Morgunblaðið - 17.09.1998, Side 32

32 FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Sigurður Fannar
ENRIQUE Bernandes frá Spáni.
JOE Allard frá Englandi.
HUBERT Seelow frá Þýskalandi.
Vaxandi áhugi
á íslenskum
bókmenntum
erlendis
Dagana 9.-14. september efndu Bók-
menntakynningasjóður og Stofnun Sigurð-
ar Nordal til þýðendaþings í Skálholti. Þar
komu saman 18 þýðendur íslenskra bók-
mennta af 10 þjóðernum og báru saman
bækur sínar. Hávar Sigurjónsson
heimsótti þingið í Skálholt og ræddi við
nokkra þátttakendur um störf þeirra að ís-
lenskum þýðingum.
BRUNWUI?<«TON
J'es^Fleurs
WGÚ)0(uí»Gi'ww.i*orn.

Morgunblaðið/ Golli
I TILEFNI af þýðendaþingi liefur verið opnuð sýning í Þjóðarbókhlöðunni
á þýðingum á fslenskum bókmenntum.
eir sem sátu þingið í Skál-
holti eru eingöngu þýðend-
ur á Evrópumál, á Norður-
landamál, þýsku, ensku, spænsku,
litháísku og hollensku. Allir voru
þátttakendur sammála um hversu
kærkomið tækifæri slíkt þing væri
þeim og vafalaust ekki oft sem
umræður fara allar fram á ís-
lensku þar sem samankomnir eru
jafnmargir af jafnmörgum
þjóðernum.
Taka púls á menningunni
Úlfar Bragason forstöðumaður
Stofnunar Sigurðar Nordal sagði
að með þinginu væri verið að gefa
þýðendum íslenskra bókmennta
tækifæri til að hittast og fá upp-
lýsingar um hvað væri að gerasjt í
bókmennta- og menningarlífí á Is-
landi. „Leyfa þeim að taka púls á
menningarástandinu," sagði Úlf-
ar. „Það getur verið erfítt fyrir
hvern og einn að fylgjast með ís-
lensku menningarlífi í heimaland-
inu. Aðgangur að upplýsingum er
misjafn og stopull. Þingið er
skipulagt þannig að þátttakendur
hlýddu á fyrirlestra um lausa-
málsbókmenntir ásamt fyrirlestr-
um um ljóðlist og leiklist. Þá var
einnig fjallað um þýðingar og
þýðingarvanda í sérstökum fyrir-
lestri auk fyrirlesturs um nýút-
komnar samræmdar enskar
þýðingar á íslendingasögum. Auk
þessa tóku þýðendurnir þátt í
þýðingarsmiðjum þar sem ís-
lenskir rithöfundar veittu góð ráð
um lausn afmarkaðri vandamála
sem upp kunna að koma í þýðing-
um. Fyrir þingið höfðu þátttak-
endur fengið sendan texta til
þýðingar svo hægt væri að ræða
um sameiginlega þýðingarvinnu
og þessar þýðingarsmiðjur þóttu
takast vel.“
Stofnun_ Sigurðar Nordal hefur
að sögn Úlfars ekki bein áhrif á
hvaða verk eru þýdd á hvaða tung-
umál, en henni er ætlað að efla og
styðja íslenskukennslu við erlenda
háskóla og á þann hátt hefur stofn-
unin umtalsverð tengsl og sam-
skipti við þá sem fremst standa í
norrænum fræðum við erlenda
háskóla og stofnanir.
Bókmenntakynningarsjóður
Bókmenntakynningarsjóði er á
hinn bóginn ætlað að veita beina
peningastyrki til þýðinga og kynn-
inga á íslenskum bókmenntum er-
lendis og hefur til þess þrjár millj-
ónir. Formaður sjóðsins, Jónína
Michaelsdóttir, sagði í kynningar-
erindi sínu á þinginu að þar sem
sjóðurinn hafí ekki úr miklu að
spila hafi stjórnir sjóðsins sett sér
þá vinnureglu að styrkja einkum
síðari tíma fagurbókmenntir, auk
kynninga af ýmsu tagi. „Sjóðurinn
hefur einnig í örfáum tilvikum
veitt styrki til þýðinga ævisagna,
en þýðingar fræðirita og fornbók-
mennta eru yfirleitt ekki styrktar
af sjóðnum."
I erindi Jónínu kom fram að
Bókmenntakynningasjóður hefur
á undanförnum þremur árum
veitt samtals 96 styrki og segir
það nokkuð um styrkfjárhæð í
hverju tilfelli, „styrkirnir era
fyrst og fremst hugsaðir sem laun
til þýðandans fyrir vinnu sína og
frá þeirri reglu eru fáar undan-
tekningar." Jónína benti ennfrem-
ur á að fjárveiting til sjóðsins
nægði engan veginn til að veita
öllum umsóknum brautargengi,
„það færist í vöxt að sama bók
komi út á mörgum tungumálum -
sem kallar á fleiri þýðingar-
styrki." Fram til þessa hafa
þýðendurnir sjálfír, höfundarnir
eða hið íslenska forlag sótt um
þýðingarstyrk að því tilskildu að
samningur við hið erlenda forlag
liggi fyrir. Þessa vinnureglu
RASA Ruseckiené frá Litháen.
sjóðsins kvað Jónína vera í endur-
skoðun og athugað yrði hvort
gera eigi skylt að hinn erlendi út-
gefandi bókarinnar sæki um
þýðingarstvrkinn. Það er víða
gert að skilyrði við hliðstæðar
stofnanir erlendis,“ sagði Jónína.
Vaxandi áhugi
Þau Jónína og Úlfar voru sam-
mála um að áhugi fyrir íslenskum
bókmenntum færi mjög vaxandi
erlendis. „Sérstaklega verður
maður var við mikinn áhuga í
Þýskalandi en góðum þýðendum
úr íslensku er einnig smátt og
smátt að fjölga," segir Jónína.
Einn þýðendanna, prófessor
Hubert Seelow, sló á létta strengi
og benti á þá staðreynd að þrátt
fyrir allt væru nú fleiri mælandi á
íslensku tungu en nokkru sinni
fyn- í sögunni, „flestir era reyndar
á íslandi en okkur hinum sem lær-
um íslensku sem annað tungumál
fjölgar hægt og bítandi."
Guðbergur
þekktur á Spáni
Enrique Bernandes er prófessor
í norrænum fræðum við Háskólann
í Madrid og hefur verið mikilvirkur
þýðandi íslenskra bókmennta á
spænsku. Af þýðingum hans má
nefna Eglu, Njálu, Gunnlaugs sögu
Ormstungu, Hrafnkels sögu og
hluta af Snorra-Eddu ásamt bók-
um Guðbergs Bergssonar; Tóta og
táin á pabba og Tómas Jónsson
metsölubók. Til þessa hafa ekki
aðrar íslenskar nútímaskáldsögur
verið gefnar út á spænsku og
Bemandes segir það stafa af
tregðu útgefenda til að gefa út
bækur eftir óþekkta erlenda
höfunda. „Guðbergur er vel þekkt-
ur á Spáni meðal bókmenntafólks
og Svanurinn, sem kom út fyrir
þremur áram í þýðingu Aitor Yra-
ola, seldist mjög vel,“ segir Bern-
andes. Bók Guðbergs, Sú kvalda
ást, kom einnig út í spænskri
þýðingu á síðasta ári.
Bernandes segir að áhugi á
norrænum bókmenntum hafí aldrei
verið jafn mikill á Spáni og einmitt
núna, þó það standi þýðingarstarf-
inu fyrir þrifum að íslenska er
hvergi kennd við spænska háskóla.
Bernandes segir að þýðingar ís-
lenskra bókmennta hafi legið niðri
um langt skeið. „Á sjötta áratugn-
um og fram eftir þeim sjöunda
birtust nokkur verka Halldórs
Laxness í spænskum þýðingum.
Eftir það og fram á níunda áratug-
inn kom ekkert út af íslenskum
verkum á spænsku. I upphafi
níunda áratugarins byrjuðu
þýðingar að birtast að nýju og
fyrstu verkin voru Vínlands saga
og Eiríks saga rauða. Islenskar
miðaldabókmenntir komu þá
einnig út í nýjum þýðingum, t.d.
kom Gylfagynning Snorra Sturlu-
sonar út í þremur mismunandi
þýðingum sama árið. Þýðendurnir
vora J.L. Borges, Lerate og ég
sjálfur. Gísla saga hefur einnig
komið út í þýðingu J.A.F. Romero.
Þá var á síðasta ári gefið út stórt
safn norrænna ljóða og einnig er
nýlega út komið safn norrænna
smásagna. f báðum þessum útgáf-
um er hlutur íslenskra höfunda
nokkuð góður. Veg og vanda af
þýðingum smásagnanna hefur haft
Kristinn R. Olafsson, sem búsettur
er í Madrid.“
Kaflaskipti á Islandi
Joe Allard er prófessor við bók-
menntadeild Essex-háskóla í
Englandi. Hann hefur þýtt ljóð
Matthíasar Johannessen og Krist-
jáns Karlssonar í samvinnu við
Bernard Scudder og komu þýðing-
amar út á síðasta ári undir þeim fal-
lega titli Voices From Across The
Water. „Ljóð Kristjáns eru upphaf-
lega ort á ensku svo ekki þuifti að
þýða þau, en við Bemard unnum
saman að þýðingum á ljóðum Matt-
híasar," segir Allard. Útgefandinn
er forlagið Mare’s Nest, sem Allard
átti þátt í að stofna á sínum tíma og
er nú rekið af Pamelu Clunys Ross.
„Mare’s Nest hefur gefíð út níu
titla, þ.á m. tvö ljóðasöfn og
skáldsögumar Englar alheimsins
og Eftirmáli regndropanna eftir
Einar Má Guðmundsson, Grámos-
inn glóir eftir Thor Vilhjálmsson,
Tröllakirkja eftii- Olaf Gunnarsson,
Svanurinn eftir Guðberg Bergsson
og Z eftir Vigdísi Grímsdóttur.“
Allard bendir á að mjög erfítt sé
fyrir erlenda höfunda að ná fót-
festu í hinum enskumælandi heimi.
„Það er t.d. mjög erfítt að fá um-
sagnir í bresk dagblöð eða tímarit
um þýddar erlendar bókmenntir
eftir óþekkta höfunda. Báðar bæk-
ur Einars Más komust reyndar að