Morgunblaðið - 13.11.1998, Blaðsíða 41

Morgunblaðið - 13.11.1998, Blaðsíða 41
40 FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1998 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1998 41 pN>r0MttM$íM§» STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI FRAMKVÆMDASTJÓRI RITSTJÓRAR Árvakur hf., Reykjavík. Hallgrímur B. Geirsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. ÓVEÐURSSKÝ VIÐ PERSAFLÓA OVEÐURSSKÝIN hrannast nú upp á ný við Persafló- ann vegna deilna Sameinuðu þjóðanna og íraks- stjórnar vegna þeirrar ákvörðunar Saddams Husseins að slíta allri samvinnu víð vopnaeftirlitsmenn SÞ. Þeir eru allir farnir frá landinu og borgarar vestrænna ríkja hafa verið hvattir til að yfirgefa Irak hið fyrsta, svo og Kúveit og Israel. Meira að segja hluti starfsfólks sendiráða vest- rænna ríkja í þessum löndum hefur verið fluttur á brott. Þetta sýnir þá miklu spennu, sem komin er upp í Mið- austurlöndum í kjölfar framferðis Saddams Husseins. Ekki er lengra síðan en í febrúar, að Saddam Hussein gerði samkomulag við Kofi Annan, framkvæmdastjóra SÞ, um fyrirkomulag vopnaeftirlits samtakanna í landinu, en nokkru áður hafði einræðisherrann gert starfsmönn- um þess ókleift að starfa í landinu. Vestræn ríki undir forustu Bandaríkjanna hótuðu þá hernaðaraðgerðum færi Saddam ekki að samþykktum Oryggisráðs SÞ. Kofi Ann- an tókst á síðustu stundu að koma í veg fyrir vopnuð átök í það sinn. Sama staða er nú komin upp aftur. Þrátt fyrir þær hörmungar, sem harðstjórinn hefur leitt yfir þjóð sína, hefur hann ekki ljáð máls á áframhaldi vopnaeftir- lits í landinu, en það hefur fyrst og fremst snúist um leit að ummerkjum á framleiðslu Iraka á eiturefna- og sýkla- vopnum. Miklir liðsflutningar eru nú hafnir á ný til Persaflóa- svæðisins af hálfu Bandaríkjamanna. Er jafnvel talið styttra í loftárásir á Irak en flestir hefðu talið líklegt mið- að við fyrri deilur SÞ og Saddams Husseins. Hann hefur reynt svo á þolrif margra aðildarríkja SÞ með framferði sínu, að kveikiþráðurinn er orðinn stuttur. Ohugsandi er fyrir umheiminn, að slíkur maður, sem Saddam Hussein er, hafi gereyðingarvopn undir höndum. UMHYERFISVERÐLAUN ÞAÐ ER MIKIÐ fagnaðarefni, að norrænu umhverfis- verðlaunin, sem afhent voru í fyrradag, féllu til ís- lenzks vísindamanns, dr. Ólafs Arnalds hjá Rannsókna- stofnun landbúnaðarins, fyrir verkefni hans: Jarðvegs- vernd. Verðlaunin eru verðskulduð viðurkenning á starfi hans, rannsóknarhópsins sem með honum vann og ís- lenzkra fræðimanna á þessu sviði. A það má minna, að Landgræðsla ríkisins á að baki 90 ára starf og að Islend- ingar búa yfir tækni, þekkingu og reynslu á sviði land- rofs, sem fáar þjóðir hafa. Næsta verkefni verðlaunahafans og samstarfsmanna hans er ekki síður merkilegt: Nytjaland. „Hugmyndin er að afla upplýsinga um bújarðir landsins, nytjalandið," segir verðlaunahafinn í viðtali við Morgunblaðið í gær, „og styðja þá um leið við þá, sem vilja nýta landið á ábyrgan hátt.“ Vel þarf að styðja verkefni af þessu tagi. Mergurinn málsins er að rækta upp land okkar og nýta gróðurlendið á ábyrgan hátt. BARNVÆNT ÞJÓÐFÉLAG MIKILL SKORTUR er á vist fyi'ir börn hjá dagmæðr- um í vesturbæ Reykjavíkur og miðbænum, eins og fram kom í frétt í blaðinu í gær. Ástæðan er sú, að sögn Bergs Felixsonar, framkvæmdastjóra Dagvistar barna, að þensla á vinnumarkaði veldur því að fólk sækir síður í störf af þessu tagi, starfandi dagmæðrum hefði því fækkað að undanförnu. Sagði Bergur að vandræðaástand væri hjá sumum foreldrum en Dagvist barna hefði engin úrræði fyrir þá. Það var í raun aðeins spurning um það hvenær þetta gerðist en ekki hvort. Vistun hjá dagmæðrum er eina úr- ræði foreldra ungbarna sem þurfa að hverfa aftur til starfa eftir sex mánaða fæðingarorlof en dagheimili borgarinnar taka börn yflrleitt ekki inn fyrr en þau hafa náð tveggja ára aldri. Hér er augljóslega úrbóta þörf en lausnirnar geta ver- ið af ýmsu tagi. Æskilegast er þó að gera foreldrum kleift að vera með börnum sínum lengur en nú er. Það mætti annars vegar gera með því að lengja fæðingarorlof foreldra og hins vegar með sveigjanlegum vinnutíma. Þetta kallar á sveigj- anleika af hálfu vinnuveitanda eða svigrúm í kjarasamning- um. íslendingar vilja gjarnan telja sig búa í barnvænu þjóðfé- lagi. Brotalamir sem þessar eru ekki til merkis um það. Alþjóðlegt innkaupa- fyrirtæki nauðsyn Morgunblaðið/Skapti Engir hausar skornir lengur á Lade gaard ODD Reitan, stofnandi og forstjóri Reitangruppen, í höfuðstöðvum fyrirtækisins; Lade býlinu í Þrándheimi. Myndin að baki honum er eftir málarann Tidemann frá árinu 1846. Reitan segir um myndina: „Þetta atvik gerðist árið 994. Hákon jarl, sem er sá fremri á myndinni, var ákaflega mikill kvennamaður og sendi skilaboð til bænda á svæðinu að þeir yrðu að gjöra svo vel og senda dætur sínar til hans á Lade gaard þegar hann færi fram á það. Þar naut hann lífsins með þeim og sendi að því loknu aftur til síns heima. Hann varð afar óvinsæll meðal bænda vegna þessa og þeir settu fé til höfuðs honum. Einn varð- manna hans stóðst ekki þá freistingu og á myndinni er hann í þenn mund að gera jarlinn höfðinu styttri.“ Reitan bætti svo við með bros á vör: „Nú eru breyttir tímar á Lade gaard. Hér eru engir hausar skornir lengur, nú erum við í því að skera niður matvæla- kostnað heimilanna!" Odd Reitan dvaldi löngum í matvöruversl- un föður síns í Pránd- heimi sem barn og seg- ist hafa ákveðið 14 ára að aldri að koma á fót keðju slíkra verslana. Pessi 47 ára Norðmað- ur er nú forstjóri Reitangruppen sem keypti á dögunum 20% hlut í Baugi, eignar- haldsfélagi Hagkaups, Nýkaups og Bónuss. Skapti Hallgrímsson hitti Odd í Þrándheimi og komst m.a. að því að hann getur vel hugsað sér að eignast stærri hlut í fyrirtækinu. HARALDUR konungur hárfagri ríkti í Noregi fyrir um 1100 árum. Að- setur hans var í Þrænda- lögum, nánar tiltekið á Lade býlinu sem nú er innan bæjar- marka Þrándheims. Olafur Ti'yggva- son, konungur Noregs 995-1000 bjó einnig á Lade gaard og í víkinni þar fyrir neðan er talið að hann hafí smíð- að hið fræga víkingaskip sitt, Orminn langa. Ymsir jarlar og önnur stór- menni hafa búið á þessum stað gegn- um aldirnar en húsbóndi á Lade gaard nú er Odd Reitan, kaupsýslumaður, sem líklega má nefna kónginn á norska matvörumarkaðnum en hann herjar á flaggskipi sínu, REMA matvöraversl- anakeðjunni, á hin ýmsu lönd álfunnar um þessar mundh’. Fyiirtæki hans, Reitangruppen, keypti býlið 1992 og þar eru nú höfuðstöðvar þess. Býlið hefur verið gert upp og er hið glæsi- legasta. REMA 1000 er ein stærsta keðja matvöruverslana í Noregi. Hún hefur stækkað ört síðustu ár og numið land víða um Evrópu. I anddyri aðalbygg- ingar Lade gaard er skilti með upplýs- ingum þar að lútandi. Fjöldi RÉMA verslana hefur verið sem hér segir: 277 í Noregi, 12 í Svíþjóð, 52 í Danmörku, 16 í Eistlandi, 57 í Póllandi, 19 í Tékk- landi, 11 í Slóvakíu, 3 í Lettlandi, 6 í Litháen og 11 í Ungverjalandi. VersL anirnai' eru því alls 464 í 10 löndum. I samtalinu við Reitan kemur reyndar fram að hann hefur dregið sig út úr rekstrinum í Svíþjóð og Tékklandi af sérstökum ástæðum. Odd Reitan er glaðvær maður. Brosmildur og gerir gjarnan að gamni sínu. Er með mikið enni og mógult hár, eins og segir í kvæðinu. Mikið hár og mikið skegg. Nokkuð víkingalegur, sem er vel við hæfi vegna dvalarinnar á Lade gaard. Hann er fráskilinn, á tvo uppkomna sonu sem báðir eru í námi og koma til starfa í fyrirtæki hans að því loknu. REMA verslanakeðjan hef- ur átt mikilli velgengni að fagna heima fyi'ir og víða annai's staðar, en hver er ástæða þess að Odd snýr sér að Islandi í viðskiptum sínum? Það er fyrsta spurningin sem blaðamaður leggur fyrir hann þegar sest er niður í höfuð- stöðvunum: „Segja má að aðdrag- anda þess megi í raun rekja allt til þess þegar ég hitti Jóhannes [Jónsson, kaupmann í Bónus] íyrir nokkrum árum á Fomebu flugvelli í Ósló. Hann hafði séð í dagblöðum að REMA væri að færa út kvíarnar og þess vegna vildi hann hitta mig og heyra hvað væri um að vera. Hann var byrjaður með Bónus og hafði hrifist af REMA. Hvernig verslanakeðjan er byggð upp - af sér- leyfiskerfi okkar. Og í stuttu máli þá líkaði okkur Jóhannesi strax vel hvor- um við annan; komumst að því að við erum ákaílega líkh'; sennilega álíka geggjaðir!" segir Odd og hlær hátt. „Eg sagði við Jóhannes síðar, efth' að við höfðum verið í sambandi nokki'um sinnum og ég komið í heim- sókn til íslands, að ef hann hugsaði sér einhvern tíma að leita sér að viðskipta- félaga yrði hann að hi'ingja í mig(!); ég kvaðst viss um að við gætum komið einhverju góðu til leiðar í viðskiptum vegna þess að við næðum óvenju vel saman. Þegar ég heyrði svo að Jó- hannes væri kominn í samstarf með Hagkaupsmönnum hringdi ég í hann og spurði hvers vegna í andsk... hann hefði ekki hringt í mig!“ segir Odd og hlær enn hærra en áður. Hann segir að þegar leit hafi hafist að hugsanlegum samstarfsaðila, þegar hlutabréf sem Fjái-festingarbanki ís- lands og Kaupþing keyptu í Baugi voru aftm' til sölu, hefði verið eðlilegt að Jóhannes hefði samband við sig. „Þeir feðgar [Jóhannes og Jón Asgeir] komu svo í heimsókn til að sjá og heyra hvernig gengi hjá okkur og hvernig við störfuðum nákvæmlega. Við viljum færa út kvíamar, viljum byggja upp alþjóðlegt net með sam- starfsmönnum okkar, sérstaklega í þeim tilgangi að styrkja okkur á inn- kaupasviðinu með framtíðina í huga. Og mér finnst að fyrst við enim að koma REMA út um alla Evrópu, sé heimskulegt að sleppa Islandi - jafnvel þó það sé lítið. Og með þessum hætti getum við náð fótfestu þar í samstarfí við þetta sterka fyrirtæki og þennan duglega mann, sem mér finnst hafa gert sérstaklega góða hluti,“ segh' Odd og á við Jóhannes í Bónus. „Ein ástæða þess að ég hef áhuga á að taka þátt í viðskiptum á íslandi er því sú að með þeim hætti get ég fjölgað styrkum stoðum undir innkaupafyi'irtækið sem ég nefndi og tel nauðsynlegt að stofna." En skyldi Odd Reitan hafa sett sér einhver sérstök markmið varðandi reksturinn á Islandi? „Nei, það er ekki takmark mitt að breyta neinu strax vegna þess að fyrir- tækið hefur verið mjög vel rekið og þai’ unnið gott starf. Aðalmálið er að við getum fullvissað okkur um að fyrir- tækið styrkist enn frekar til lengri tíma litið.“ Að öðru leyti segir hann aðal mark- miðið í raun alltaf það sama; að hafa vöruverð eins lágt og kostm' er og hann segist í dag stefna að því að verð matvæla verði enn lægra en það er nú og það sé mögulegt. „Ég hygg þó að það verði ekki alveg strax en ef við bú- um okkur vel undir framtíðina - þar sem mjög hart verður barist - er það mögulegt, en til þess verðum við að stofna mjög sterkt innkaupafyrirtæki. Því það verður stríð í þessum viðskipt- um í framtíðinni!" segh' Odd og brosh'. Hann er bersýnilega keppnismaður og hlakkar til baráttunnar sem fi-amund- an er. ,Aðalatriðið fyi'ir okkur er að slíkt iyrirtæki geti orðið hluti af Evi'- ópudraumi mínum, og ég held að Jó- hannes geri sér gi-ein fyrir því að það er nauðsynlegt að vera með alþjóðleg sambönd, sérstaklega varðandi inn- kaup. Að mínu mati er mögulegt að REMA og samstarfsfyrirtæki okkar komi á fót alþjóðlegu innkaupaíyrh'- tæki, sem yrði staðsett einhvers staðar á meginlandinu, til dæmis í Berlín. Slíkt er ekki auðvelt í dag vegna þess hve reglur eru mismunandi eftir lönd- um. Ekki er hægt að flytja hvaða vöru sem er hvert sem er og ég verð að segja að ástandið er ekki rökrétt. Nú er til dæmis hægt að kaupa norskrar vörur ódýrari í Danmörku en hér heima í Noregi! Ég hygg hins vegar að eftir fáein ár, jafnvel 2001 þegar aust- ur-evrópsk lönd verða hugsanlega komin í Evrópusambandið, verði ein- hverju samræmi komið á og að allar verslanakeðjur í Evrópu sitji við sama borð. Slíku er ekki að heilsa í dag.“ Annað atriði sem hann nefnir sem ástæðu fyrir því að hann ákvað að kaupa hlut í Baugi, er að hann segist sannfærður um að verkefnið sé skemmtilegt. „Það er gaman að starfa með fólki sem manni líkar vel við - það skipti ekki minnstu máli þegar ég ákvað að taka þátt í þessum viðskiptum á Is- landi." Odd Reitan er ekki tilbúinn að upp- lýsa hve mikið hann greiddi fyrh' 20% eignarhlut í Baugi. „Vegna þess að við komum okkur saman um að segja ekki neitt um það strax. Við þurfum að ræða vel um framtíðina, hvernig við viljum skipuleggja starfsemi félagsins. Því er betra að bíða með þær upplýs- ingar þar til við vitum nákvæmlega hvernig við sjáum framtíðina fyrh' okkur. En ég get þó sagt að þessi 20% kostuðu mikla peninga! Þegar i Ijós kemur hvernig við hugsum okkur ft'amtíðina og þegar samningar þar um verða í höfn veit ég hvað við þurfum að setja mikla peninga í fyrirtækið.“ Reitangruppen er nú næst stærsti hluthafi í Baugi en Gaumur er stærstur með 25% eignarhlut. Það félag er í eigu feðganna Jóhannesar og Jóns Asgeirs og fjölskyldna þein'a. Fjárfestingarfé- lag í Lúxemborg á 20% hlut í Baugi og líkm' eru á að þau hlutabréf verði boðin til sölu áður en langt um líður. Odd seg- ir vel koma til greina að hann reyni að eignast stæm hlut í félaginu. „Já, það er möguleiki,“ segir hann þegar bi'éfin í Lúxemborg ber á góma og kveðst munu fylgjast með framvindu mála þar á bæ. Þó svo norskar matvörur séu ódýrari í Danmörku en Noregi, eins og hann nefndi áðan, er honum hins vegar ekki kleift að kaupa þær í Evrópusam- bandslandinu Danmörku og flytja aftur til Noregs í því skyni að selja. „Það er grannt fylgst með því að við stundum ekki slíka iðju og keðjur í fleiri löndum standa frammi fyi-ir þessu vandamáli.“ Stóru keðjurnar séu hins vegar það sterkar að þær flytji eigin vörur milli landa í stórum stíl, þar sem það sé leyfilegt. Nefnii' Aldi í Þýskalandi, sem flytji eigin vörur innan Evrópusam- bandsins, t.d. til Danmerkur. ,Astæða þess að við erum samkeppnishæfn' núna í sumum löndum Austur-Evi'ópu, til dæmis Póllandi, er sú að stóru þýsku keðjurnar geta ekki fai-ið með vörur sínar yfír landamærin og verða þai' af leiðandi að kaupa vörur ft-amleiddar í Póllandi á sama verði og við. Það gæti hins vegar orðið vandamál í framtíðinni þegar þeir stóru geta flutt eigin vörur hvert sem er; þeir era mörgum sinnum stæn'i en við og eru því gífurlega sterk- ir fjárhagslega. Ég get nefnt sem dæmi að Marks og Spencer í Englandi hagn- aðist í fyn-a um 12 milljarða norski'a ki'óna [um 113 milljarðar íslenski'a ki'óna] - sem er nánast það það sama og veltan var hjá okkur! Til að geta átt einhverja möguleika á að keppa við þessai' risakeðjur í fi'amtíðinni verðum við því, REMA, Baugur og litlar keðjur í fleh'i löndum, að byggja brýr okkar á milli; koma á fót einhvers konar sam- starfshópi - innkaupafyrh'tæki fyrir allar keðjurnai'. Gerist það ekki gleypa þeir okkur, þessir stóru. Ég er hins vegar sannfærður um að „kóngarnir" á þessu sviði í hverju landi fyrir sig geta fai'ið að vinna saman og þeir verða að gera það. Það er ekki mikið vit í fyrir- komulagi á innkaupum í dag en það verður breytt eftir tvö til þrjú ár. Ég tel því mikilvægt fyrir okkur að búa okkur vel undh' breytingarnar, að við leggjum ti'austan grunn að einhverju stóru.“ Verður hinn venjulegi Islendingur vai' við einhverjar breytingar í verslun- um Baugs efth' að Reitangruppen kaupir sig inn í fyrirtækið? „Nei, vegna þess að þær hafa gengið vel. Bónus er til dæmis rekið eftir sömu hugmynd og REMA. Við gætum svo sem breytt Bónus í REMA ef við vildum en það þjónar engum tilgangi vegna þess að Bónus er mjög sterkt og þekkt fyrirtæki á Islandi og það verður áfram rekið með óbreyttum hætti." Odd Reitan sér hins vegar fram á afturhvarf til fortíðar í rekstri REMA 1000 verslananna á næstu árum. „I sumum búðanna er í dag meira vöruúr- val en nauðsyn krefur. Bónus hefur haldið í þær hugmyndir sem hafðar voru til grandvallai' þegai' fyrirtækið vai' stofnað en verslanir okkar hafa breyst nokkuð í áranna rás. Vöruúrval- ið er meira en var og kostnaðurinn hef- ur því aukist en við erum aftm' á leið til baka á byrjunaireit; við viljum hverfa aftur til þess eins og REMA vai' í upp- hafi og ég hygg að eftir tvö ár verði búðh' okkar orðnar líkai'i Bónus en í dag. Að þjónustan verði ekki alveg jafn mikil og nú, vöruúrvalið verði minna en verðið enn lægi'a. I upphafi var REMA nákvæmlega eins og Bónus er í dag og við viljum hverfa aftur til þess.“ REMA, verslanakeðja Reitan- gr-uppen, og RIMI eru tvær stærstu keðjur matvöruverslana með þessu sniði í Noregi að sögn Odds Reitan. Hann er ánægður með samanburð þeirra tveggja, sem hann segir fyrir- tæki sínu í hag. „RIMI er með tvöfalt fleh’i búðir en við en veltan er tvöfalt mem hjá okkur í hveiri verslun.“ Hann segh' baráttuna við RIMI líkjast stríði en segist mjög ánægður vegna þess að rannsóknir fyi'irtækis síns sýni að verðmunur milli fyrirtækjanna tveggja sé að aukast; „þeir eru með of litlar verslanh' og það er ekki nægilega ár- angursríkt. Verðmunurinn er meiri nú en nokki'u sinni fyrr.“ Frá því REMA vai' hleypt af stokk- unum á sínum tíma hefur verslanakeðj- an ætíð skipt við sömu heildsalana; þrjú fjölskyldufyrirtæki, sem síðustu ár sinntu því eingöngu að selja REMA. „Nú höfum við nýlega keypt þessi inn- kaupafyrh'tæki. Komumst að sam- komulagi við eigendur þeirra í fyn’a að óhjákvæmilegt væri að þau sameinuð- ust REMA og fjölskyldurnai' sem ráku fyrirtækin þrjú eiga nú um 10% hlut í REMA í Noregi. Kostnaðurinn hefur lækkað mikið fyrir vikið og nú er öllu stjórnað frá einum stað - fyrirkomu- lagið það sama og hjá Jóhannesi í Bón- us.“ Hefur þú leitt hugann eitthvað að því að flytja hugsanlega einhverjar ís- lenskar vörur út? „Við höfum ekki rætt um það en ég vona að þegar við verðum búnir að koma á fót þessu alþjóðlega innkaupa- fyrirtæki, fyi'h' öll þau lönd þar sem við verðum starfandi, verði mögulegt að fá framleiðendur í hverju landi fyrir sig til samstarfs. Við gætum hugsanlega byggt upp sanieiginlegt merki; lítið fyi'h'tæki á íslandi gæti framleitt ákveðna vöru, annað fyrirtæki í Noregi aðra vöru, fyrirtæki í Póllandi eitthvað enn annað og svo framvegis. Vörurnar yrðu svo til sölu í verslunum okkar og samstai'fsaðilanna í öllum löndunum. Vonandi verður þetta mögulegt.“ Velta Reitangi-uppen í fyrra var 13 milljarðar norskra króna sem fyrr seg- ir en takmarkið í ár eru 15 milljarðar, að sögn Odds, og segir hann allt benda til þess að það náist. Hann segir við- ræður standa yfír við fjölda aðila um að koma á fót fleiri REMA verslunum víða um Evrópu. Sérstakt REMA fyrirtæki er í hverju landi og eignai'hluti REMA í Noregi er mismunandi milli landa. „í Póllandi áttum við lengi vel 50% en nú nánast allt því við höfum keypt flesta af samstarfsaðilum okkai' út. I Tékklandi áttum við um 50%, nánast 100% í Nor- egi svo dæmi séu tekin. Það er ekki mjög mikilvægt að eiga endilega sem mest í fyrirtækjunum heldur að dreifa REMA verslununum sem víðast. Að skapa eitthvað nýtt í hverju landi. Ég vona að við getum einhvern tíma opnað slíka verslun á Islandi. I sumum lönd- um eigum við þessa stundina í viðræð- um við hugsanlega samstai’fsmenn; fólk sem á ámóta verslanir og til gi-eina kemur að þeh’ kaupi sérleyfi og breyti sumum verslunum - reki þær undir nafni REMA - en öðrum ekki. Þessi sömu fyrirtæki kæmu einnig inn í margumræddan innkaupahóp okkar.“ Odd Reitan rekur ekki eina einustu verslun sjálfur heldur er reksturinn í öllum tilfellum á höndum sérleyfishafa. „Við eigum annaðhvort húsnæðið eða leigjum það. Sumt er í eigu okkar eigin fasteignafyrh'tækis, Reitan Invest, en mikið einnig í eigu samstarfsaðila okk- ar í fasteignaheiminum. Sérleyfiskei'fi okkar vh'kai' þannig að við leigjum út húsnæði með útbúnaði, hillum, frystum og þess háttar, til sérleyfishafans, sem sér alfarið um reksturinn. Hann á vör- urnar, greiðir starfsfólki laun og mér ákveðið gjald; fyi'ir sérleyfið, fyi'h' leigu á húsnæðinu, fyrir markaðsstai'f okkai’, alla þjónustu og dreifingu vörunnar. Aður en við sameinuðumst heildsölun- um dreifðum við bara þjónustu en nú dreifum við líka vörunum.“ En hvern skyldi Odd Reitan telja galdurinn við velgengni REMA versl- ananna? „Ég held að þetta sérleyfisfyrir- komulag sé mjög mikilvægur þáttur í því hve reksturinn hefur gengið vel. Ég hef trú á því að þegar fólk er að gera eitthvað fyrir sjálft sig geri það hlutina betur. Þetta er lykillinn og þegai' slíkt fer sainan við einfalda hugmynd á bak við verslunina og að starfsfólk bjóði upp á persónulega þjónustu getur úL koman ekki annað en orðið góð. Hver verslunarmaður rekur í raun eigin verslun; með þeim hætti þénar hver og einn eins og hann á skilið; sumir sér- leyfishafai'nh' þéna mikla peninga, sum- h- minna en þetta er eina fyrirkomulag- ið sem tryggir að allir þéna það sem þeir eiga skilið. Hafi einhver lítið upp úr krafsinu á hann það skilið!“ Odd Reitan er 47 ára sem fyrr segir. Hann giftist tvítugur en hann og eigin- konan skildu fyrir fjórum árum. Hann á tvo syni. „Þeir eru báðir í námi. Sá eldri er að læra markaðsfræði en sá yngri hagfræði. Ég hygg þeir verði báðir við störf héi' í fyi'irtækinu með mér eftir nám. Báðh’ era mjög spennth' fyrir við- skiptum og að mörgu leyti erum við all- h' mjög líkh’ náungar. Ég er mjög hrif- inn af músík, lék meðal annars í rokk- hljómsveit þegai’ ég var ungur, og þeh’ hafa báðh' fetað í þau fótspor og hafa því sömu áhugamál og ég.“ Reitan segist hafa ákveðið þegai' 14 ái-a að aldri að hann skyldi byggja upp keðju matvöruverslana síðai' meir. „Faðh' minn rak eina slíka verslun og því má segja að ég hafi fæðst inn í þá starfsemi og hjá honum vann ég í æsku.“ Verslun fóðurins hét Reitan Mat, og þaðan er nafn verslanakeðju Odds í dag komið; hann tók einfaldlega tvo fyrstu stafinu úr hvoru orði og þar með vai' nafnið á keðju hans komið. Odd gat þess einmitt í viðtalinu að sl. sumar hefði verið haldið upp á það með pomp og prakt að 50 ár voru liðin frá því að faðii' hans opnaði verslun sína. Verslun föðurins var í Þrándheimi, þar fæddist Odd og hefui' búið alla sína ævi. Odd hóf rekstur eigin verslunar 1972. „Við pabbi vildum reka sína verslunina hvor. Mín var í miðbænum en hans í brekkunni í nokkun'i fjarlægð þannig að við vorum ekki í neinni sam- keppni. Eftii' eitt ár keypti ég eina verslun til viðbótar, að öðru ári liðnu bættist önnm' við og frá 1972 til 1978 keyptum við sex matvöruverslanir, all- ar hér í Þrándheimi. Svo fór ég' að hugsa stæn'a; vildi færa út kvíarnai', vildi að reksturinn yi'ði mun umfangs- meiri og yissi að ég gæti látið drauminn rætast. Ég vildi verða bæði ríkur og hamingjusamur í starfi! Ég fór því að lesa méi’ til um sérleyfishafakerfið [franchise] í bandarískum bókum og fór margar ferðir til að kíkja á slíkan rekstur. Ég gerði mér fljótlega grein fyrir tvennu; að ég yrði að finna sér- stakt fyrirkomulag sem gerði það að verkum að samstarfsmenn mínir yrðu bæði áhugasamir og ánægðir. Varð að detta niður á góða hugmynd til að byggja verslanirnai' á. Það var aðalat- riðið; að um yrði að ræða góða hug- mynd sem ekki hefði áður verið fyrh' hendi í Þrándheimi. Ég las í bókum um sérleyfisfyi-irkomulagið og varð sann- færðui' um að það yrði mjög mikilvægt ætlaði ég mér að koma upp fjölda versl- ana, eins og ég var ákveðinn í. Og ég fór í ferð til Þýskalands til að kynna mér Aldi verslanimar og þá hugmynd sem liggur að baki þeim og eftir henni vildi ég líkja. Ég vai-ð þó að laga hug- myndina að aðstæðum; íbúar eru til að mynda fleiri í Munchen en hér í Þránd- heimi þannig að ég gerði þetta með mínum hætti - og það tókst.“ Odd fór ekki í háskóla til að læra við- skiptafræðina, segir þess ekki hafa þurft því hann hafi einfaldlega fæðst með kunnáttuna í blóðinu. „Ég lærði hins vegar um smásölu í háskóla í Osló, í eitt og hálft ár. Ekki var boðið upp á lengra nám þá en þessi skóli - sem var mjög góður - er enn við lýði og býður nú upp á þriggja ára nám. Þarna lærðum við aðeins um smásölu,“ segir Odd og bei' hendur upp að höfði sér; sýnir með látbragðsleik að hann hafi aðeins séð í eina átt eftir það nám, hafi verið eins og hestur með hlífai' þannig að hann gæti ekki litið til hliðar." Eins og áður kom fram kveðst Odd hafa ákveðið 14 ára við hvað hann ætlaði að takast á í lífinu og því hefði annað nám verið óþai'ft. Smásala var það heillin! ,Aður hafði ég reyndar hugleitt að verða lög- fræðingur - ég held ég geti fullyrt að það var þegar ég vai' þrettán ára - en ári seinna hafði mér snúist hugur, og ég er mjög ánægður með þá ákvörðun mína.“ REMA verslanakeðjan hefur stækk- að hratt og farið mjög víða á allra síð- ustu áram. Vel hefur gengið í Póllandi en fyrh' fáeinum dögum sleit Reitan samstarfi við félaga sína í Tékklandi. „Það hefur verið áhættusamt en mjög skemmtilegt að starfa erlendis. Við náðum ekki viðunandi árangi'i í Svíþjóð og höfum því selt okkar hlut þar. Rekstur REMA keðjunnar gekk reyndar mjög vel í Tékklandi, veltan vai' mikil, en við erum einfaldlega ekki sammála samstarfsmönnum okkar um hvernig best sé að fyrirtækið þróist og því var þetta besta lausnin. Það var ekkert að samstarfsmönnunum, en þegar menn líta í mismunandi áttir varðandi framtíðina er best að slíta samstarfinu." Odd segir REMA verslanimar ekki hafa verið nægilega vel staðsettar í Sví- þjóð. Samkeppni í rekstri hafi ekki ver- ið erfið en í landinu séu tvö eða þrjú mjög stór fyriræki sem haldi smásölu- markaðnum í raun í heljargreipum. „Engin erlend smásölukeðja er í Sví- þjóð og Svíai' vilja enga slíka. En ég held þó að við eigum eftir að fara þang- að aftur en þá með öðrum hætti en nú var og við höfum lært mikið á þessari tilraun." Hann segir ekki jafn mikla samkeppni á sænska markaðnum og þeim danska, en REMA hefur einmitt gengið mjög vel í Danmörku. „REMA er að verða þekkt nafn á danska mark- aðnum. Ég held að ísland og Danmörk séu að mörgu leyti mjög lík og þess vegna finnst mér ekki óraunhæft að reikna jafnvel með því að ég leggi til að Jóhannes og hans fólk komi inn í starf- semi REMA í Danmörku. Eignist full- trúa í stjórn fyrirtækisins þar. Að möi'gu er að hyggja en mögulegt er að eitthvað í þessa veru gerist, sem gæti reynst mjög jákvætt fyi'ir báða aðila.“ Odd lék í hljómsveit á yngri árum, eins og áður kom fram og fiktar enn við að spila á hljóðfæri í góðra vina hópi. Tónlistin er hans aðal áhugamál, fyrir utan vinnuna, og hann segist gefa sér tíma til að sinna henni. „Við komum enn saman annað slagið, félagai-nir í gömlu hljómsveitinni minni, og leikum okkur saman. Einu sinni á ári komum við svo saman hér á Lade gaai'd ásamt fleiri hljómsveitum frá þessum tíma - en sú samkoma fer fram innanhúss og engum er hleypt inn! Hvorki fjölmiðlai' né aðrii' fá að hlusta. Sumir þessara stráka eru enn að spila, jafnvel orðnir frægir tónlistarmenn og við viljum bara njóta þess í friði að spila fyrir okk- ur sjálfa.“ Odd segist lítillega hafa spil- að á gítar en hljómborð og trommur eru annai's aðalhljóðfæri hans. Odd segist hlakka mikið til að starfa með íslendingunum. „Þeir hafa gert mjög góða hluti, og taka sjálfu- virkan þátt í því sem um er að vera; fylgjast grannt með rekstrinum sem er vita- skuld mjög mikilvægt. Framundan eru viðræður um það hvernig við viljum að fyrirtækið þróist í framtíðinni og ég hlakka til þess.“ En skyldi hann hafa sérstakai’ hugmyndir um hvernig hann sér framtíðina fyrh' sér varðandi rekst- urinn á íslandi? „Innkaupin era það sem skiptir mestu máli eins og ég hef lagt áherslu á. Ef til vill hefur Jóhannes áhuga á að nýta sér sérleyfiskerfi okkar með ein- hverjum hætti, en það era líka ákveðn- h’ þættir í rekstri Bónuss sem við get- um nýtt okkur og viljum læra um. Báð- ir aðilar hafa því upp á margt að bjóða í samstarfi og báðir koma til með að hagnast verulega á því. í sameiningu sé ég svo fyi'ir mér að við reynum fyrir okkur í öðrum löndum.“ Reitan nefnh' að endingu, aðspurðui', þau atriði sem hann telur sig geta nýtt hvað best ofan af Islandi. „Bónus er með mjög gott tölvukerfi í verslunum sínum. Þeir voru sjálfii- með heildsöl- una frá upphafi og hafa því byggt upp tölvukerfi sem er sérstaklega ætlað fyr- ir þennan rekstur, alla þætti hans. Bón- usmenn era mjög þróaðir á þessu sviði, miklu betri en við. Það vilj- um við læra og ég held líka að þeh’ séu að gera mjög góða hluti varðandi lyfja- verslanir sinar.“ Reitan segir lyfjaverð vera mjög hátt í Noregi, vegna einokunai', en á næstunni verði henni aflétt og þvi sé hann mjög spenntur fyrir því sem Bón- us hefur gert á þessu sviði. „Ég vil kynna mér vel þá starfsemi þeh'ra og jafnvel opna lyfjaverslanh' hér þegar fram líða stundh'." í stuttu máli segist hann því spenntastur fyi'h' þrennu við Bónus: tækninni, lyfjaverslunum fyi-h'- tækisins „og því að samstarfið við Bón- us verður til þess að við förum aftur til fortíðar í rekstri verslana okkai'. Tök- um aftui' upp þá stefnu sem lögð var til grandvallar í upphafi. Ég kann best rið það.“ REMA keðjan á leið til upprunans Vill jafnvel eignast meira í Baugi
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.