Morgunblaðið - 07.07.1998, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1998
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Stór tré
flutt úr stað
Sumar gróðrarstöðvar selja stór tré, sem
sérstaklega eru ræktuð og meðhöndluð
með það fyrir augum að skipta um dvalar-
stað. Sea'a má að áhugafólk um ræktun
græði nokkur ár með því að setja niður
stór tré, sérstaklega þegar um er að ræða
hægvaxta tré. Brynju Tomer leist vel á
hugmyndina og spurðist fyrir um málið.
Morgunblaðið/Arni Sæberg
GOTT er að hafa plast við höndina til að moka á
það moldinni sem grafin er upp úr holunni. Um
hálfum hnefa af Blákorni er stráð yfir moldina.
STÆRÐ holu ræðst af hnausstærð trésins, en
holan á að vera um helmingi víðari og helmingi
dýpri en hnausinn.
Vaníliubragði oQ 'nU^!í
UNDIRBÚNINGUR fyrir gróður-
setningu á stóru tré er lítill ef setja
á niður tré sem sérstaklega hefur
verið ræktað með flutning fyrir
augum. Undirbúningur er öllu
meiri ef tré er til dæmis flutt milli
staða í garði eða tekið úr garði og
flutt á annan stað. Tveir starfs-
menn gróðrarstöðvarinnar Gró-
anda að Grásteinum í Mosfellsdal
sýna á meðfylgjandi myndum
hvernig best er að standa að gróð-
ursetningu á stóru tré. Einar Niel-
sen er garðyrkjufræðingur, en
Bjami Þór Eyvindsson er lækna-
nemi, sem undanfarin tíu ár hefur
verið sumarstarfsmaður hjá Birni
Sigurbjörnssyni að Grásteinum.
Samkeppnisstofnun
Bannaði auglýsingu á
Egils orkudrykknum
SAMKEPPNISSTOPNUN hefur
bannað sjónvarpsauglýsingu á Egils
orkudrykknum sem nýlega kom á
markað. Að sögn Onnu Birnu Hall-
dórsdóttur, starfsmanns Samkeppn-
isstofnunar, lét Sól-Víking á sínum
tíma gera sjónvarpsauglýsingu sem
sýnir botn þriggja dósa á hvítum
grunni. Ein dósin rís upp sem er þá
orkudrykkurinn Magic. „Olgerð
Egils Skallagrímssonar auglýsir
orkudrykk sinn á nákvæmlega sama
hátt. í stað orkudrykkjarins Magic
er komin flaska með Egils orku.
Anna Bima segir að slík eftirlík-
ing sé brot á góðum viðskiptahátt-
um og ósanngjarn auglýsingamáti
gagnvart keppinauti.
Þegar Anna Birna er spurð hvort
algengt sé að slík mál komi upp seg-
ir hún þetta mál algjöra undantekn-
ingu.
TRÉ er sett í holuna með striga
utan um hnaus, en hann morkn-
ar síðan sjálfkrafa.
Þeir gróðursettu níu ára gamalt
reynitré, en það er um þrír metrar
á hæð og vegur um 20 kíló með
hnaus. Einar og Bjami Þór segja
að hægt sé að gróðursetja allt að
150 kílóa tré án þess að notast við
vinnuvélar. Hafi tré verið á sama
stað í meira en fimm ár er æskilegt
að undirbúa flutning með árs fyrir-
vara. Þá er stungið meðfram trénu
að vori, um það bil sem tréð laufg-
ast. Þumalfingursregla er að þver-
mál hnauss sé um tíu sinnum meira
en þvermál trjástofnsins. Sé jarð-
vegur blautur er að öllu jöfnu nóg
að hafa dýpt holunnar sem nemur
einni skóflustungu, en sé hann
mjög þurr hafa trjárætur líklega
leitað dýpra í vatnsleit og því gæti
þurft að stinga dýpra niður með
rótunum. Áiá síðar er tréð síðan
tekið upp og flutt á endanlegan
dvalarstað. Gróðursetningu er þá
háttað eins og um væri að ræða tré
sem keypt hefur verið með hnaus,
tilbúið til gróðursetningar.
Öllu minna mál er að flytja tré
sem ræktað hefur verið í gróðrar-
stöð og búið undir flutning. Sú
breyting hefur orðið á síðari árum
að garðyrkjumenn gróðursetja nú
frá vori fram á haust, en áður ein-
skorðaðist gróðursetning við vorið.
Astæðan er fyrst og fremst sú að
nú eru fáanleg tré sem alin hafa
verið upp með flutning fyrir aug-
um.
Besta veðrið
Heppilegast er að gróðursetja
þegar logn er og skýjað. Versta
veður til gróðursetningar er sól og
vindur, enda þorna rætur þá veru-
lega og tréð verður fyrir vatnstapi,
sem getur haft áhrif á vöxt þess.
Gæta verður að því að vökva rætur
mjög vel og sé það látið standa í
einhverja daga áður en það er sett
niður, er nauðsynlegt að vökva
ræturnar ríkulega. Gott er að bæta
jarðveg með lífrænum áburði og er
einkum mælt með hrossataði. Enn-
fremur er jarðvegur bættur með
svolitlu Blákomi.
Aður en stórt tré er gróðursett
er gott að hafa við höndina plast-
dúk eða stóran plastpoka fyrir
mold, hrossatað eða annan lífræn-
an áburð, örlítið Blákorn, tvo
granna girðingarstaura, slöngu-
gúmmí og aðgang að vatni.
MISJAFNT er eftir stærð og
staðsetningu hvort tré þarf
stuðning, en miða má við að 2
metra háar hnausaplöntur þurfi
stuðning. Taki tré á sig mikinn
vind er stuðningur enn mikil-
vægari. Grannir girðingar-
staurar eru reknir niður í jaðar
holunnar, þannig að þeir nemi
við hnaus trésins.
SLÖNGUGÚMMÍ er skorið í tvær
ræmur og notað til að festa tréð.
Ræma er heft föst við staur og vaf-
ið einn hring í kringum hann. Síð-
an er henni vafið kringum trjá-
stofn og að lokum vafið um sjálfa
sig milli staurs og trjástofns. Að
lokum er gúmmíræman heft föst
við staurinn. Hið sama er gert hin-
um megin og þess gætt að nægi-
lega vel sé strekkt á gúmmíinu svo
að tijástofninn haldist beinn. Gera
má ráð fyrir að tréð þurfi stuðning
í tvö ár. Að gróðursetningu lokinni
er tréð vökvað með um 15 lítrum
af vatni. Ekki er vökvað með úða,
heldur vatn látið renna nálægt
stofninum til að tryggja að það nái
til róta. Algengustu mistök við
gróðursetningu er vanmat á
vökvaþörf jurta og betra er að
vökva meira en minna.
HROSSATAÐ er lagt neðst í
holuna, um 15 sentímetra lag,
en það má ekki komast í snert-
ingu við ræturnar. Þvf er um 5
sentímetra Iagi af mold stráð
yfir hrossataðið.
MOLD er sett upp að miðjum
hnaus og holan fyllt af vatni.
Þegar jarðvegurinn og tréð
hafa drukkið vatnið í sig er
meiri mold bætt í holuna, 5-10
sentímetrum í einu og þjappað
vel niður með fæti, meðfram
hnaus. Þunnu lagi af hrossataði
er stráð í jaðar holunnar, en
þess gætt að það snerti ekki
trjástofninn. Holan er sfðan
fyllt með mold og þjappað vel
niður. Sé gróðursett á grasflöt
er torfið, sem áður var stungið
upp, skorið til, þynnt og snyrt
áður en því er aftur komið fyrir
kringum tréð. Torfinu þarf
einnig að þjappa vel með fætin-
um. Um 5 sentímetra hringur
er skilinn eftir kringum stofn-
inn og mold þjappað þar niður,
til að gras vaxi ekki alveg upp
við tijástofninn.
^bt-rmólk
|f Núer koMÍH/ný abt- tnjóllc
nceb vtmUlubragðL!
abt- mjóUc uteb trefjaríku'
uu>rýunkornb er heiUu&uc
undirstöðuutÁltíð L afav (umd-
fueguuv uutbúbuuis.
Sut> katuUu&guHv uðjajkvel
síceLðUvfyUjír uteb.
v' ÍTIT