Morgunblaðið - 07.07.1998, Blaðsíða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Atlanta-þotu gefíð nafn Alfreðs Elíassonar
Yilja heiðra minningu frum-
kvöðuls í íslenskri flugsögu
Morgunblaðið/RAX
KRISTJANA Milla Thorsteinsson, ekkja Alfreðs Elíassonar, tekur hér við blómvendi hjá Þóru
Guðmundsdóttur eftir að nafn Alfreðs hafði verið afhjúpað á einni þotu Atlantas.
FYRRVERANDI starfsmönnum Loftleiða var boðið að vera
viðstaddir athöfnina í Keflavík á sunnudag.
Nafn Alfreðs Elíasson-
ar, eins stofnenda Loft-
leiða, er sjötta nafn
frumkvöðuls í íslensku
flugi sem ein þota í
flugflota Atlanta ber í
dag. Jóhannes Tómas-
son fylgdist með athöfn
á Keflavíkurflugvelli og
rifjar í leiðinni upp
nokkur atriði úr ævi-
starfí Alfreðs.
BOEING 747-100 þotu flugfélagsins
Atlanta, TF-ABG, var á sunnudag
gefíð nafn Alfreðs Elíassonar, eins
stofnenda Loftleiða, við athöfn á
Keflavíkurflugvelli. Forráðamenn
Atlanta segjast með þessu vilja
heiðra minningu Alfreðs, sem eins af
frumkvöðlum í íslenskri flugsögu,
enda sé það ekki síst fyrir framsýni
hans fyrir nokkrum áratugum að svo
öflugar flugsamgöngur hafi þróast
frá Islandi austur og vestur um haf.
Eigendur Atlanta, hjónin Þóra
Guðmundsdóttir og Amgrímur Jó-
hannsson, ákváðu fyrir nokkrum ár-
um að láta þær þotur sem helst
fljúga frá íslandi bera nöfn frum-
kvöðla úr íslenskri flugsögu og er
nafn Alfreðs Elíassonar það sjötta í
röðinni. Hinir eru Alexander Jó-
hannesson háskólarektor, Agnar
Kofoed-Hansen flugmálastjóri, Karl
Magnússon svifflugmaður á Akur-
eyri en hann var fyrsti flugkennari
Arngríms, Úlfar Þórðarson augn-
læknir sem er mikill áhugamaður um
flug og Þorsteinn E. Jónsson, fyrr-
verandi flugstjóri hjá Cargolux, og
einn af fyrstu íslensku flugmönnun-
um.
„Við höfum viljað halda uppi heiðri
þessara manna fyrir ötult starf
þeirra í flugsögu íslands og nú var
komið að Alfreð Elíassyni sem var
stórbrotinn persónuleiki í flugsög-
unni,“ sagði Þóra Guðmundsdóttir í
samtali við Morgunblaðið en hún
flutti ávarp við athöfnina á sunnu-
dag. Amgrímur var fjarri góðu
gamni þar sem harin er að jafna sig
eftir aðgerð í baki. Þóra og Amgrím-
ur hófu bæði feril sinn í flugi hjá
Loftleiðum. Þóra starfaði hjá Flug-
leiðum lengi en Amgrímur flaug
m.a. í Biafra, hjá Cargolux og síðar
Arnarflugi áður en þau stofnuðu
flugfélag sitt.
Hafþór Hafsteinsson, flugrekstrar-
stjóri Atlanta, rakti sögu félagsins í
stuttu máli en félagið fékk flugrekstr-
arleyfi í febrúar 1986. Félagið hefur
frá fyrstu tíð sérhæft sig í þjónustu
við önnur flugfélög með því að leigja
þeim flugvél með áhöfn. Fyrstu árin
var einkum sinnt skammtímaverkefn-
um erlendis en árið 1989 og 1991 var
samið til nokkurra ára um vöruflutn-
ingaflug fyrir Finnair og Lufthansa.
Uppúr því fjölgaði nyög í flugflotan-
um og fóru þotumar jafnframt
stækkandi. í dag rekur félagið sjö
B747 þotur, jafnmargar Lockheed
Tristar og þrjár B737 þotur. Þá ann-
ast félagið rekstur á 747 lúxusþotu
sem er innréttuð fyrir aðeins 92 far-
þega og er í henni meðal annars flog-
ið með stórlaxa, íþróttamenn og
poppstjömur. AIls getur flotinn flutt
tæplega 6 þúsund farþega.
Höfúðstöðvar Atlanta eru í Mos-
fellsbæ en 8 starfsstöðvar em rekn-
ar erlendis og fyrir dyrum stendur
að byggja upp viðhaldsstöð í
Englandi. Á síðasta ári vom fluttar
1,4 milljónir farþega, starfsmenn
vora um 700 og veltan um átta millj-
arðar ki'óna.
Hafði áhuga á 747 þotu
Þóra Guðmundsdóttir sagði í
ávarpi sínu að B747 þotan sem nú
fengi nafn Alfreðs Elíassonar hefði
verið keypt á síðasta ári frá Air
France. Hún sagði að Alfreð hefði
fyrir aldarfjórðungi ritað undir vUja-
yfirlýsingu við Boeing verksmiðjurn-
ar um hugsanleg kaup á B747 þotu
sem sýndi mikla framsýni hans.
Hann hefði einnig sýnt áhuga á
kaupum á Tristar þotu og hefðu þau
hjón rætt það sín á milli að eiginlega
væri nauðsynlegt að setja nafn Al-
freðs á þotur af báðum gerðum. „Við
Arngrímur höfum reynt að heiðra
minningu þeirra manna sem skarað
hafa framúr og við litum á Alfreð El-
íasson sem samnefnara Loftleiða-
manna fyrir það ötula starf sem þeir
unnu í fluginu hérlendis."
Kristjana Milla Thorsteinsson,
ekkja Alfreðs Elíassonar, þakkaði
Þóru hlý orð og þann heiður sem
fjölskyldunni væri sýndur. Hún
sagði að það hefði komið sér á óvart
að heyra hversu rekstur Atlanta
væri umfangsmikill. Kristjana Milla
sagði það skemmtilega hugmynd að
nefna vélarnar eftir íslenskum frum-
kvöðlum í fluginu. Hún sagði flug-
leyfið milli íslands og Bandaríkj-
anna, sem fékkst árið 1948, hafa ver-
ið mikið gæfuspor enda hefðu Loft-
leiðamenn sýnt fram á að flug til
Bandaríkjanna væri ekki síður mikil-
vægt Islendingum en flug til Norð-
urlandanna. Sagði hún þetta hafa
verið lyftistöng fyrir íslenska flug-
starfsemi og byggðist rekstur Flug-
leiða nú að vissu leyti á þessu gamla
leyfi.
Tækifæri til að rifja upp söguna
„Það er mikið ánægjuefni að enn
er til fólk eins og Þóra og Amgrímur
sem er ekki hrætt við að troða nýjar
slóðir. Þau hafa aukið við flugsögu
Islands og stuðlað að því með öðmm
að flug og ferðaþjónusta er einn
stærsti vaxtarbroddurinn í íslensku
þjóðlífi," sagði Kristjana Milla.
I samtali við Morgunblaðið sagði
hún þessa nafngift ekki síst mikil-
væga þar sem hún gæfi tækifæri til
að rifja upp flugsöguna, þætti henn-
ar sem væru að gleymast. „Ég hef
heyrt haft eftir ungu fólki, sem er að
koma til starfa í fluginu í dag, að það
veit ekki hver Alfreð Elíasson var.
Ekki síst þess vegna er þetta kær-
komið tækifæri til að halda vakandi
ýmsu því sem gerst hefur í flugsög-
unni og fólk er farið að gleyma. Nafn
Alfreðs er hér í góðum hópi þessara
frumkvöðla og það er okkur í fjöl-
skyldunni mikils virði að hann skuli
nú heiðraður með þessum hætti,“
sagði Kristjana Miila Thorsteinsson.
\
í
l
>
i
>
i
Brautryðjandi og
hugmyndasmiður
ALFREÐ Elíasson fæddist í Reykjavík 16.
mars 1920, stundaði bamaskóianám í
Landakotsskóla, bar út blöð og var sendur í
sveit á sumrin. Hann æfði hnefaleika stíft
og varð íslandsmeistari í fjaðurvigt árið
1936 en móður hans var lítið um það gefið,
vildi heldur að hann sækti fundi í KFUM
þar sem Magnús Runólfsson, uppeldisbróð-
ir hennar, var leiðtogi.
Alfreð útskrifaðist úr Verslunarskólanum
árið 1938, var um túna frímerkjakaupmaður
o g á sfðari verslunarskólaárunum var hann
kominn íbflaútgerð og stundaðl hana síðan í
nokkur ár. Þar kynntist hann Kristni Olsen
sem var á leið ífiugnám og segir Alfreð í
ævisögu sinni að þar hafi framtíð sfn verið
mörkuð, Kristinn hafi smitað sig af flugá-
huganum. í september 1942 útskrlfaðlst
hann sem atvinnuflugmaður frá flugskóla
Konna Jóhannessonar f Kanada.
í bókinni Uppreisnarmenn og brautryðj-
endur f flugmálum sem Smithsonian stofn-
unin f Bandarfkjunum gaf út á sfðasta ára-
tug er kafli um Alfreð og upphafsár Loft-
leiða. Smithsonian stofnunin f Washington
er alhliða sögu- og rannsóknastofhun f
mörgum deildum og þar er m.a. að finna
umfangsmikið flugsögusafn. Bókin segir
frá brautryðjendum í flugi í öilum heims-
álfum og eiga þeir það sameiginlegt að
hafa gjaman þorað að standa á sínu og
berjast fyrir þróun og sjálfstæði í flug-
rekstri. Aðeins er sagt frá tveimur Evrópu-
mönnum: auk Alfreðs er það Frakkinn
Marcel Bouilloux-Lafont sem stofnaði flug-
félagið Aerospatiale.
í bókinni er meðal annars staðhæft að
því hafi verið haldið fram bæði austan hafs
og vestan að Sir Freddie Laker hafi verið
fyrstur til að bjóða mjög lág fargjöld í flugi
yfir Norður-A-Hantshnf. Aðrir hafi þó verið
fyrri «1, m.a. breskt leiguflugfélag undir
forystu Caledonian. Raunverulegt frum-
kvæði hafi hins vegar komið úr óvæntri átt
uppúr 1950, frá íslandi af öllum löndum,
þessu landi sem menn gleymi svo oft að til-
heyri Evrópu. Loftleiðlr hafl 12. júní 1952
verið fyrst til að bjóða stórlækkuð fargjöld
yfir hafið og þar hafl Alfreð Elfasson verið
potturinn og pannan.
Forystumaður f áratugi
Rakin er stofnun Loftieiða árið 1944,
nefndir stofnendurnir þrír, þ.e. flugmenn-
irair Aifreð, Kristinn Olsen og Sigurður
Óiafsson, að Alfreð hafi verið þeirra áhrifa-
mestur og valist þar til forystu. Greint er
einnig að Alfreð hefði verið fyrsti maður til
ALFREÐ Elfasson var einn stofnenda
Loftloiða og forsljóri félagsins og sfðar
elnn af forstjórum Fluglelða.
að mótmæla þvf að hann ætti einn manna
heiðurinn af Loftleiðaævintýrinu en stað-
hæft að hann hefði verið þar í forystu í þrjá
áratugi og valinn einn þriggja forsljóra nýs
flugfélags þegar til sameiningar kom.
Stiklað er á stóru f sögu Loftleiða, áætlun-
arflugi innaniands og utan, samkeppninni
við Flugfélag íslands, hvernig félagið var
útilokað frá innanlandsflugi og tók sfðar
upp samstarf við Braathen í Noregi og
hvernig skin og skúrir skiptust á í rekstrin-
um. Sagt er frá björgun DC-3 flugvélarinn-
ar, þristsins, á Vatnajökli árið 1951 sem
Bandarfkjamenn höfðu orðið að skilja þar
eftir og hvernig Loftleiðamenn högnuðust
á sölu hans og tókust á við ný ævintýri.
Um mitt ár 1952 bauð félagið 16% lægra
fargjald en flugfélög innan Alþjóðasam- t
bands áætlunarflugfélaga, IATA. Fluttir
voru 1.748 farþegar til ársloka. Árið 1953
kom nýtt tilboð, 100 dollurum lægra far- |
gjald milli New York og Norðurlandanna
en hjá flugfélögum innan IATA og þá voru
farþegar alls 5 þúsund og orðrómurinn um
lágu fargjöldin tók að breiðast út. Þá er
rakið hvaða vélar félagið notaði en þegar
CL-44 vélarnar komu til sögunnar árið
1964 voru þær stærstu vélarnar í farþega-
flugi yfir Norður-Atlantshafíð.
Alfreð Elíasson var í stjdrn Loftleiða og k
forstjóri félagsins þar til það var sameinað
Flugfélagi íslands árið 1973, Við stofnun
Flugleiða varð hann einn þriggja forsljóra j
félagsins og sat f stjórn þess tll árslns 1979.
Hann var elnn af stofnendum Félags ís-
lenskra atvinnuflugmanna og heiðursfélagi
þess, sat lengi í flugráðl og starfaðl að mál-
um Fiugbjörgunarsveitarinnar. Hann var
sæmdur ýmsum eriendum og innlendum
viðurkenningum. Aifreð lést árið 1988.
Ekkja Alfreðs Elíassonar er Kristjana
Milla Thorsteinsson, en hún sat iengi í L
stjórn Flugieiða. Þau eignuðust sjö börn en
eitt þeirra dó í æsku. Hafa þau mörg hver
um lengri eða skemmri tfma starfað að j
flug- og ferðamálum og gera enn.