Morgunblaðið - 07.07.1998, Blaðsíða 33
32 ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
plurgmmMíiliÍí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SAMEINING VINSTRI
MANNA
SAMEINING vinstri manna í eina öíluga stjórnmálahreyf-
ingu hefur verið markmið fjölmargra forystumanna á
vinstra væng stjórnmálanna í sjötíu ár eða allt frá því, að
Kommúnistaflokkur Islands var stofnaður og fyrsti klofning-
urinn varð í Alþýðuflokknum. Þeir hafa ekki haft erindi sem
erfíði. Til þess hafa legið margar ástæður. Mestan hluta ald-
arinnar og raunar allt til hruns Sovétríkjanna kom hugmynda-
fræðilegur ágreiningur á milli lýðræðisjafnaðarmanna og sósí;
alista í veg fyrir sameiningu þeirra í einum stjórnmálaflokki. I
kjölfar heimsstyrjaldarinnar síðari kom kalda stríðið til sög-
unnar og afstaðan til þeirra átaka, sem þá hófust á milli hins
frjálsa heims og sósíalistaríkjanna skapaði hyldýpi á milli
jafnaðarmanna og sósíalista.
Snemma á þessum áratug var svo komið, að þessi tvö meg-
inágreiningsefni voru úr sögunni. Kalda stríðinu lauk og það
gat ekki valdið sundrungu þessara fylkinga og hinn hug-
myndafræðilegi ágreiningur heyrir til liðinni tíð. Engu að síð-
ur hefur vinstri hreyfíngin að sumu leyti a.m.k. fremur ein-
kennzt af aukinni sundrungu en sameiningu á undanförnum
árum. Ber þar sérstaklega að nefna enn einn klofninginn í Al-
þýðuflokknum, sem varð með stofnun Þjóðvaka fyrir kosning-
arnar 1995. Með þeirri vaxandi sundrungu dæmdu vinstri
flokkarnir sig úr leik við stjórnarmyndunina vorið 1995.
Þar var augljóslega ekki um að ræða djúpstæðan úgreining
vegna skoðana heldur úlfúð og misklíð á meðal forystumanna
Alþýðuflokksins. Þegar litið hefur verið yfir svið vinstri flokk-
anna á undanförnum mánuðum hefur verið ljóst, að í forystu-
sveit flokkanna allra hefur verið um sundurleitan hóp að
ræða, svo að ekki sé meira sagt. Þingflokkur Kvennalistans
klofnaði á miðju kjörtímabili. Þótt þingflokkar Alþýðuflokks
og Þjóðvaka hafi gengið saman í einn þingflokk hefur sá hóp-
ur ekki verið samstæður. Og nú er þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins í uppnámi. Það sem athygli vekur er einfaldlega, að
ágreiningur um grundvallarmál ræður ekki þessari sundr-
ungu heldur persónulegur ágreiningur af margvíslegum toga,
sem hlutaðeigandi stjórnmálamenn reyna að skýra sem skoð-
anaágreining.
Arangur Reykjavíkurlistans 1994 og 1998 hefur hins vegar
ýtt undir vilja vinstri manna til sameiningar. Þótt Reykjavík-
urlistinn hefði aldrei náð meirihluta í borgarstjórn Reykjavík-
ur án Framsóknarflokksins sýndi árangur listans engu að síð-
ur hvað hægt var að gera undir merkjum samfylkingar. Og
jafnvel þótt vinstri menn hafi orðið fyrir vonbrigðum með úr-
slit í mörgum þeirra sveitarfélaga, þar sem um sameiginleg
framboð A-flokkanna var að ræða með eða án Kvennalista
urðu þau engu að síður næststærsti flokkurinn í sumum sveit-
arfélögum með umtalsvert fylgi. Þetta hefur einnig ýtt undir
vilja til sameiningar.
Sameiningarsinnar unnu umtalsverðan sigur á aukalands-
fundi Alþýðubandalagsins um helgina og telja verður næsta
fyrirsjáanlegt, að um sameiginlegt framboð Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Kvennalista verði að ræða í næstu þing-
kosningum. Klofningurinn í Alþýðubandalaginu í kjölfar
landsfundarins er hins vegar alvarlegri en flestir reiknuðu
með. Hjörleifur Guttormsson alþingismaður sagði sig úr
flokknum þegar að loknum landsfundi. Við því var búizt. Öllu
alvarlegri er úrsögn Steingríms J. Sigfússonar og fylgis-
manna hans, sem tilkynnt var í gærkvöldi. En jafnframt felst í
henni að auðveldara verður að ná málefnalegri samstöðu á
milli Aiþýðuflokks, Alþýðubandalags og Kvennalista en ella,
ekki sízt í sjávarútvegsmálum. Fyrir Margréti Frímannsdótt-
ur og þann meirihluta, sem stóð að baki henni veltur nú mikið
á því hvað Svavar Gestsson gerir. Það þýðir jafnframt að
samningsstaða hans gagnvart hinu sameiginlega framboði er
orðin býsna sterk.
Það vekur athygli, að konur hafa komið fram sem oddvitar
þeirra afla í Alþýðubandalaginu, sem vilja sameiningu. Þar er
ekki sízt um að ræða þær Margréti Frímannsdóttur og Bryn-
dísi Hlöðversdóttur. Ekki er ólíklegt að konur eigi eftir að
setja sterkan svip á hið sameiginlega framboð.
Sameining vinstri aflanna er ekki í höfn. Hún er komin vel á
veg. En það má ganga út frá því sem vísu, að framboðið
vinstra megin við hina sameiginlegu lista geti orðið sterkara
en margir reiknuðu með. Ætla má, að hefðbundið fylgi flokk-
anna riðlist töluvert í þessum sviptingum. Þannig hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn möguleika á að ná fylgi frá Alþýðuflokknum
og Framsóknarflokkurinn frá Alþýðubandalaginu. A móti
kemur hitt, að atkvæðin nýtast hinu sameiginlega framboði
betur en ella. Ákvörðun Steingríms J. Sigfússonar og fylgis-
inanna hans gerir það hins vegar að verkum, að kjósendur
vinstri flokkanna hafa skýrt val. Þeir munu hafa síðasta orðið
að ári.
ALÞÝÐUBANPALAGIÐ Á TÍMAMÓTUM
SAMFYLKING í
SKUGGA KLOFNINGS
Þó formaður Alþýðubandalagsins hafí fengið
ótvíræðan stuðning við tillögu sína um
sameiginlegt framboð félagshyggjuflokka í
næstu þingkosningum er varla hægt að
tala um að í því hafi falist afgerandi
sigur. Veruleg andstaða reyndist við sameig-
inlegt framboð á aukalandsfundi flokksins
og klofningur virðist blasa við honum.
Egill Óiafsson var á fundinum.
FYRIR landsfundinn
höfðu stuðningsmenn
sameiginlegs framboðs
bundist samtökum og
virtust koma nokkuð
skipulagðir til fundarins. Hópur
hafði verið myndaður fyilr fundinn
þar sem lagðar voru línur um hvern-
ig best væri að vinna sameiginlegu
framboði stuðning. Yfirlýsing var
lögð fram í upphafi fundar frá 52
stuðningsmönnum sameiginlegs
framboðs þar sem sett vora fram
rök fyrir þessari leið. Andstæðingar
sameiginlegs framboðs virtust hins
vegar ekki hafa búið sig eins vel
undir fundinn. Margir vora þó á því
þegar fundurinn hófst að þeir hefðu
einnig unnið heimavinnuna sína.
Þeir höfðu sig a.m.k. mikið í frammi
á fundinum.
Tvær tillögur um
sama málefni
Við upphaf fundarins lögðu Mar-
grét Frímannsdóttir formaður og
Jóhann Geirdal varaformaður fram
tillögu þar sem því er lýst yfir að
stefnt skuli að sameiginlegu fram-
boði Alþýðubandalags, Alþýðu-
flokks, Samtaka um kvennalista og
annarra félagshyggjuafla í öllum
kjördæmum landsins í næstu alþing-
iskosningum. Tillagan gerði ráð fyr-
ir að fallist yrði á þau drög að mál-
efnasamningi sem lágu fyrir fundin-
um og lagði áherslu á að þeirri vinnu
yrði lokið fyrir næsta aðalfund mið-
stjórnar.
Eftir að þessi tillaga kom fram
lagði Steingrímur J. Sigfússon al-
þingismaður og fleiri fram tillögu
sem gerði ráð fyrir að formanni
flokksins, í samráði við fram-
kvæmdastjórn og þingflokk, yrði
falið að bjóða öðrum stjómarand-
stöðuflokkum og óháðum vinstri
mönnum til viðræðna um gerð sam-
starfsáætlunar til fjögurra ára.
Áætlunin átti m.a. að fela í sér bind-
andi yfirlýsingu um samstarf á
næsta kjörtímabili, málefnasamning,
verkáætlun til fjögurra ára, ramma
um samstarf þingflokka og viljayfir-
lýsingu um að þróa samstarfið áfram
á næsta kjörtímabili.
Mestar efasemdir í Reykjavík
og Norðurlandi eystra
Undir tillögu Steingríms J. rituðu
34 fulltrúar nöfn sín, þar af voru 13
úr Reykjavík og 11 af Norðurlandi
eystra. Þetta endurspeglar nokkuð
vel hvar er mest andstaðan við sam-
eiginlegt framboð. Andstaðan er
mest í kjördæmi Steingríms og kjör-
dæmi Svavars Gestssonai-. Undir til-
löguna rituðu einnig nokkrir fulltrú-
ar ungliða úr flokknum. Þar mátti
einnig finna fulltrúa úr verkalýðs-
hreyfingunni, eins og Sjöfn Ingólfs-
dóttur, varaformann BSRB, Aðal-
stein Baldursson, formann fisk-
vinnsludeildar Verkamannasam-
bandsins, og Sigríði Kristinsdóttur,
fyrrverandi formann Starfsmanna-
félags ríkisins.
Alþýðubandalagsfélagið í Reykja-
vík var klofið í afstöðu til tillögu
Margrétar. Akveðinn kjarni í félag-
inu, sem starfað hefur lengi í flokkn-
um og stundum hefur verið kallaður
flokkseigendafélagið, lýsti yfir
harðri andstöðu við sameiginlegt
framboð. I þessum hópi má m.a.
nefna Sigurbjörgu Gísladóttur,
Garðar Mýrdal, Stefaníu Trausta-
dóttur, Álfheiði Ingadóttur og Hauk
Má Haraldsson, sem öll skrifuðu
undir tillögu Steingríms. Hörð and-
staða þessa hóps á án efa mikinn
þátt í að Svavar Gestsson, formaður
þingflokksins, hvatti eindregið til
þess á fundinum að Alþýðubandalag-
ið færi sér hægt í samfylkingingar-
málum.
Talsmönnum sameiginlegs fram-
boðs kom nokkuð á óvart hvernig
Svavar talaði á fundinum því þeir
höfðu talið að hann myndi á endan-
um leggjast á sveif með þeim þó vit-
að væri að hann vildi fara varlega.
Svavar lýsti ekki yfir ótvíræðri af-
stöðu til tillagnanna á fundinum, en
Morgunblaðið/Þorkell
STUÐNINGSMENN Margrétar fögnuðu þegar úrslit atkvæðagreiðslunn-
ar lágu fyrir. Steingrímur J. var aftur á móti hugsi yfír niðurstöðunni.
hann sat vinstra megin í fundarsaln-
um þar sem flestir andstæðingar
sameiginlegs framboðs sátu. Fæstir
efast því um að hann hafi greitt til-
lögu Steingríms atkvæði sitt.
Hörðustu stuðningsmenn sameig-
inlegs framboðs fullyrtu að Stein-
grímur og Svavar hefðu fyrir fund-
inn báðir keppt að sömu niðurstöðu.
Steingrímur hefði verið sendur út á
vinstri kantinn þar sem hann hefði
talað gegn sameiginlegu framboði og
varað við klofningi. Svavar hefði ver-
ið sendur fram á miðjuna til að tala
fyrir málamiðlun. Tilgangur þeirra
beggja hefði verið að fá samþykkta
breytingartillögu við tillögu Mar-
grétar sem hefði falið í sér einhvers
konar frestun eða fyrirvara við sam-
eiginlegt framboð.
Ekki grundvöllur
fyrir málamiðlun
Stuðningsmenn sameiginlegs
framboðs höfnuðu hins vegar alger-
lega að fallast á breytingar á tillögu
Margrétar og bentu á að hún fæli í
sér málamiðlun milli sjónarmiða, þ.e.
milli þeirra sem vildu að Alþýðu-
bandlagið byði fram í eigin nafni og
þeirra sem vildu leggja flokkinn
strax niður og stofna nýjan flokk
jafnaðarmanna.
Bæði Svavar og Guðrún Ágústs-
dóttir borgarfulltrúi mæltu með því
að reynt yrði að samræma sjónarmið
deiluaðila, en töluðu fyrir daufum
eyram. Guðrún sagði á fundinum að
það væri skylda formanns flokksins
að reyna að finna málamiðlun. Það
olli reiði hjá andstæðingum sameig-
inlegs framboðs að Margrét skyldi
ekki taka þessari áskorun.
Svavar viðurkenndi reyndar að
það væri erfitt að finna málamiðlun.
Hann sagðist hafa velt fyrir sér að
flytja tillögu um frestun, en fundið
að hún naut ekki stuðnings. Guðrún
mælti með að kjördæmunum yrði
gefið frelsi til að ákveða hvaða leið
þau færu og varpaði fram þeirri hug-
mynd að sameiginlegt framboð yrði í
Reykjavík og Reykjanesi, en flokk-
arnir byðu fram sjálfstæða lista í
öðrum kjördæmum. Þessi hugmynd
fékk ekki stuðning á fundinum.
Gagnrýni á Alþýðuflokkinn
Margir andstæðingar sameigin-
legs framboðs á landsfundinum
gagnrýndu Alþýðuflokkinn og sögðu
hann ekki samstarfshæfan. Menn
héldu því fram að Alþýðuflokkurinn
væri ekki vinstri flokkur. Hann
hefði leitt Sjálfstæðisflokkinn til
valda 1991 og þar sæti hann enn.
Minnt var á framgöngu Sighvats
Björgvinssonar í heilbrigðisráðu-
neytinu.
Gestur Guðmundsson stjórnmála-
fræðingur og fleiri bentu á það á
móti að þrátt fyrir alla þessa gagn-
rýni á Alþýðuflokkinn væra and-
stæðingar sameiginlegs framboðs að
mæla fyrir tillögu sem gerði ráð fyr-
ir samstarfi við Alþýðuflokkinn og
jafnvel sameiginlegu framboði með
honum árið 2003. Stuðningsmenn til-
lögu Steingríms J. áttu erfitt með að
verjast þessum rökum, en ljóst má
vera að einhverjir úr hans stuðn-
ingsliði vora alfarið andsnúnir nán-
Saga klofnings og
sameiningar á víxl
SAGA Alþýðubandalagsins og
forvera þess í íslenzkum stjóm-
málum einkennist af klofningi og
sameiningu flokka og flokksbrota
á víxl. Hér er stiklað á helztu ár-
tölum í þessari sögu.
1930: Kommúnistaflokkur ís-
lands klýfur sig út úr Alþýðu-
flokknum, m.a. vegna kröfu Al-
þjóðasambands kommúnista í
Moskvu (Komintern) um hreinan
kommúnistaflokk. Þessi klofning-
ur Alþýðuflokksins, sem var
stofnaður 1916, átti rót að rekja
til 1922 þegar flokksfélagið í
Reykjavík skiptist í tvennt, Jafn-
aðarmannafclag Reykjavíkur
(kommúnista) og Jafnaðarmanna-
félag íslands (sósialdemókrata).
Ágreiningurinn snerist meðal
annars um þátttöku í Komintern
og stuðning flokksins við hina
„borgaralegu" ríkisstjórn Fram-
sóknarflokksins frá 1927. Alþýðu-
flokkurinn gekk í hið sósíalde-
mókratíska Alþjóðasamband jafn-
aðarmanna 1926 en Kommúnista-
flokkurinn gerðist deild í Alþjóða-
sambandi kommúnista og hafði
verkalýðsbyltingu á stefnuskrá
sinni.
1938: Sósíalistaflokkurinn, Sa-
meiningarflokkur alþýðu, verður
til við sameiningu Kommúnista-
flokksins og vinstri arms Alþýðu-
flokksins undir forystu Héðins
Valdimarssonar. Kommúnista-
flokkurinn hafði árið 1935 breytt
um stefnu, í samræmi við hina
nýju línu Komintern, og sóttist
eftir samstarfi við sósíalde-
mókrata. Héðinn var varaformað-
ur Alþýðuflokksins en var rekinn
úr flokknum vegna tilrauna sinna
til að koma á sameiningu flokks-
ins við Kommúnistaflokkinn. Sósí-
alistaflokkurinn vann eftir
marxískri hugmyndafræði og
hafði afnám auðvaldsskipulagsins
á stefnuskrá sinni.
1956: Alþýðubandalagið er
stofnað sem kosningabandalag
Sósíaiistaflokksins og Málfunda-
félags jafnaðarmanna, klofnings-
hóps vinstri manna úr Alþýðu-
flokknum undir forystu Hannibals
Valdimarssonar, forseta ASI.
1968: Alþýðubandalagið er
formlega gert að skipulögðum
stjórnmálaflokki. Árið áður hafði
komið til átaka Hannibalista og
sósíalista við uppröðun á fram-
boðslista Alþýðubandalagsins í
Reykjavík og endaði með því að
tveir listar voru bomir fram í
nafni Alþýðubandalagsins.
Skömmu fyrir flokksstofnunina
sagði Hannibal, sem verið hafði
formaður kosningabandalagsins,
skilið við Alþýðubandalagið,
ásamt ýmsum fylgismönnum sín-
um. Árið eftir stofnaði hann Sam-
tök fijálslyndra og vinstri manna.
Alþýðubandalagið hafði upphaf-
lega á stefnuskrá sinni að koma á
sósíalísku þjóðskipulagi á íslandi,
þótt það markmið liafí síðan verið
endurskoðað.
ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1998 33
MARGRÉT FRÍMANNSPÓTTIR
Sterkara tæki fyrir
vinstri stefnu
ara samstarfi við Alþýðuflokkinn
þrátt fyrir að það hefðu ekki aðrir en
Hjörleifur Guttormsson treyst sér
til að segja það opinberlega.
Margrét Frímannsdóttir benti á
að Alþýðubandalagið hefði ítrekað á
liðnum áram ályktað um samfylk-
ingu vinstrimanna og menn væru að
hlaupa frá þeirri stefnu ef þeir höfn-
uðu samstarfi við Alþýðuflokkinn
loksins þegar hann væri tilbúinn til
samstarfs.
Oánægja með
málefnavinnuna
Margir gangrýndu þau drög að
málefnasamningi sem lágu frammi á
fundinum. Ástráður Haraldsson lög-
fræðingur sagði að þessi drög væra
slöpp og illa unnin. Jafnt stuðnings-
menn sem andstæðingar sameigin-
legs framboðs gangrýndu niðurstöðu
utanríkismálahópsins. Margrét
Frímannsdóttir svaraði því til að
málefnavinnunni væri ekki lokið og
að það væri ekki hægt að halda
áfram fyrr en ljóst væri hverjir vildu
eiga aðild að henni.
Varaþingmennimir Guðrún
Helgadóttir og Guðmundur Lárus-
son sögðu að málefnavinnan innan
Alþýðubandalagsins hefði verið löm-
uð síðustu 2-3 ár vegna þess að allir
kraftar flokksins hefðu farið í að
ræða um samfylkingu vinstri manna.
Guðrún og Guðmundur mæltu gegn
sameiginlegu framboði. Bryndís
Hlöðversdóttir alþingismaður sagði
að ef menn teldu að Alþýðubanda-
lagið hefði varið of miklum tíma í
umræðu um samfylkingu væri rök-
rétt að ljúka umræðunni núna, en
ekki draga hana á langinn.
Skiptar skoðanir vora á lands-
fundinum um hvaða þýðingu tillaga
Margrétar hefði fyrir Alþýðubanda-
lagið. Andstæðingar tillögunnar
sögðu að hún þýddi að allt líf yrði úr
flokknum og hann myndi fljótlega
deyja. Margrét mótmælti þessu
kröftuglega og sagði að áfram yrði
þörf fyrir flokkinn. Ef flokksmenn
myndu hins vegar ákveða það fyrir-
fram að hann væri að deyja þá væri
vissulega veraleg hætta á að hann
myndi gera það.
Ágreiningur var einnig um hversu
merkileg sú ákvörðun væri sem ver-
ið væri að taka. Helgi Hjörvar borg-
arfulltrúi sagði að allir virtust vera
sammála um að stefna bæri að sam-
starfi félagshyggjuflokkanna. Deilan
stæði því einungis um hvort fram-
boðin á vinstri vængnum ættu að
vera eitt eða fjögur. Þetta væri deila
um smávægilegt tækniatriði. Stein-
grímur J. mótmælti þessu og sagði
það mikla einföldun að segja að það
væri smávægilegt tækniatriði hvort
Alþýðubandalagið yrði lagt niður
eða ekki. Steingrímur sagðist vel
skilja að margir ættu sér draum um
stóran samhentan vinstriflokk. Það
væru hins vegar mörg ljón í vegin-
um. Það væri ekki víst að flokkurinn
yrði stór. Það væri einnig óvíst að
hann yrði samhentur og það væri
ekki einu sinni víst að hann yrði
vinstrisinnaður.
Samfylking vann
á í lok fundarins
Þegar leið á landsfundinn kom
fram tillaga frá ungliðum í flokknum
um að bæta við tillögu Margrétar
greinargerð þar sem vikið er að
þeim verkefnum sem eftir er að
vinna áður en af sameiginlegu fram-
boði getur orðið. Greinargerðin var
tekin orðrétt upp úr setningarræðu
Margrétar þar sem fjallað er um að
samkomulag þurfi að nást um end-
anlegan málefnasamning, um fyrir-
komulag framboðsmála, um skipulag
kosningabaráttu og forystu fyrir
framboðinu.
Tillagan fékk góðar undirtektir á
fundinum og greinilegt var að ein-
hverjir, sem voru í vafa, ákváðu í
kjölfarið að ljá tillögu Margrétar at-
kvæði sitt. Andstæðingar sameigin-
legs framboðs töldu hins vegar að í
tillögunni fælist ekki málamiðlun um
varanlega fyiirvara. Aðeins væri
verið að telja upp þau verkefni sem
væra óunnin.
Undir lok fundarins virtist því
sem stuðningur við sameiginlegt
framboð hefði heldur aukist. Ástæð-
an var tillaga ungliðanna, ræður
Margrétar og Jóhanns Geii'dals und-
ir lok fundarins og eins það að
skömmu áður en atkvæðagreiðslan
hófst komu nokkrir fulltrúar inn á
fundinn sem höfðu lítið sést þar
fundardagana. Niðurstaðan var því
sú að 71,4% studdu tillögu Margrét-
ar og 27,8% studdu tillögu Stein-
gríms.
Hjörleifí fylgt til dyra
Þó stuðningur við tillögu Margrét-
ar hafi verið afgerandi er erfitt að
segja að hún hafi unnið ótvíræðan
sigur, ekki síst ef svo fer sem horfir
að flokkurinn klofni. Strax eftir að
úrslit höfðu verið tilkynnt lýsti Hjör-
leifur Guttormsson því yfir að hann
ætti ekki lengur samleið með Al-
þýðubandalaginu.
Stuðningsmenn sameiginlegs fram-
boðs reiknuðu alltaf með að Hjörleif-
ur myndi yfirgefa flokkinn þó sumir
hafi vonað að hann myndi ekki til-
kynna ákvörðun sína á fundinum.
Þeir voru til sem vora fegnir að
losna við Hjörleif enda hefur hann
barist kröftuglega gegn sameigin-
legu framboð. Guðrún Helgadóttir
bað andstæðinga Hjörleifs að fagna
varlega og sagði að hann væri öflug-
ur liðsmaður. Hún sagðist vilja biðja
forystuna að fylgja Hjörleifi til dyra
þegar hann færi úr flokknum svo
hann tæki ekki vitið úr flokknum
með sér.
Stuðningsmenn sameiginlegs
framboðs héldu því fram að Hjörleif-
ur væri fylgislaus innan flokksins og
því yrði aldrei hægt að tala um
klofning þó hann færi. Það er hins
vegar ljóst að fleiri ætla að fara en
Hjörleifur. Fólk sem lengi hefur tek-
ið virkan þátt í störfum Alþýðu-
bandalagsfélagsins í Reykjavík ætl-
ar að yfirgefa hann. Spyi-ja má
hvaða þýðingu það hefur fyrir póli-
tíska framtíð Svavars Gestssonar ef
hans hörðustu stuðningsmenn yfir-
gefa flokkinn. Munu þeir sem eftir
era í Reykjavíkurfélaginu styðja
hann þegar kemur að því að stOla
upp á lista næsta vor?
Ljóst þykir að þorri kjósenda
Steingríms J. Sigfússonar muni
fylgja honum ef marka má afstöðu
fuUtrúa Norðurlands eystra á lands-
fundinum. Þegar liggur fyrir að Ög-
mundur Jónasson og stuðningsmenn
hans era tilbúnir til að stofna nýtt
stjórnmálaafl. Mikil hætta er því á
að Alþýðubandalagið klofni í kjölfar
landsfundarins. Menn eiga sjálfsagt
eftir að deila um hversu alvarlegur
klofningurinn er. Fáir höfðu tilkynnt
skrifstofu flokksins um úrsögn í
gær. Margir vora greinilega að bíða
eftir niðurstöðu Steingríms J.
Hvað þýðir klofningur
fyrir málefnasamninginn?
Á landsfundinum kom fram í máli
margi-a ræðumanna, að ef svo færi
að Alþýðubandalagið klofnaði hefði
markmiðið um samfylkingu ekki
náðst. Það má hins vegar benda á að
Steingrímur J. og stuðningsmenn
hans hvöttu til samvinnu við Alþýðu-
flokkinn og aðra félagshyggjuflokka
og munu væntanlega gera það áfram
fari svo að þeir stofni nýjan stjórn-
málaflokk. Atkvæði greidd flokki
Steingríms munu því „haldast innan
fjölskyldunnar“ eins og einn fundar-
manna orðaði það. Það er því ekki
endilega víst að hreyfing vinstri-
manna verði fyrir þungu áfalli við
klofning Alþýðubandalagsins. Menn
muni skipa sér í nýjar raðir og berj-
ast áfram fyrir sínum málstað. Fari
svo að Alþýðubandalagið klofni verð-
ur hins vegar draumurinn um einn
stóran samhentan vinstriflokk tæp-
lega að veraleika.
Sú spurning er líka áleitin hvaða
þýðingu það hefur fyrir málefna-
samning sameiginlegs framboðs ef
„vinstriarmurinn" í Alþýðubanda-
laginu yfirgefur flokkinn. Mun and-
staðan við aðild íslands að Evrópu-
sambandinu ekki minnka við það?
Aukast ekki líkurnar á að hið sam-
eiginlega framboð taki upp sjávarút-
vegsstefnu sem styður auðlinda-
gjald? Og hvaða þýðingu hefur þetta
fyrir stefnuna í byggða- og landbún-
aðarmálum?
I lok landsfundarins skoraði Mar-
grét Frímannsdóttir á félaga sína í
Alþýðubandalaginu að vinna stefnu
Alþýðubandalagsins fylgi í viðræð-
um við hina félagshyggjuflokkana.
MARGRÉT Frímannsdóttir for-
maður Alþýðubandalagsins er
mjög ánægð með niðurstöðu
landsfundarins um helgina og með
þá afgerandi niðurstöðu sem hún
sagði að tillaga hennar og Jóhanns
Geirdal um samfylkingu vinstri
manna hafí fengið. „Það hefði ver-
ið erfitt fyrir okkur að fara í við-
ræður við Alþýðuflokk og Kvenna-
lista ef stuðningurinn hefði ekki
verið eins afgerandi á fundinum
og raun ber vitni. Auðvitað vissum
við að það er hópur fólks sem ekki
hefur viljað umræður við aðra
flokka á vinstri væng, og ég átti
von á að einhveijir flokksmenn
hyrfu frá, en það er hópur að
koma inn sem vill starfa að öflugri
vinstri fýlkingu. Ég hefði samt
viljað að einstaklingar sem unnið
hafa lengi að mótun vinstri stefn-
unnar biðu eftir niðurstöðum úr
viðræðum áður en þeir tækju til
fótanna," sagði Margrét.
Hún sagðist hissa á þeim um-
mælum sem komið hafa fram um
að með samstarfi í framboðsmál-
um sé verið að færa flokkinn til
hægri. „Mér fínnst það fáránlegt.
Eftir samstarf við Sjálfstæðis-
flokkinn í ríkisstjórn hefur Al-
þýðuflokkurinn lagt sig fram um
SVAVAR Gestsson alþingismaður
fór að eigin sögn inn á aukalands-
fundinn með það að leiðarljósi að
halda flokknum saman. Svavar
studdi tillögu Steingríms J. Sig-
fússonar á fundinum. „Ég lagði
áherslu á að tillagan sem sam-
þykkt var yrði þannig að hún
opnaði fyrir sameiginlegt fram-
boð og einnig hvatti ég til þess að
nýjar leiðir yrðu skoðaðar og nýj-
ar hugmyndir ræddar. Ég er
sannfærður um að slík opnun
hefði hjálpað til og hefði breytt
nokkuð miklu,“ sagði Svavar.
„Tilgangurinn með stuðningi
mínum við tillögu Steingríms var
að stuðla að sáttum. Því miður
auðnaðist fundinum ekki að hlusta
á orð mín á fundinum sem skyldi.“
Niðurstaða fundarins er sú, að
sögn Svavars, að flokkurinn er í
miklum vanda. Hann segir að
þrátt fyrir stuðninginn sem til-
laga formanns og varaformanns
RAGNAR Amalds alþingismaður
var einn af meðflutningsmönnum
að tillögu Steingríms J. Sigfús-
sonar á fundinum. „Ég lýsti því
yfír á síðasta landsfundi að
ástæða væri til að gera málefna-
samning og ítarlegan samstarfs-
samning mUli Kvennalista, Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags
fyrir næstu kosningar þar sem
þessir flokkar hétu hver öðrum
því að fara ekki í ríkisstjórn án
hinna. Ég taldi það skynsamlegt
sem næsta skref, því ég þekki það
af langri reynslu að það verða
töluverð afföll þegar flokkar
bjóða fram saman,“ sagði Ragnar
Arnalds.
Hann sagði að í þessu tilfelli
yrði nokkuð ömggt að Alþýðu-
flokkurinn myndi tapa fylgi til
Sjálfstæðisflokks á höfuðborgar-
svæðinu og töluvert fylgi á lands-
byggðinni myndi fljóta á milli Al-
að færa sig meira til vinstri en áð-
ur. Það er líka yfirlýst markmið
þeirra sem hafa unnið að sam-
fylkingarmálum að búa til öflug-
an vinstri kost. Það er ekki nóg
að hrópa um hægri stefnu ef
menn hafa ekkert fyrir sér í þeim
efnum,“ sagði Margrét.
Hún bendir á fyrra samstarf Al-
þýðubandalagsins og Alþýðu-
flokks í ríkisstjórn. „Á þeim tíma
heyrði ég aldrei neitt um að Al-
þýðubandalagið hefði hvikað af
sinni braut og fært sig til hægri.“ <.
Margrét sagðist ekki trúa því
að þeir menn sem hefðu tekið þátt
í því að móta stefnu Alþýðubanda-
lagsins leggi nú á flótta frá þeirri
vinnu sem í vændum er.
„Það sem við eram að gera er
að búa til sterkara tæki til að ná
fram vinstri stefnu. Það gilda
sömu rök í pólitíkinni og hjá laun-
þegahreyfingunni þar sem fólk
leggur áherslu á að standa sterkt
saman.
Við horfum nú á breytt lands-
lag í pólitík. Við erum nú þegar
með sameiginleg félög í sveitar-
stjórnum, stofnuð af okkar félög-
um, og þetta fólk er farið að
starfa saman með góðum ár-
angri,“ sagði Margrét að lokum.
fékk segi hún ekki allt um hug
kjósenda, enda sé hver kjósandi
bundinn af sinni pólitisku sam-
visku. „Flokkur er ekki eins og
verkalýðsfélag sem getur sam-
þykkt taxta sem gilda fyrir alla
félagsmenn sína. Sem betur fer
ræður flokkurinn ekki yfir kjós-
endum sínum.“
Svavar vill ekki tjá sig um
hvort flokkurinn sé meira á leið
til hægri en vinstri. „Ég spyr að
leikslokum. Ég vil að flokksfor-
ystan stuðli að sátt um flokkinn
og í kringum hann. Ég hvatti
hana til að byggja brú, en undir
hana þarf tvær undirstöður en
þær voru ekki til staðar."
Hann sagði kostinn við fundinn
þann að hann afgreiddi hluti með
tilteknum hætti. „Út af fyrir sig
er ágætt að horfast í augu við
skýra niðurstöðu sem báðir aðilar
virðast vera ánægðir með,“ sagði
Svavar að lokum.
þýðubandalags og Framsóknar-
flokks. „Á þeim 40 ámm sem liðin
eru frá því fyrsta vinstri stjórnin
sprakk, haustið 1958, hafa Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið samtals verið í stjóm í íjög-
ur ár. Það sýnir að þeir hafa ekki
átt auðvelt með að vinna saman
og með þetta í huga þá fannst
mér miklu hyggilegra að treysta
samstarfið og venja kjósendur við
að flokkarnir hefðu með sér sam-
starf, í stað þess að birtast eins og
ein fylking strax,“ sagði Ragnar.
Hann sagði að búið hefði verið
að búa menn undir fundinn lengi
og meirihlutinn hafi ráðið um nið-
urstöðu fundarins. „Ég held að
margir hafi óttast að okkur al-
þýðubandalagsmönnum yrði
kennt um að reyna að koma í veg
fyrir sameiginlegt framboð ef til-
lagan yrði ekki samþykkt og því
greitt atkvæði með henni."
SVAVAR GESTSSON
Flokkurinn er
í miklum vanda
RAGNAR ARNALDS
Hafa ekki átt auðvelt
með að vinna saman