Morgunblaðið - 13.11.1998, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
GAMLA safnahúsið á horni
S0lvgade og 0ster Voldga-
de er eins og söfn áttu að
vera á þeim tíma þegar
það var opnað 1896. Glæsileg,
kassalaga bygging, sem fyllti gest-
inn ákveðinni lotningu, en bauð ekki
upp á langtíma viðveru í safninu eða
aðra nálgun listarinnar en bara að
skoða listaverkin. Listunnendur nú-
tímans vilja annað og meira. Þeir
kjósa ekki aðeins fagurfræðilega
opinberun í sjálfu húsinu, heldur
tækifæri til að hitta annað fólk yfir
kaffibolla og bókabúð til að sökkva
sér frekar niður í listina. Og börnin
þurfa líka sitt. Allt þetta hefur verið
haft í huga þegar loksins var ráðist í
að stækka og endurskipuleggja
gamla safnahúsið eftir margra ára-
tuga vangaveltur. Niðurstaðan
verður vísast að hluta umdeild, en
það var nautn að reika um salina
dagana fyrir hina opinberu opnun,
njóta gamla hússins upp á nýtt,
kynnast því nýja, njóta nýs útsýnis
yfir garðinn að baki hússins og
hlakka til þegar farið verður að
halda tónleika og aðrar uppákomur
í safninu.
Einkasafn
verður almenningssafn
Flest þjóðlistasöfn byggja á söfn-
um kónga og keisara og sama á við
um danska þjóðlistasafnið. Dönsku
kóngarnir eignuðust og söfnuðu
listaverkum, sem höfð voru í höilum
þeirra. Tvisvar hefur konunglega
safninu verið bjargað úr logunum.
Fyrst þegar fyrsta Kristjánsborg-
arhöllin brann 1794 og svo þegar
sama höll, endurreist, brann aftur
1884. Listasafn sem gaf borgurun-
um tækifæri til að skoða hina kon-
ungiegu list var líka farið að tii-
heyra því sem almennilegt ríki átti
að bjóða upp á í lok síðustu aldar.
Það kom í hlut hins virta og eftir-
sótta arkitekts Vilhelms Dahlerups
að teikna safnið. Innblástur sótti
hann í hina einu sönnu viðmiðun
þess tíma, klassíska byggingarlist
Grikkja og Rómverja. Inni í and-
dyrinu lágu tilkomumiklar tröppur
með listaverkum upp í súlnagöngin
á annam hæð og handan þeirra
voru salirnir. A tröppunum var því
ekki aðeins listin til sýnis, heldur
einnig listunnendurnir sjálfir er
þeir liðu upp og niður stigana.
Það leið þó ekki á löngu þar til
safnahúsið sýndi sig vera of lítið og
við tóku endalausar vangaveltur um
hvað til ráða væri. A sjöunda ára-
tugnum var arkitektunum Evu og
Nils Koppel falið að gera tillögu til
endurbóta, en forsendan var að ekki
yrði byggt neitt nýtt, heldur aðeins
að gamla byggingin yrði betur nýtt.
Þegar safnið var opnað eftir endur-
byggingu 1969 voru gömlu tröpp-
umar horfnai- og í staðinn kominn
lyftu- og tröpputum í einfóldum stíl
þess tíma og allt húsið var einfald-
ara útlits en áður.
Birta og opið rými
Þetta varð þó aldrei meira en
bráðabirgðalausn. Þegar menning-
arár Kaupmannahafnar 1996 var í
augsýn hljóp kraftur í nýjar áætlan-
ir. Ljóst var að ekki dygði lengur að
lappa upp á gamla húsið. Viðbygg-
ing var nauðsynleg. 1 alþjóðakeppni
um hana bámst 134 lausnir, en
fyrstu verðlaun hlaut djarfleg
tilllaga frá C.F. Moller, danskri
teiknistofu, sem ítalsk-danski arki-
tektinn Anna Maria Indrio átti veg
og vanda af.
Lausn hennar fólst í stórri, ein-
faldri og hvítri byggingu að baki
gamla safnahússins, en þó vandlega
tengd því, annars vegar með göngu-
brúm frá efri hæðinni, hins vegar
með nokkurs konar yfirbyggðri
götu og húsagarði á neðri hæðinni.
Þarna skapast því feikilegt rými
lína og ljóss að ofan, auk þess sem
stórir gluggar veita heillandi útsýni
yfir garðinn, 0stre Anlæg og húsin
handan hans við Stockholmsgade.
Hin fallega húsalína þar nýtur sín
ekki jafnvel nokkurs staðar að. Að
ýmsu leyti er útgangspunktur ný-
byggingarinnar klassísk form, líkt
og endurspeglast í gamla húsinu, en
í nýrri og nútímalegri útgáfu eins
og við er að búast.
Inngangurinn í safnið er einnig
HIÐ nýja safn: Statens Museum for Kunst.
Ljósmynd/Torben Eskerod
GAMALT SAFNI
NÝJUM BIJNINGI
Statens Museum for Kunst, danska ríkislistasafnið, hefur fengið
nýja viðbyggingu og gamla byggingin hefur verið endurskipu-
lögð. Niðurstaðan er glæsilegt og aðlaðandi safn, sem hefur
__________allt til að bera sem nútíma listunnendur óska,____________
segir Sigrún Davíðsdóttir.
Ljósmynd/Hans Petersen
KRISTUR á krossinum eftir Andrea Mantegna.
nýr. Aðkoman að safninu
er eins og áður, en þegar
inn kemur blasir við birta
frá nýbyggingunni, sem
opnað hefur gamla húsið
upp, lyft því og létt. Gest-
urinn dregst því inn í
upphafið rými og birtu,
sem strax býður upp á
íhugun og athygli. Slíkt á
að einkenna söfn, segir
safnstjórinn Allis Hell-
eland, þó þar eigi líka að
vera rými fyrir atburði og
uppákomur.
Það verður spennandi
að fylgjast með móttök-
unum, því Danir eru oft
gagnrýnir á nýjungar.
Fyrirfram héfur nýbygg-
ingiri verið gagnrýnd fyr-
ir að vera alltof stór og
mikil miðað við garðinn
og gamla húsið. Og svo
særði það ýmsa Austur-
brúinga að safnið var
byggt yfir einu sleða-
brekku hverfisins, þó
veðurfar leyfi annars
sjaldan sleðaferðir.
Kaffistofa, bókabúð
og barnasafn
Nýbyggingin hefur að sjálfsögðu
gefið tækifæri til að draga inn nýja
þætti í safnið og breyta allri upp-
röðun þess. í stað kaffistofuholu er
komin stór og björt kaffistofa, sem
einkennist af einföldum, sterkum
formum og litum. Sumir höfðu orð á
að hún væri ekki hlýleg og það er
rétt. Hér ríkja engin gamaldags
notaiegheit, en þess í stað birta og
skýrleiki. Það voru aðeins fáir
staddir þarna er blaðamönnum
gafst kostur á að skoða húsakynnin.
Það sem helst gæti unnið gegn
vellíðan kaffistofugesta er að þar er
firna hátt til lofts og allt mjög bert,
svo hugsanlega verður þarna þreyt-
andi glamur, þegar margt er. Sjón-
rænt séð var hún þægileg, en miðað
við kaffistofuna í hinu nýuppgerða
Moderna Museet í Stokkhólmi þá
vantar hrífandi útsýnið þaðan, því
gluggamir eru litlir miðað við stærð
og fremur hátt uppi. Ekki virðist
kostur á því að sitja úti á sumrin og
fá sér hressingu og ef svo er væri
það verra.
Nú er aðbúnaður bókabúðarinnar
allur annar og reyndar fleira selt
þar en bækur. Sjálft anddyrið er
mun meira aðlaðandi en áður sökum
þess hve það er opið og bjart. Safn-
verðimir eru í nýjum búningum,
rauðum vel sniðnum jökkum, sem
einn þekktasti skraddari og hönn-
uður Dana af gamla skólanum, Ceiii
Freifeldt hefur hannað. Ein helsta
nýjungin er barnasafnið, þar sem
verða verkstæði fyrir böm, sérstak-
ar sýningar og kvikmyndir. Þessi
þjóðþrifastarfsemi til að rækta upp
nýja listunnendur er einstaklega vel
til fundin og mikill metnaður í hana
lagður.
Endurfæðing gamla hússins
Endurfæðing gamla hússins felst
meðal annars í því að salir þess,
sem hýsa eldri list, bæði danska og
erlenda, hafa allir verið málaðir upp
á nýtt. Horfinn er hvíti kuldalitur-
inn og í stað komin litasinfónía, sem
tengjast á verkunum í hverjum sal.
Elsta endurreisnarlistin hangir á
sterkdumbrauðum veggjum, síðan
taka við grænbláir, gráir, blágráir
og ijósbláir, allt eftir því hvaða
tímabil eiga í hlut, en auðvitað er
hver salur allur í sama lit og Ioftið
er alls staðar hvítt. Þetta tiltæki
mun vísast verða mjög umdeilt.
Þó deila megi um litatónana og
hversu réttir þeir séu var útkoman
mjög áhrifamikil. Myndimar lifna
við, bæði á litabakgrunninum
og eins af því að uppröðun
þeirra hefur tekist einstaklega
vel. Myndir, sem hafa hangið
þama um árabil hafa fengið
nýja nágranna, nýtt samhengi
og hljóta fyrir vikið nýja
skírskotun og nýja merkingu.
Það er því ánægjuleg reynsla
að heimsækja gömlu listina í
endumýjuðum sölunum og ekki
úr vegi að hafa í huga að þessar
myndir voru málaðar á þeim
tímum þegar hvítir veggir voru
nánast óþekktir.
Þarna gefur að líta heillandi
úrval dönsku Skagen-málaranna
frá því fyrir og eftir aldamótin
og hinn þögla Vilhelm
Hammershpi, svo fátt eitt sé
nefnt. Höfuðverk í eldra safninu
er mynd endurreisnarmálarans
Andrea Mantegna . af þjáðum
Kristi, en þar gefur einnig að
líta hrífandi hollensk 17. aldar
verk og síðan verk Henri Matis-
se, svo eitthvað sé nefnt.
Nýja listin er hins vegar í
skjannahvítu, einfóldu nútíma
umhverfi. Þannig er rými fyrir
vídeólist, en einnig fyrir risa-
stór verk Picabia og annarra, sem
krefjast rýmis. Man Ray á einnig
verk þarna. Nýbyggingin er fremur
mjó og kannski spurning hvort nýju
salarkynnin eru helst til mjóslegin,
en það á eftir að koma betur í ljós
við frekari heimsóknir þangað.
Ljósakerfi hússins hefur allt ver-
ið endurnýjað. Þar skiptist á dags-
ljós og rafljós og safnráðendur
halda því fram að ljósakerfið sé hið
fullkomnasta í heimi, því hver mynd
hafi í raun ljós fyrir sig og kerfið
allt hið sveigjanlegasta. Á torginu í
nýju byggingunni er gert ráð fyrir
að hægt verði að hafa tónleika og
aðrar uppákomur í djúpri gryfju
torgsins. Það var verið að prófa
hljóðkerfi hússins á heimsóknar-
daginn. Áhrifin voru þannig að tón-
leikar þar hljóta að vera mikið til-
hlökkunarefni, ef þetta fyrsta próf
stenst og hljómburðurinn er eins og
hann virtist vera.
Með þessu nýja safni hefur Kaup-
mannahöfn orðið enn meira aðdrátt-
arafl en áður fyrir listunnendur.
Safnið er lokað á mánudögum, ann-
ars opið 10-17, en til 20 á miðviku-
dögum. Aðgangseyrir er 30 krónur
danskar, en ókeypis inn fyrir böm
yngri en sextán ára. Á miðvikudög-
um er aðgangur ókeypis.
Öperan
Tristan og
Isolde hjá
Wagner-
félaginu
RICHARD Wagner-félagið
sýnir óperuna Tristan og
Isolde í Norræna húsinu
laugardaginn 14. nóvember
kl. 13. Þórður Harðarson,
prófessor og yfirlæknir, mun
fjalla um óperuna í stuttu
máli áður en sýningin hefst.
Sýnd verður uppsetning frá
Festspielhaus í Bayreuth frá
árinu 1982. Hljómsveitar-
stjóri er Daniel Barenboim.
Leikstjóri, sviðs- og búninga-
hönnuður er Jean-Pieme
Ponnelle. í helstu hlutverkum
eru René Kollo, Matti Sal-
minen, Johanna Meier, Her-
mann Becht, Robert Schunk
og Hanna Schwarz.
Sýnt verður af leysidisk á
stórum skermi án skjátexta
en auk þess á sjónvarps-
skermi með enskum skjá-
texta. Aðgangur að sýning-
unni er ókeypis og öllum
heimill. Gerð verða tvö 15
mínútna hlé á sýningunni,
sem mun standa í u.þ.b. fjóra
tíma með hléum.
Lúðraveitin
Svanur fær
safn dixe-
land-nótna
að gjöf
GUÐJÓN Einarsson básúnu-
leikari og Kristján Kjartans-
son trompetleikari hjá Lúðra-
sveitinni Svani munu afhenda
Vilborgu Jónsdóttur, núver-
andi formanni, safn dixeland-
nótna laugardaginn 14. nóv-
ember kl. 20.30 í Lindargötu
48. Tilefnið er 68 ára afmæli
Lúðrasveitarinnar Svans.
Guðjón er einn af „gull-
drengjum" Svans, en það
nefnast þeir sem hafa verið
virkh- meðlimir í 30 ár eða
lengur og hefur hann safnað
þessum nótum á löngum ferli
sem tónlistarmaður. Guðjón
hefur hlotið sérstaka viður-
kenningu frá Félagi íslenskra
hljómlistarmanna (FIH) og
hlaut nafnbótina öðlingur.
Dixeband Svans leikur
nokkur lög við athöfnina.
Kynning á
Sumrinu ‘37
ÁÐUR en sýning hefst á
leikritinu Sumrinu ‘37 eftir
Jökul Jakobsson hjá LR í
kvöld, föstudag, mun Jón
Viðar Jónsson, leikhús-
fræðngur og gagnrýnandi,
flytja erindi um stöðu Jökuls
í íslenskri leikritun. Hann
mun fjalla um helstu verk
Jökuls og leggja sérstaka
áherslu á Sumarið ‘37. Jón
Viðar þekkir vel til verka
Jökuls Jakobssonar, hann
annaðist heildarútgáfu þeirra
og bjó þau til prentunar árið
1994.
Kynningin fer fram á
Leynibar Borgarleikhússins
kl. 19 og er aðgangur ókeypis.
Að lokinni sýningu mun Jón
Viðar stýra umræðum.