Morgunblaðið - 08.11.1998, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 08.11.1998, Blaðsíða 32
32 SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ + MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1998 33 * STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI FRAMKVÆMDASTJÓRI RITSTJÓRAR FYRIR nokkru fóru skóla- stjórar frá Reykjavík í ferð til Singapúr til þess að kynna sér skólastarf þar, sem vakið hefur athygli m.a. fyrir góðan árangur nem- enda í stærðfræði og nátt- úrufræðigreinum. Niður- staða Gerðar Oskarsdóttur, fræðslustjóra í Reykjavík, eftir þessa ferð er eftirtekt- arverð. Hún sagði á kynning- arfundi um þessa ferð: „Við sáum ekki öðru vísi kennslu- hætti en við eigum að venj- ast en við sáum óvenjulegt og agað þjóðfélag og þar af leiðandi mjög agað skóla- kerfi, mikla samkeppni og fólk, sem er þrautþjálfað í að taka þátt í henni.“ Þetta er óneitanlega um- Árvakur hf., Reykjavík. Hallgrímur B. Geirsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. hugsunarefni. Er það sem úrslitum ræður ekki annars konar kennsluhættir heldur agi? Öllum er ljóst, að við bú- um í mjög agalausu samfé- lagi og höfum lengi gert. Hins vegar má vel vera, að það sé að breytast smátt og smátt. Agaleysið í umferð- inni hefur verið áberandi í áratugi. Breyttar starfsað- ferðir lögregluyfirvalda eru hins vegar að skila veruleg- um árangri í því að auka um- ferðaraga. Agaleysi á vinnu- stöðum hefur sömuleiðis ver- ið áberandi. Sennilega er það líka að breytast. Aukin sam- keppni á vinnumarkaði veld- ur því, að fólk mætir stund- víslegar til vinnu og leggur harðar að sér en áður. Fjöl- mörg fleiri dæmi mætti nefna um aukinn aga í okkar þjóðfélagi. Það fer hins vegar ekkert á milli mála, að það agaleysi, sem hefur einkennt þjóðfé- lagið almennt, hefur endur- speglazt í starfi skólanna og sjálfsagt ekki undan því komizt. Hins vegar má segja, að ef vandinn er sá, að auka aga en ekki að breyta kennsluháttum, sé vandinn kannski auðleystari en við höfum haldið. Með sameigin- legu átaki foreldra, kennara og skólabarna og -unglinga er hægt að ná miklum ár- angri á skömmum tíma í að auka aga í skólum. Og tæp- ast fer á milli mála, að auk- inn agi er líklegur til að leiða til betri árangurs í námi. Ummæli barna nýbúa, sem Morgunblaðið ræddi við fyrir viku, eru athyglisverð í þessu ljósi. Það sem vakti mesta eftirtekt þeirra og þau voru óvön, þegar þau komu í skóla hér, var einmitt aga- leysið. Skólastjórarnir sáu margt fleira fróðlegt í ferð sinni til Singapúr svo sem aukna áherzlu á sjálfstæða hugsun og gagnrýni í stað utanbók- arlærdóms. En þessi tiltekni þáttur, aginn, er áreiðanlega sá, sem ástæða er til að gera átak í að bæta úr strax. Slíkt átak þarf að vera vandlega undirbúið en það er líklegt til að skila árangri. AGAÐ ÞJÓÐFÉLAG STJORNUFRÆÐI G.F. Ursins kemur út í þýðingu Jónasar Hallgrímssonar 1842, prentuð í Við- eiar klaustri, og til- einkuð „herra Birni Gunnlaugssini stjömuspekíngí, í virðingar og þakklætis skini“ eins og Jónas kemst að orði, en Björn var kennari hans á Bessastöðum og augljóst hver áhrif hann hefur haft á skáldið og hve mjög hann telur sig í þakk- arskuld við hann. I þessari þýðingu sem er svo fag- urlega gerð að helzt minnir á prósa- ljóð með köflum gerist Jónas einn eftirminnilegasti nýyrðasmiður tungunnar og semur orð eins og ljósvaki (í annarri merkingu en nú að vísu, þ.e. eter sem fyllir himin- geiminn þar sem ljósið kviknar í „smágjörvu frumefni"), aðdráttar- afl, safngler, sporbaugur, fjaður- magn, sólbraut, ljósfræði, miðflótta- afl, sólmyrkvi, rafurmagn og sjón- auki. Jónas afsakar nýsmíði sína en segist hafa það sér til afbötunar að nýyrði séu ætíð leið í íyrstu, eins og hann kemst að orði, „þangað til eyru vor fara að venjast þeim“. En allt lofi „skaparans miklu dýrð“ og þrautgóð sólin minni hvem dag á tungutak drottins og almættisverk hans. Jónas vitnar í brezka skáldið Addison (d. 1719) og kveðst fúslega eins og hann kemst að orði taka undir með honum. Festingin er víð og hvelfingin logandi ljósum skírð. Sólin er þrautgóð og talar hvern dag fyrir munn drottins og minnir á almættisverk hans. Allt ber vitni um „skaparans miklu dýrð“. Vitnis- burðurinn sjálfur, þ.e. náttúran, er engin guðleg vera eða vættur af guðlegum toga, heldur ber öll sköp- unin höfundi sínum fagurt vitni svo að ekki þarf um að villast. Og í næsta erindi bera himintunglin sannleikanum vitni. Og að síðustu segir Jónas í lokaerindinu, því að auðvitað er þetta kvæði ekki síður eftir hann en Addison, þótt stuðzt sé við erlenda fyrirmynd að hætti Jónasar: Og þótt um helga þagnarleið - þreyti vor jörð hið dimma skeið, og öngva rödd og ekkert hljóð uppheimaljósin sendi þjóð, skynsemi vorrar eyrum undir allar hljómar um næturstundir lofsöngur þeirra, ljóminn hreinn: „Lifandi drottinn skóp oss einn.“ Þarna er Jónasi Hallgrímssyni rétt lýst. Þetta er afstaða hans und- ir lokin; trúarlegar tilfinningar fylgja skynsemi og vísindahyggju náttúrufræðingsins unz yfir lýkur. Jónas hefði átt auðvelt með að taka undir þau orð Sigurðar Nordals í Einlyndi og marglyndi, Þroski, að við erum liður í óendanlegu sam- hengi - og við höfum skyldur við þetta samhengi. Ennfremur falla þessi orð Nordals að hugmynd Jónasar um heiminn: „Ef við hlust- um eftir því innsta og dýrasta í sjálfum okkur, og erum því trúir, þá hljótum við líka að ganga á vegum guðs.“ Enginn hefur sagt þetta bet- ur en W.B. Yeats: „Tvær mannlegar sálir eru aldrei hvor annarri líkar. Þess vegna er ást guðs á hverri sál óendanleg, því að engin önnur sál getur fullnægt sömu þörf guðs.“ (Lífsskoðun.) Guð er sem sagt eins og hver annar góður faðir sem elsk- ar jafnt öll börnin sín, þótt ólík séu. G.F. Ursin var fæddur í Kaup- mannahöfn 1797. Hann starfaði í stjömuturninum í Höfn 1819-’29, en varð stærðfræðiprófessor við lista- akademíuna þar í borg frá 1827 til æviloka, 1849. Hann er sem sagt lif- andi þegar Jónas þýðir verk hans. Jónas fékk áhuga á stjömufræði undir handleiðslu Bjöms Gunn- laugssonar kennara síns sem hóf rannsóknir himingeimsins úr turni Besaastaðakirkju árið sem Jónas gekk inní skólann 1823. Hann var góður stærðfræðingur og hefur fylgzt vel með stjömufræðinni, sköpunarverkið á hug hans allan. I fyrsta árgangi Fjölnis 1835 er vitn- að til Ursins um halastjömu Hal- leys sem von var á um haustið. En það sem helzt vekur athygli við þessa þýðingu Jónasar á alþýðu- riti Ursins er sú augljósa staðreynd að hann hrífst af anda og efni ritsins og vinnur að verkinu með sömu af- stöðu og við ljóðaþýðingar sínar, þ.e. hann staðfærir efni þess ef svo ber undir („sögðu þeir hérna í Reykjavík", „Hér á landi skiptum vér hvurjum sólarhring í átta eykt- ir...“, „Hér á landi er til að mynda eins og allir vita albjartar nætur framan af sumri", og „löngu seinna kom sóttin (svartidauði) út á ísland og var þá ekki annars staðar um sama leyti“ o.s.frv.). Slík staðfærsla er í anda skáldsins. Kver Ursins fylgir rækilega guðstrúarhugmynd- um þeim sem Jónas aðhylltist þá og ævinlega, og ekki sízt þegar á leið ævina eins og rit þetta er m.a. vís- bending um, en þar segir meðal annars í Tólftu grein: „Allt það er vér grillum til um himingeiminn er eflaust svo lítið að því er ekki að samjafna sem dropa við sjóinn. Nú höfum vér reynt að grípa með huga vorum stærð veraldarinnar; eflaust er hún afar stór og vér verðum gagnteknir af lotningu fyrír skap- ara hennar (leturbr. M.J.), þeim er vér trúum að fyllt hafi allan þennan geim af lifandi skepnum..." Slík orð voru í anda Jónasar, einnig þegar líða tekur á ævina. Þegar hann snarar þeim á íslenzku á hann ekki ólifað nema 3-4 ár (1840-42). Hann vinnur að útleggingunni um svipað leyti og hann yrkir Fjallið Skjald- breiður hér heima, 1841. Augljós tengsl eru milli stjörnufræðinnar og þessa kvæðis eins og sjá má af 9. er- indi: Hver vann hér svo að með orku? Aldrei neinn svo vigi hlóð! Búinn er úr bálastorku bergkastali frjálsri þjóð. Drottins hönd þeim vömum veldur; vittu, bam! sú hönd er sterk; gatei nema guð og eldur gjört svo dýrðlegt furðuverk. Og varla eru þau tilviljun þessi orð í fjórða erindi sama kvæðis: Eins ogværuofanfelldar allar stjömur himnaranns... (Sjá Nýyrði í Stjömufræði Urs- ins, Skírni 1944, endurpr. í Orð eins og forðum, Rvík. 1985: Nýyrði Jónasar Hallgrímssonar í Stjörnu- fræði Ursins, eftir Bjarna Vil- hjálmsson.) M. HELGI spjall RE V KJAVÍKURBRÉF Laugardagur 7. nóvember Það getur verið varasamt, að ganga of langt í póhtískum áróðri gegn andstæðingum sín- um. Fyrir tveimur mánuð- um snerust allar pólitísk- ar umræður í Bandaríkj- unum um það, hvort Clint- on forseti yrði að segja af sér eða hvort þing- ið mundi setja hann af vegna kvennamála hans og tengdra mála. Repúblikanar gengu hart að forsetanum undir forystu Newt Gingrich, leiðtoga þeirra í fulltrúadeild Bandaríkjaþings. Forsetanum var ekki hlíft á nokkurn hátt. Þvert á móti var gengið svo langt, að fólki ofbauð. Sennilega gerðu póli- tískir andstæðingar Clinton mestan greiða með því að opinbera myndbandsupptöku af yfirheyrslu þeirri, sem fram fór yfir honum í Hvíta húsinu. í stað þess að hlusta á og lesa matreiðslu fréttamanna á því, sem sagt var að gerzt hefði í yfirheyrslunni, gátu Banda- ríkjamenn fylgzt með því sjálfir. I fyrrakvöld tilkynnti Newt Gingrich, að hann mundi ekki gefa kost á sér til endur- kjörs, sem forseti fulltrúadeildar Bandaríkja- þings. Þessi yfirlýsing kom í kjölfar þess, að uppreisn brauzt fram gegn honum í þingliði repúblikana. Ástæðan fyrir uppreisninni var sú, að í stað þess að vinna mikinn sigur í þingkosningunum, sem fram fóru sl. þriðju- dag, töpuðu repúblikanar fylgi. Þeir töldu, að þeir mundu fá umboð þjóðarinnar til þess að víkja Clinton úr embætti. Þegar þjóðin talaði í kosningum kom hins vegar í ljós, að henni hafði ofboðið málflutningur repúblikana vegna einkamála forsetans, ekkert síður en fólki í öðrum löndum. Stjórnmálamennirnir og fjölmiðlamennirnir í Washington reyndust eklri hafa verið í takt við þjóðina. Það var því ekki Clinton, sem féll í kosningunum, heldur Gingrich og repúblikanar sitja nú eftir með sárt ennið. Fréttir frá Bandaríkjunum benda til þess, að Clinton hyggist nota tækifærið og reyna að koma fram umbótum í heilbrigðismálum á næstu misserum. Eins og menn muna var það eitt fyrsta málið, sem hann barðist fyrir í upphafi forsetatíðar sinnar. Þá var eiginkonu hans, Hillary, falin forysta fyrir málinu, bæði varðandi stefnumörkun og baráttu fyrir því að koma því fram. Sú barátta forsetafrúar- innar fór út um þúfur. Nú virðast Clinton- hjónin ætla að taka þráðinn upp að nýju. Forsetafrúin hefur hlotið almannalof fyrir framgöngu sína á undanförnum mánuðum og er talin eiga mikinn þátt í góðri útkomu demókrata í þingkosningunum. Ekki er því ólíklegt, að hún eigi eftir að koma við sögu í hinni nýju baráttu fyrir umbótum í heilbrigð- ismálum vestan hafs. Af þessari sögu allri má draga mikinn lær- dóm. Það getur verið mjög varasamt í stjórn- málum að fara offari í málflutningi gegn póli- tískum andstæðingum. Þau vopn snúast gjarnan í höndunum á þeim, sem standa fyrir slíkum baráttuaðferðum. Það er augljóslega rangt, sem haldið hefur verið fram í pólitísk- um umræðum vestan hafs undanfarna mán- uði og misseri og raunar víðar, að nú orðið sé sjálfsagt að draga einkamál fólks inn í opin- berar umræður. Þvert á móti er stjórnmála- mönnum refsað fyrir að ganga of langt í þeim efnum og vel má vera, að fallandi gengi sumra fjölmiðla megi að einhverju leyti skýra með oftrú þeirra á því, að almenningur vilji svona efni. Demókratar, sem eru ekki bamanna beztir í þessum efnum, ef það hentar hagsmunum þeirra, tóku þann kostinn í kosningabarátt- unni að berjast fyrir málefnum. Og það skil- aði sér. Það er rangt, sem hvað eftir annað er haldið fram, að fólk vilji bara léttmeti og sög- ur af náunganum. í þessum efnum á það sama við um stjórnmálamenn og fjölmiðla. A undanförnum áratugum hafa fjölmörg dag- blöð horfið af sjónarsviðinu á Vesturlöndum. Hvaða blöð eru það? Nánast undantekning- arlaust dagblöð, sem lagt hafa áherzlu á létt- meti og hneykslissögur en ekki alvöru fréttir og alvarlega umfjöllun um málefni. Á undan- förnum árum hafa helztu sjónvarpsstöðvar í Bandaríkjunum misst mikla markaðshlut- deild. Hvers vegna? Vegna þess, að þær hafa leiðst út á þær villigötur að hverfa frá alvöru fréttaflutningi og freistast til þess að gera fréttatíma sína að einhvers konar skemmti- þáttum. Hinn almenni borgari hefur áhuga á þeim stóru málum, sem varða hagsmuni hans og barna hans og bamabarna. Stjórnmálamenn og fjölmiðlar, sem hamast í smámálum, hafa ekki erindi sem erfiði. Það verður fróðlegt að fylgjast með því endurmati, sem væntanlega fer fram í fjöl- miðlum vestan hafs eftir að niðurstaða Lewinskymála varð sú, að það var Gingrich sem féll en ekki forsetinn. Fyrir afkom- endur okkar DAVIÐ ODDSSON forsætisráðherra kom að kjarna máls- ins á fundi, sem Ami Johnsen, einn af þingmönnum Sjálfstæðisflokksins í Suður- landskjördæmi, efndi til á Hellu sl. fimmtu- dagskvöld, þegar hann sagði, að þjóðin yrði að fara varlega og sparlega með landið sitt, ekki einvörðungu til þess að vernda það í þágu erlendra ferðamanna heldur fyrir af- komendur okkar. Þetta er auðvitað það, sem úrslitum ræður. Við höfum skyldur gagnvart afkomendum okkar, þær skyldur að skila í þeirra hendur þeim stórkostlegu náttúru- verðmætum, sem við tókum við. Til þess má ekki koma, að um miðja næstu öld horfi Is- lendingar til baka til aldamótanna og harmi þá skammsýni, sem hér hafi ríkt vegna þess, að aldamótakynslóðin hafi gengið of langt í að reisa virkjanir og stóriðjuver. I gær, föstudag, efndi Verkfræðingafélag Islands og Tæknifræðingafélag Islands til ráðstefnu um virkjanir og umhverfi. Á þeirri ráðstefnu sagði Smári Geirsson, formaður Sambands sveitarfélaga á Austurlandi, m.a.: „Við Austfirðingar höfum í forundran fylgzt með umræðu um þessi mál í fjölmiðlum und- anfarið. Umræðan hefur nær eingöngu snú- izt um umhverfismál en hinir félagslegu þættir hafa sízt verið ræddir. Sú staðreynd blasir við að ritstjórar allra dagblaðanna þriggja era neikvæðir varðandi þessi áform eystra og ríkissjónvai’pið hefur nánast farið hamförum i umfjöllun um þessi mál.“ Hér í Reykjavíkurbréfi verður ekki fjallað um meðferð annarra fjölmiðla á þessu máli en hins vegar skal því vísað á bug, að umfjöll- un Morgunblaðsins hafi verið „neikvæð“. Morgunblaðið hefur fyrst og fremst lagt áherzlu á, að upplýsa almenning með tilvísun til staðreynda um það hvaða áhrif það mundi hafa á einstökum landsvæðum ef þau áform, sem nú eru uppi á borðum Landsvirkjunar um virkjanir, yrðu að veruleika. Einn af ljós- myndurum Morgunblaðsins, Ragnar Axels- son, ferðaðist um þessi svæði í sumar og tók myndir og einn af blaðamönnum Morgun- blaðsins, Ragna Sara Jónsdóttir, vann texta þar sem efnislegar staðreyndii- vora dregnar fram í dagsljósið. Myndstjóri blaðsins, Einar Falur Ingólfsson, vann ásamt þeim að því að útbúa samanburðarmyndir, sem sýndu, hvernig landsvæðin mundu líta út ef virkjan- ir og uppistöðulón yrðu að veruleika og hvaða náttúruverðmæti mundu hverfa af þeim sökum. Tveir af kortagerðarmönnum blaðsins, Guðmundur Ó. Ingvarsson og Andrés Guðmundsson, unnu kort, sem sýndu hvar þessi landsvæði væru og hvaða áhrif virkjunarframkvæmdir mundu hafa. Árni Jörgensen, fulltrúi ritstjóra blaðsins, lagði línur um uppsetningu mynda, korta og texta. Fjölmargir aðrir starfsmenn blaðsins komu við sögu. Greinaflokkur um þetta efni undir nafninu Landið og orkan birtist hér í sumar og haust. Að undanförnu hafa myndirnar, sem birtust með greinaflokknum, verið á sýningu í Kringlunni. Þetta framtak Morgunblaðsins er ekki til marks um „neikvæða" afstöðu, eins og for- maður Sambands sveitarfélaga á Austurlandi hélt fram, heldur er það hlutverk og skylda útbreidds dagblaðs að tryggja almenningi aðgang að upplýsingum um mikilsverð mál, þannig að hver og einn geti myndað sér skoð- un á grundvelli þeirra upplýsinga. Raunar á það að vera réttur hvers borgara í lýðræðis- legu þjóðfélagi að hafa aðgang að slíkum upplýsingum. Eins og bent var á í athyglis- verðu yfirliti tímaritsins The Economist, sem Morgunblaðið gaf út í sérstöku fylgiblaði í maímánuði 1997, eru tímarnir gjörbreyttir. Almenningur hefur aðgang að eða á að hafa aðgang að öllum sömu upplýsingum og hinir kjörnu fulltrúar. I krafti þess hefur hinn al- menni borgari alveg sömu aðstöðu til þess að taka afstöðu og hinir kjörnu fulltrúar og þarf ekki að láta segja sér neitt. ú ■> > Li 5a* ' , ■ •. ri í ' * Á REYKJAVÍKURTJÖRN Morgunblaðið/Ásdís Það er á þessum forsendum, sem Morgun- blaðið hefur lagt mikla vinnu og fjármuni í að ganga þannig frá upplýsingum um stórmál til birtingar í blaðinu, að fólk geti myndað sér skoðun sjálft í stað þess að láta aðra mata sig á skoðunum. Þetta á við bæði um hálendis- málin og gagnagrannsmálin, svo að nýleg dæmi séu nefnd. Á fyrrnefndri ráðstefnu sagði Smári Geirs- son að Samtök sveitarfélaga á Austurlandi hefðu lýst yfir ótvíræðum stuðningi við virkj- unaráform og „ekki sett það sem skilyrði, að lögformlegt mat á umhverfisáhrifum Fljóts- dalsvirkjunar færi fram. Ástæðan væri sú að það tæki of langan tíma og væri óhentugt, ef girnilegur orkukaupandi kæmi fram“. Er hægt að taka ákvarðanir, sem varða hagsmuni afkomenda okkar í þessu landi, á þessum forsendum? Er hægt að fallast á það, að lögformlegt mat fari ekki fram vegna þess, að það taki „of langan tíma“? Og sé „óhentugt". Hvers konar málflutningur er þetta? Morgunblaðið hefur frá upphafi verið í for- ystu þeirra, sem hafa barizt fyrir stórvirkjun- um og stóriðju á íslandi. Það sama verður ekki sagt um þann stjórnmálaflokk, sem for- maður Sambands sveitarfélaga á Austurlandi er fulltrúi fyrir. En aðstæður geta breytzt og hafa breytzt. Það eru komin ný sjónarmið til sögunnar, sem við verðum að taka tillit til. Þau snúast um gjörbreytta afstöðu fólks til umhverfis síns. Fyrir aldarfjórðungi litum við á orku fall- vatnanna, sem aðra helztu auðlind þjóðarinn- ar ásamt fiskimiðunum. Nú lítum við á nátt- úru landsins í heild sem helztu auðlind þjóð- arinnar og eru fiskimiðin þar meðtalin. Það er hægt að færa efnisleg rök fyrir því, að við getum haft meiri peningalegan hagnað af því að vemda náttúru landsins heldur en að raska henni með stórvirkjunum á viðkvæm- um svæðum. Það er líka hægt að færa þau rök, sem forsætisráðherra nefndi á fundinum á Hellu, að við höfum skyldur gagnvart af- komendum okkar. Með því er ekki sagt, að við eigum ekki að byggja fleiri virkjanir. Auðvitað verðum við að virkja en það er spuming hvar. Lands- virkjun hefur eins og eðlilegt er látið undir- búa þær virkjanir, sem era taldar „hagkvæm- astar“ út frá þeim forsendum, sem við höfum gefið okkur síðustu áratugi. En það er ekki víst, að þær forsendur eigi við í dag, einfald- lega vegna þess, að fleiri stærðir era komnar til sögunnar, sem taka verður með í þessa út- reikninga. Hvaða virkjanir eru „hagkvæmast- ar“, þegar þær stærðir hafa verið teknar með inn í þessa mynd? Æskilegt er, að upplýsing- ar komi fram um það, og í því sambandi má minna á, að fleiri aðilar hafa lýst áhuga á að koma að virkjunarframkvæmdum eins og t.d. Rafmagnsveitur ríkisins. Auðvitað á lögformlegt umhverfismat að fara fram á Fljótsdalsvirkjun. I því sambandi skiptir engu, þótt virkjanaleyfi hafi verið gef- ið út við allt aðrar aðstæður, þegar önnur við- horf vora uppi í þjóðfélaginu. Og fáránlegt að halda því fram, að framkvæmdir séu hafnar, þótt unnið hafi verið að rannsóknum á þessu svæði. Við hljótum að taka mið af þeim við- horfum og sjónarmiðum, sem nú eru uppi, og í því sambandi mega hvorki þröngir hags- munir Austfirðinga né skammtímahagsmunir einstakra stjórnmálamanna ráða ferðinni. A FYRRNEFNDRI t) _______' 1 ' ráðstefnu vitnaði Byggðamal a Smári Geirsson { Austurlandi óbirta úttekt ráðgjaf- arfyrirtækis og sagði: „Ef engar róttækar breytingar verða á at> vinnulífi Austurlands þá fækkar fólki á Aust- urlandi um 25% á næstu tíu árum, samkvæmt framreikningum Byggðastofnunar. Fyrstu níu mánuði þessa árs fækkaði íbúum á Áust- urlandi um 335. Þetta era uggvænlegar tölur en stóriðja getur átt mjög stóran þátt í að breyta þessari þróun.“ Þetta eru vissulega uggvænlegai- tölur og þær heyrast því miður úr öðrum landshlutum einnig. Allir vita hver þróunin hefur verið á Vestfjörðum í mörg ár. Fólki fækkar í Vest- mannaeyjum og víðar. Mundi álver á Reyðar- firði brejrta þessari stöðu? Það má vel vera, að það mundi breyta henni um skeið. Og þá er auðvitað spurning, hvort hægt er að tryggja álveri þar orku með öðram hætti en þeim að sökkva stórkostlegum náttúruverð- mætum. En er álver lausnin á byggðavanda Aust- firðinga? Gagnstætt því, sem er á Vestfjörð- um, eru nokkur sterkustu útgerðar- og fisk- vinnslufyrirtæki landsins starfrækt á Aust- fjörðum. Þau halda áfram að eflast og ekki fyrirsjáanleg nein snögg breyting í þeim efn- um. Áustfirðingar búa ekki við atvinnuleysi fremur en aðrir landshlutar, þar sem fólki fækkar. Margendurteknar rannsóknir og kannanir benda til þess, að það sé af allt öðr- um ástæðum, sem fólk fiytur af landsbyggð- inni á suðvesturhornið. Fólk flytur með börnum sínum, þegar þau fara í framhaldsnám, sem ekki er fyrir hendi í heimabyggðum þess. Háskóli á Akureyri dregur t.d. úr líkum á því að fólk flytji af Eyjafjarðarsvæðinu af þessum sökum. Áldr- aðir flytja af landsbyggðinni vegna þess, að þeir fá betri þjónustu í þéttbýli. Fólk flytur af landsbyggðinni vegna þess, að það sækir í það félagslega og menningarlega umhverfi, sem er í þéttbýlinu á suðvesturhominu. Hver era rökin fyrir því, að álver mundi stöðva þennan flótta frá Austurlandi, sem er af allt öðrum ástæðum en þeim, að það skorti atvinnu? Að menn vilji heldur vinna í kerskál- um en í fiskvinnslu? Er það líklegt? Hingað til hafa kerskálamir ekki verið taldir svo um- hverfisvænir vinnustaðir. Sá málflutningur, að stórvirkjanir á Aust- urlandi og stóriðja á Austfjörðum séu eina lausnin á byggðavanda Austfirðinga, er of einfaldur. Hér kemur margt fleira til sögunn- ar. Hins vegar má vel vera, að þær athyglis- verðu umræður, sem nú fara fram um stór- virkjanir og stóriðju, leiði til þess, að athyglin beinist að byggðamálunum í stórauknum mæli og að meiri skilningur verði á því að gera verði aðrar ráðstafanir til þess að stöðva fólksflóttann úr hinum dreifðu byggðum landsins. „Það er augljós- lega rangt, sem haldið hefur verið fram í pólitískum umræðum vestan hafs undanfarna mánuði og misseri og raunar víðar, að nú orðið sé sjálfsagt að draga einkamál fólks inn í opinberar um- ræður. Þvert á móti er stjórn- málamönnum refsað fyrir að ganga of langt í þeim efnum og vel má vera, að fallandi gengi sumra fjölmiðla megi að einhverju leyti skýra með oftrú þeirra á því, að almenningur vilji svona efni.“
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.