Morgunblaðið - 28.08.1998, Page 44

Morgunblaðið - 28.08.1998, Page 44
44 FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 1998 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ EINAR HEIMISSON + Dr. Einar Heini- isson fæddist í Kópavogi 2. desem- ber 1966. Hann lést í Miinchen í Þýska- landi hinn 16. ágúst síðastliðinn og fór útför hans fram frá Seltjarnarneskirkju 27. ágúst. Mig langar að minn- ast Einars Heimisson- ' ' ar nokkrum orðum sem nemanda míns í Menntaskólanum í Reykjavík. Ég kenndi Einari sögu þegar hann var á öðru ári í skólan- um eða í 4. bekk eins og við segjum þar á bæ. Einar var eftirminnilegur nemandi. Hann hafði ágæta þekk- ingu á námsefninu, en þó er mér einna efst í huga hversu áhugasam- ur og vakandi hann var í hverjum tíma. Hann var fljótur að svara alls konar spurningum kennara, en hitt var þó meira virði að sjálfur lagði hann fram drjúgar athugasemdir um það efni sem var til umfjöllunar hverju sinni. Sumar voru spurning- ar, aðrar íhuganir hans sjálfs um ' viðkomandi efni. Þær báru svo skemmtilegan vott þess að hann var leitandi nýrrar þekkingar og skiln- ings. Þá gat hann orðað það sem vildi segja svo að hver fullþroska maður væri vel sæmdur af. Sjálfstæði Einars kom líka vel í ljós þegar hann valdi sér efni í fyrir- lestur. Nemendur velja sér efni í samráði við kennara og eru mörg erindi þeirra prýðilega unnin, vel undirbúin og mikil vinna lögð þar fram. Einar var í bekk þar sem hver ** garpurinn sat við hliðina á öðrum og tókust þeir á við hin erfíðustu efni. Einar valdi að tala um Jóhann Sebastian Bach. Hann hafði þá numið fíðluleik árum saman og und- irbjó sinn iestur af mikilli kost- gæfni. Fyrirlesturinn var ágætur og hann hafði fíðluna með sér í tímann og flutti okkur í lokin stutt tóndæmi úr safni hins mikla meistara. Meira var ekki hægt að biðja um. Ég hygg að bæði þarna og sennilega löngu fyrr hafí mátt greina eiginleika sem fleyttu Einari jafnlangt og raun bar vitni á stuttri ævi; sjálfstæði, ein- beitni og nákvæmni ásamt sköpun- argleði og vinnusemi svo að hann varð bæði vandvirkur og afkasta- v. mikill. Mildll harmur er nú kveðinn að foreldrum hans og systur, Stein- unni, Heimi og Kristrúnu, og öðrum aðstandendum. Orð hafa þar lítið að segja. En hugfróun er að minnast þeirra sem hafa uppskorið jafn ríkulega og Einar Heimisson gerði. Ég votta öllum sem hlut eiga að máli mína dýpstu samúð. Haukur Sigurðsson. Tvisvar kom Einar Heimisson eft- irminnilega inn á áhuga- og starfs- svið SÍBS. í bæði skiptin á mjög já- kvæðan hátt og lærdómsríkan. Árið 1994 kynnti hann stjórn ' SÍBS að hann hygðist gera sjón- varpsmynd um berkla og berkla- sjúídinga frá þeim tíma þegar berklar tröllriðu íslenskri þjóð. Skyldi hún í senn vera leikin mynd og heimildarmynd og bera heitið Hvíti dauðinn. Það var auðveld ákvörðun fyrir SIBS að styrkja gerð þessarar myndar. Ekki þarf að orðlengja það að myndin reyndist hreint afbragð, hvort sem litið er til handrits, töku, leiks eða heimilda. Hvíti dauðinn hefur tvívegis verið sýndur í sjónvarpinu. Árið 1996 kynnti Einar Heimis- son nýja hugmynd fyrir stjórn SÍBS, að þessu sinni um heimildar- mynd fyrir sjónvarp um ferli endur- hæfingar eftir alvarlega sjúkdóma og slys, ferli sem alla jafna kallar á nærri ofurmannlegan ásetning og einbeitingu af hálfu sjúklings og veldur oftar en ekki miklu iíkam- legu og andlegu álagi. Stjórn SÍBS var án tafar einhuga um að styrkja gerð myndarinnar. Einar gaf henni heitið Ég sigra og er hún og verður um langa fram- tíð skýr og áhrifarík heimild um það per- sónulega átak sem fylgir skilvirkri endur- hæfíngu. Einar kom ekki að þessum verkefnum með einu saman hug- urfari myndasmiðsins. Hann lagði sál sína og metnað í gerð þessara sjónvarpsmynda, bæði listrænu hlið þeirra og þá tilfinningalegu. Hann vildi sýna samtíð og framtíð þá ógn og skelfingu sem sneri á sínum tíma að íslensku samfélagi af berklunum og hann vildi leggja sitt af mörkum til að skýra fyrir landsmönnum gagnsemi endurhæfíngar fyrir þann sem hefur átt við alvarlega sjúk- dóma að etja og alvarlegar slysaaf- leiðingar og þá miklu vinnu sem liggur þar að baki. Hvort tveggja tókst honum með miklum ágætum. Nú er Einar Heimisson allur. Kunn er sú stað- hæfíng að sumir gera meira á stuttri ævi en allur fjöldinn á langri. SÍBS þakkar framlag Einars Heim- issonar til þeirra mála sem SÍBS lætur sig varða. F.h. SÍBS, Haukur Þórðarson. Einar Heimisson hafði látið að sér kveða á mörgum sviðum, þótt hann væri ungur þegar hann lést. Kvikmyndagerð var eitt þeiiTa og þar lágu leiðir okkar fyrst saman þegar hann var vinna við Maríu, sem var fyrsta leikna kvikmynd hans. Það sem einkenndi Einar var ákafi hans og ástríða fyrir fólkinu sem hann hafði skapað í handriti sinu. Fólkið og sögur þess voru hins vegar ekki aðeins skáldskapur Ein- ars heldur byggt á raunverulegum atburðum og fólki sem hann hafði safnað heimildum um. Einar lagði mikla og vandaða vinnu í verk sín og þekkti í þaula aðstæður, forsögu og tíðaranda handrita sinna. Per- sónurnar í handritum hans voru leiksoppar sögunnar en sköpuðu sér samt örlög sín með styrk sínum eða veikleika. Einar dáði persónur sínar og leit á þær sem hetjur hvei'nig svo sem fyrir þeim fór. í skáldsögunni hafði Einari tekist að gera viðfangs- efni sitt lifandi og trúverðugt og því höfðu margir trú á honum sem kvik- myndaleikstjóra, svo mikla trú að honum var kleift að fjármagna loka- verkefni sitt í kvikmyndaháskólan- um í Miinchen til fulls og gera úr því kvikmynd í fullri lengd. Hvort sem leikstjóri er reyndur eða óreyndur er leikstjórn kvikmyndar alltaf krefjandi og erfítt verkefni, ekki síst ef kvikmyndin er leikstjór- anum jafn hjartfólgin og María var Einari. Gerð myndarinnar reyndi svo sannarlega á þolrif Einars en hann hélt ótrauður áfram og kom að lokum sinni sýn á stúlkunni Maríu og sögu hennar til skila. Síðasta árið var Einar að þróa hugmynd og skrifa handrit sem lofaði mjög góðu og hann vann með sömu ástríðu að þessu handriti og hann hafði áður gert og hreif fólk með sér í aðdáun sinni á sögunni og persónunum. Það er ákaflega sorglegt að Einar skyldi ekki fá tækifæri til að spreyta sig á þessu spennandi verkefni. Með þrautseigju sýndi Einar að hann bjó yfír þeim styrkleika sem leikstjóri verður að hafa til að bera, hann var fylginn sér og trúr sinni sannfær- ingu. Það er mikill missir fyrir okk- ur hin að fá ekki njóta afraksturs þeirra fjölmörgu góðu hugmynda sem Einar átti. Foreldrum Einars og systur sendi ég innilegar samúðarkveðjur frá samstarfsfólki hans hjá íslensku kvikmyndasamsteypunni. Hrönn Kristinsdóttir. Ómþýður tónn á þöndum fiðlu- streng, óhagganleg gnípa, hvít- fyssandi risaalda eða ógleymanlega viðkvæm persóna úr heimi skáld- skapar. Myndin er sterk, - maður heyrir, sér og fínnur til í verkum æskumannsins. Listamaður og vís- inda- í einni persónu, hjartahlýr fé- lagi, gjöfull og skapandi samstarfs- maður. Við fundum það strax þegar hann kom til liðs við okkur á tíma- ritinu Þjóðlífi fyi'ir áratug - ung- lingur sem þá þegar bjó yfir ótrú- legri hæfni til ritstarfa og blaða- mennsku. Hann var metnaðarfullur fagmaður og hann reyndist frá upp- hafi góður vinur, ábyrgur félagi og traustur samstarfsmaður sem var ekki svo lítils virði í útgáfubaslinu. Einar Heimisson var fáguð mann- eskja, pólitískt þenkjandi heims- borgari, jafnaðarmaður að lífssýn og ötull stuðningsmaður uppstokk- unar og sameiningar á vinstri vængnum hér heima. Hann bjó yfir óvenjulegu næmi; var geníalskur á sumum sviðum, hafði ríka sköpunarþörf til að tjá sig í máli og myndum. Undir niðri svall magnþrunginn symfónn hins heita tilfínningamanns. Og eins og oft fer slíkum mönnum með snilligáfu gat hann líka orðið harmrænn og brot- hættur. Samúðin var svo sterk, vit- undin svo viðkvæm og vakandi, sársaukinn þungur. Þá var ekki ónýtt að geta leitað sér svölunar við skapandi starf, skáldsögu eða kvik- mynd eða hverfa á vit tónlistarinnar. Löngum hafði maður á tilfinning- unni að þessi ungi maður væri eitt skærasta ljós íslands í margvíslegu tilliti mannkosta. Á skammri ævi áorkaði hann svo mörgu á ýmsum sviðum að hver meðalmaður gæti verið sáttur við afköstin eftir langa starfsævi. Það var ekki til neins að reyna að halda aftur af honum og biðja hann fara sér hægar. Honum lá á, verkin skyldu tala núna, strax. Það er engu líkara en hans sjötta skilningarvit hafi skynjað bráðan endinn, allt varð að gerast svo fljótt, svo fljótt. Það var naumt skammt- aður tíminn. Hjá honum fór tvennt saman; hann var sérlega vel búinn úr for- eldrahúsum og óvenju vel af guði gerður. Einar var mjög bundinn fjölskyldu sinni og engin tilviljun að hann, sonur sagnfræðingsins, valdi sér að viðfangsefni vísindagrein fóð- urins. Með sama hætti var lifandi áhugi hans á amnesty, sem móðir hans glæddi. Sú mannúðarhugsjón ýtti undir skilning hans og löngun til að leggja sitt af mörkum til að bæta kjör allra þeirra sem höllum fæti standa. Umfjöllunarefni hans í sagnfræðinni, í blaðamennskunni og sem listamanns bera þessa merki: fangar og flóttafólk, gamalmenni, berklasjúklingar, gestir í ókunnu umhverfi. Með verkum sínum vildi hann glæða skilning samborgaranna á því sem er að gerast í okkar eigin ranni, hræsni og yfirdrepsskapur fyrr og síðar var þyrnir í augum hans og hann reyndi með vægðarlausum hætti að brjóta slík mál til mergjar. Þess vegna voru gyðingarnir - flóttamenn á íslandi sérstakt við- fangsefni hans og hann tjáði reynslu þeirra og viðhorf sín eftir öllum þeim brautum sem sagnfræðingnum og blaðamanninum voru tiltækar auk þess sem þau mál urðu yrkisefni hans í skáldskap og kvikmyndum. Einar Heimisson kom frá sér- stöku menningarheimili, þar sem arfur kynslóðanna var í heiðri hafð- ur. Amma hans Anna Bjarnadóttir setti einnig svip sinn á mótun Ein- ars og honum var frá unga aldri annt um að halda lífsreynslu og fróðleik eldri kynslóða til haga eins og síðar kom fram í verkum hans. Það er mikill harmur kveðinn að þegar slíkur efnismaður hverfur af brautu fyrir aldur fram. Við Kristín vottum foreldrum hans og systur einlægustu samúð. Vissulega hefur Einar Heimisson skilað drjúgu dagsverki, - og lætur okkur eftir listaverk og skýran boðskap í máli og mynd. Samlíðun. Sú er hin sterka samfella í verkum Einars. Þó að hrökkvi strengur heyrum við stríðan tóninn óma - samlíðun. Óskar Guðmundsson. Það er með þungum huga og sár- um söknuði sem ég sest niður til að skrifa minningarorð um minn kæra vin, Einar Heimisson. Hann er sá fyrsti úr mínum bekkjarhópi í menntaskóla til að hverfa á braut. Manni finnst það hræðilegt þegar svona ungur maður kveður. Samt er það svo skrítið, að það hvarflar að mér nú að hann hafi afkastað meiru í sínu stutta lífi en við hin munum nokkurn tíma fá að gera um okkar daga. Leiðir okkar Einars lágu fyrst saman haustið 1983 í 4-Z í Mennta- skólanum í Reykjavík, í hávaða- samri kennslustofu uppi á annarri hæð í gamla Miðbæjarskólanum. Það var mitt lán að við urðum fljótt góðir vinir. Einari var margt gefið: Hann var glæsilegur á velli, afburða námsmaður og bekkjardúx, íþrótta- maður og afar listhneigður, bæði spilaði hann á fiðlu og var með ein- dæmum ritfær. Hann hafði ákaflega frjóan huga, var einn af þessum fáu mönnum sem maður hafði á tilfinn- ingunni að ekkert væri ómögulegt. Og það var aldrei nein lognmolla í kringum Einar. Á þessum mennta- skólaárum var þegar farinn að þró- ast í honum ákveðinn uppreisnar- andi. Jú, hann réð við allt þetta hefðbundna - og það betur en aðrir, en það var ekki nóg. Hann þráði að komast að kjarna hlutanna, kafa undir yfírborðið. I samræðum varp- aði hann sífellt fram áleitnum spurningum og það kom mér ekki á óvart að hann skyldi kjósa að lesa sagnfræði eins og faðir hans. Einar hélt til Freiburg í Þýska- landi til náms. Þrátt fyrir langdvalir hans úti hélst vinskapur okkar og styrktist ef eitthvað var með árun- um. Einar var sannkallaður eldhugi og hafði oft svo mörg járn í eldinum að ofurmannlegt virtist. En alltaf fannst mér hann ná að skila öllu jafnvel. í honum sameinuðust fræðimennska og listhneigð. Hann skrifaði bækur - og seinna gerði hann heimildarþætti og komst smám saman á þá skoðun að kvik- myndin eða frekar myndmiðillinn væri framtíðin. Ég man vel hvað hann var glaður þegar hann, 25 ára gamall, varði bæði doktorsritgerð í sagnfræði úti í Freiburg og þreytti árangursríkt inntökupróf í Kvik- myndaakademíuna í Múnchen - hvort tveggja í sömu vikunni. Næstu árin jukust enn annir hans. Ég veit að hann tók oft nærri sér ómálefnalega og það sem hon- um fannst óréttmæta gagnrýni. Hann hélt samt ótrauður áfram og leysti sífellt metnaðarfyllri verkefni af hendi. Einar var alltaf óhræddur við að fylgja sannfæringu sinni og ég er ekki í vafa um að ef honum hefði auðnast lengra líf hefði það verið varðað frekari sigrum. Við íslendingar búum í svo ótrú- lega litlu samfélagi. Missir jafnmik- ils hæfileikamanns og Einars Heim- issonar er mikil blóðtaka lítilli þjóð. Okkar eina huggun er sú að hann lifði hratt og afkastaði ótrúlega miklu á stuttri ævi. Hann er öllum harmdauði en minning hans mun lifa í gegnum verk hans. Þessi vinur minn var bæði hæfi- leikaríkur og kraftmikill. En hann hafði líka aðra kosti, sem kannski færri kynntust, en voru hans nán- ustu ábyggilega dýrmætastir. Einar var mjög ræktarsamur maður og fjölskyldan skipti hann öllu. Hann bjó yfir meðfæddri samúð með öll- um þeim sem minna mega sín og eru órétti beittir. Þetta var áber- andi í vali hans á viðfangsefnum. Sem vinur var hann traustur sem klettur. Hann hafði alltaf einlægan áhuga á því sem maður tók sér fyrir hendur, styðjandi og uppörvandi og ef á þurfti að halda alltaf tilbúinn að setja sig inn í erfiðleika og bjóða fram hjálp sína. Vinátta hans ein- kenndist af mikilli hlýju og örlæti. Okkar bestu stundir voru kannski þegar hann bauð mér heim í hús foreldra sinna og töfraði þá fram dýrindis krásir og var ekkert til sparað. Að þessi góði maður skuli svo skyndilega vera fallinn frá er óskijj- anlegt og sárara en tárum taki. Ég er mjög þakklátur fyrir að hafa þekkt Einar og notið vináttu hans. Hugur minn dvelur hjá foreldrum hans, Heimi og Steinunni, og systur hans, Kristrúnu. Megi algóður Guð vera með þeim og gefa þeim styrk í mikilli sorg. Páll Matthíasson. Við þekktum Einar Heimisson nánast alla hans ævi, hann var venslamaður náinna ættingja, hlaupafélagi, kunningi og svo næsti nágranni okkar um nokkurra ára skeið. Með honum er genginn drengur góður sem þegar hafði náð frábærum árangi'i í list sinni og fræðum og þess vegna maður sem mikils var vænst af. Andlát hans er reiðarslag. Einar var afburðanámsmaður og hefði getað haslað sér völl í hvaða fræðigrein sem var. Hann hafði mjög næma tilfinningu fyrir því ósamræmi sem er milli háleitra markmiða samfélaga á okkar öld og þeirri óréttlátu niðurstöðu sem oft birtist í mannlegum örlögum. Hann kaus sér fræðigrein sem var í góðu samræmi við þessa lífssýn, en að- eins til undirbúnings. Hann munaði ekki um að ljúka ströngu doktors- námi í sagnfræði til að búa sig undir að iðka af heilum hug þá list að segja með kvikmyndum sannar sög- ur af fólki sem stendur óbugað frammi fyrh- erfiðum, jafnvel hrika- legum örlögum, fólki sem lifir við reisn þrátt fyrir óblíð skilyrði af hálfu náttúru og samfélags. Verk Einars bera vott um heil- steypta sannfæringu og trausta þekkingu. Hann gat sér orð strax kornungur og var agaður afkasta- maður i listgrein sinni. Hann lauk á stuttri göngu _ meðfram ströngu námi _ fleiri verkefnum en mörgum auðnast að vinna á fimmfalt lengri starfsævi. Honum óx stöðugt ás- megin og á honum var enginn bil- bugur. Hann var hugmyndaríkur, áformin fjölbreytt og frjó og jafnan í samræmi við þá sérstöku sýn sem hann hafði á íslenska kvikmynda- gerð. Við fylgdumst með honum og dáðumst að því hve ótrauður hann var að takast á við heiminn, skipu- leggja ný verkefni og ljúka þeim á tilsettum tíma. Varla hefur það ver- ið í þægilegu samræmi við lunderni hans að tala til einhverja pródúsenta og fjármálaspekúlanta og samræma áform sín svonefndum markaðskröfum. En honum tókst að fjármagna stórvirki og var fundvís á leiðir í landslagi sem hlýtur að vera ákaflega torfært. Einari var fjarri skapi að afgreiða áleitnar spurningar um réttlæti og ábyrgð í veröldinni með þeirri létt- úð sem flestir gera sér nú að afsök- un í þeim efnum. Hann var því ekki margmáll þegar daglegt fjas var viðhaft og í umræðum sínum var honum greinilega mikilvægt að segja ekki nema það sem hann gat staðið við. En það var alltaf greini- legt að þarna fór einlægur maður og traustur sem átti mikilvægt er- indi við samtíð sína. Fráfall hans er því ekki bara áfall fyrir alla sem stóðu honum nærri. Samfélag okkar er fátækara að honum gengnum. Við sendum Heimi, Steinunni, Kristrúnu og öðrum nánum ætt- ingjum hans okkar innilegustu sam- úðarkveðjur. Guð blessi minningu Einars Heimissonar. Sigurður J. Grétarsson og Bergþóra S. Þorbjarnardóttir Það var eins og ósýnileg hönd greiddi þungt högg utan úr myrkr- inu þegar andlátsfregn Einars Heimissonar barst á öldum ljós- vakans. Ungur maður í blóma lífsins hrifinn burt á andartaki í fjarlægu landi. Það var of sárt og ótrúlegt til að vera satt. Veruleikinn er grimm- ur. Ég var ritstjóri Þjóðviljans og gerði vin hans Hrafn Jökulsson nítján vetra að gæslumanni gamal- gróins helgarblaðs sem hann studdi gegnum síðasta endurreisnarskeið sitt. Hann leiddi stundum unga snillinga inn á síður málgagns þeirra sem minnst máttu sín og það voni forréttindi að eiga rökræður við gáfaða unglinga sem vora hand-

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.