Morgunblaðið - 27.11.1998, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
BANDARÍSKA gospel-
söngkonan Etta Cameron
er stödd hér á landi og
syngur á tvennum gospel-
tónleikum í Bústaðakirkju, þeim
fyrri í kvöld og seinni á morgun.
Etta Cameron hefur tvívegis áður
komið hingað til lands og sungið,
bæði gospel-tónlist og djass, en hún
syngur hvort tveggja jöfnum hönd-
um. Undirleikarar á tónleikunum
verða Ole Koch Hansen, Guðmund-
ur Steingrímsson og Gunnar
Hrafnsson og með syngur kór Bú-
staðakirkju, en Etta Cameron kem-
ur hingað til lands fyrir tilstilli
danska sendiráðsins og atbeina
menningarmálaráðuneytisins
danska.
Etta Cameron er kona á miðjum
aldri og hefur sungið gospel-tónlist
og djass um heim allan í fjölda ára.
Hún segir svo frá að tónlistin sé
henni í blóð borin; „ég kynntist tón-
listinni í móðurkviði", segir hún
brosandi og krefst þess að vera köll-
uð Etta. Hún er fædd í Nassau á
Bahamaeyjum, næstelst sex systk-
ina, og fluttist til Bandaríkjanna
með foreldrum sínum barn að aldri.
Móðir hennar lék á orgel og píanó í
babtiskakirkju sem þau sóttu, og
faðir hennar lék á harmonikku við
messu. Pannig var tónlistin allt í
kring og síðan söng öll fjölskyldan í
kirkjukórnum.
Etta Cameron segir að allt fé-
lagslíf í hverfinu þar sem hún ólst
upp hafi snúist um kirkjuna. „AUa
virka daga stritaði fólk baki brotnu
til að framfleyta sér og sínum og lít-
ill tími gafst til að umgangast annað
fólk en sína nánustu. A sunnudög-
um bjuggust aftur á móti allir í sitt
fínasta púss og fóru til kirkju þar
sem fólk hittist, spjallaði um daginn
og veginn og bjó sig undir nýja
vinnuviku. Þessar stundir voru
sannkallaðar gleðistundir og gerðu
að verkum að söfnuðurinn allur var
eins og stór samheldin fjölskylda,“
segir Etta Cameron og
bætir við að á sunnu-
dögum hafi hún yfir-
leitt farið þrisvar í
kirkju og einnig reynd-
ar oft í viku sótt bæna-
stundir og kristin-
fræðikennslu.
í dag segir Etta að
málum sé öðruvísi farið
meðal litaðra í Banda-
ríkjunum, samheldnin
sé horfin og í stað þess
að gleðjast ef einhver
nær að hefja sig úr fá-
tækt og erfiðleikum
fyllist samborgarar
hans öfund og reyni að
draga hann niður aftur.
„Óttinn við að verða útundan er
mikið böl; ef við viljum vera sterk
verðum við að hjálpast að,“ segir
hún og er mikið niðri fyrir.
Etta Cameron fæddist inn í
baptistatrú, en segist hafa gifst í
meþódistakirkju og sæki báðar
kirkjurnar jafnt. „Trúin er stór
hluti af lífi mínu og ég er sífellt
þakklát fyrir þær gjafir sem mér
hafa verið gefnar, en ég prédika
ekki. Ég reyni frekar að ganga á
undan með góðu fordæmi, vera auð-
mjúk og þakklát og um leið ham-
ingjumsöm með að fá að syngja guði
dýrð. Trúin er ekki rædd á mínu
heimili, hana þarf ekki að ræða, hún
er bara og hefur alltaf verið.“
Frá hæsta sópran í dýpsta bassa
Etta Cameron segist ekki muna
hvenær hún hafi byrjað að syngja
með kirkjukórnum, né heldur
hvenær hún fór að syngja forsöng.
„Líklega hefur það verið vegna þess
að mamma spilaði á pí-
anóið og ég kunni því
alla textana,“ segir
hún. „Ég man ekki
hvernig þetta atvikað-
ist en mjög ung var ég
farin að fara í aðrar
kirkjur að syngja sem
gestur.“
Móður sína missti
Etta Cameron tólf ára
gömul og segir það
eðlilega hafa verið
mikla raun, en' við
bættist að heimilis-
reksturinn lagðist á
hennar herðar, sem
gerði söngiðkan 61110-
ari því lítill tími var af-
lögu; skólanámið og heimilishaldið
tók allan tíma hennar.
Komin undir tvítugt hóf Etta
söngnám hjá konu sem heyrt hafði
hana syngja og vildi gera hana að
óperusöngkonu. „Hún vildi breyta
röddinni hjá mér, vildi gera mig að
coloratura-söngkonu. Mér féll það
ekki vel, mér fannst óeðlilegt að
vera að syngja formfast og stíft; ég
vildi syngja allt frá hæstu
sóprantónum niður í dýpsta bassa,"
segir hún og gerir einmitt það eins
og til að undirstrika orð sín. „Þegar
ég hætti að læra hjá henni fann ég
einmitt rödd mína sem spannar allt
þetta svið. Annars hafði ég mjög
gott af náminu þó ekki hafi ég orðið
óperusöngkona, ég lærði að lesa
nótur og öndun, sem er hverjum
söngvara geysimikilvægt."
Etta segist ekki hafa ætlað sér að
verða söngkona, hana hafi langað til
að verða læknir, barnalæknir. „Ég
var í læknaskóla í tvö ár en gat ekki
verið lengur, ég fann svo til með
þeim s_em voru illa haldnir og dauð-
vona. Utslagið gerði þegar ég var að
sinna konu sem átti skammt eftir og
talaði mikið við mig um dóttur sína
sem hún hafði miklar áhyggjur af.
Það fékk svo á mig að það leið yfir
mig og eftir það hætti ég námi.“
Etta segir að um það leyti hafi
fjárhagur fjölskyldunnar ekki verið
upp á marga fiska, sem hafði líka
sitt að segja um áframhaldandi nám
hennar. Þá var það að hún fór að
syngja djass og fékk borgað fyrir.
Frammámenn í kirkju hennar voru
miður ánægðir með þá iðju og um
tíma var henni vísað úr kirkjunni.
„Ég var vítt fyrir að syngja tónlist
djöfulsins, en öll tónlist er komin frá
guði. Djasstónlist er ekkert verri en
önnur tónlist, en það sem menn
helst höfðu áhyggjur af var lífernið
sen fylgdi djasssöngnum, drykkja
og fíkniefni. Ég sannaði það þó íyrir
þeim að hægt er að syngja djass og
halda vegi sínum hreinum og þriðja
sunnudaginn eftir að ég var rekin
úr kirkjunni hringdu þeir í mig og
báðu mig um að koma aftur,“ segir
Etta og hlær að minningunni.
Heillaðist af Danmörku
og Dönum
Etta Cameron hefur dvalið lang-
dvölum í Danmörku undanfarin ár
og segist svo frá að hún hafi upphaf-
lega verið beðin að syngja með
dönsku útvarpshljómsveitinni og lit-
ist svo vel á sig að hún tók að venja
komur sína þangað, eignaðist síðan
danskan eiginmann og bjó þar í
nokkur ár. „Það voru svo margir
bandarískir djasstónlistarmenn í
Danmörku þegar ég kom þangað
fyrst að mér leið eins og ég væri
heima. Síðan voru Danii- svo opnir
og vinsamlegir að ég heillaðist af
landi og þjóð,“ segir hún og fer
einnig lofsamlegum orðum um
danska tónlistarmenn sem hún hef-
ur leikið með á grúa tónleika, bæði
gospel- og djasstónleikum, aukin-
heldur sem hún hefur sungið inn á
band með mörgum.
Ekki þótti Ettu minna um vert að
fordómar gagnvart lituðu fólki voru
minni í Danmörku en heima í
Bandaríkjunum; þótt þar hafi vissu-
lega verið fordómar hafi minna bor-
ið á þeim og fólk verið tilbúið að
meta hana fyrir það sem hún gerði
frekar en fyrir húðlit hennai-.
„Heima í Bandaríkjunum veit mað-
ur alltaf hvar línurnar eru sem ekki
má fara yfir, þar eru kynþáttafor-
dómar svo inngrónir í þjóðarsálina
að allir vita hvað má og hvað ekki. í
Danmörku hef ég rekist á fordóma
fyrir það að vera þeldökk, en það er
þá óvænt og sjaldan, þjóðfélagið er
svo miklu opnara. Þegar ég verð
fyrir fordómum kenni ég alltaf í
brjósti um þann sem þá ber, því
þeir spretta fyrst og fremst af óá-
nægju fólks með sjálft sig.“
Tónlist er Ettu Cameron í blóð
borin og hún hefur skilað þeim arfi
áfram, því dóttir hennar er söng-
kona og sonur hennar leikur á gítar
og syngur í kór. Einnig er barna-
barn hennar farið að fást við tónlist,
leikur á bassa í hljómsveit. „Við
syngjum oft saman opinberlega og
líka heima, ekki af neinu sérstöku
tilefni, bara af þvi að það er gaman
að syngja. Ég fæ aldrei nóg af tón-
listinni, hún hefur hjálpað mér í
gegnum svo margt, stutt mig á
sorgarstundu og fagnað með mér í
gleðinni, tónlistin er lyf fyrir sál-
ina,“ segir Etta Cameron að lokum;
kona sem langaði til að verða læknir
og lækna líkamlega sjúkdóma, og
varð vissulega læknir, læknir sem
læknar sálina.
Lyf fyrir sálina
GOSPEL-söngkonan
Etta Cameron.
Nýjar bækur
• PÉSI og vernda.rengla.rnir er
eftir Hallfríði Ingimundardóttur.
Hallfríður hlaut viðurkenningu
Samtaka móður-
málskennara fyrir
söguna á síðasta
ári, þetta er önnur
bamabók hennar
en einnig fæst hún
við ljóðagerð.
í kynningu seg-
ir: Pési verður fyr-
ir einelti í skólan-
um en dag
nokkurn opnast
augu hrekkjusvínanna sem ákveða
að breyta framkomu sinni og gerast
verndarar Pésa.
Útgefandi er Mál og menning.
Maribel Gonzalez Sigurjóns mynd-
skreytti söguna. Bókin er 63 bls.,
prentuð hjá Prentsmiðjunni Odda.
Verð: 1.490 kr.
• HA USTMÁLTÍÐ er ljóðabók
eftir Ásdísi Óladóttur. Þetta er önn-
ur bók höfundar, en sú fyrri var gef-
in út á vormánuð-
um árið 1995 og
nefnist Birta næt-
ur.
I kynningu seg-
ir. í Haustmáltíð
eru þrjátíu og fjög-
ur ljóð og lýsa þau
innra lífi ásamt
þeim tilfinningum
sem verða til við
ýmsar aðstæður
Eftir Ásdísi hafa birst ljóð í tíma-
ritum og dagblöðum auk þess sem
texti eftir hana hefur verið notaður
við tónlistarflutning.
Útgefandi er Andblær. Bókin er
prentuð í prentsmiðjunni Grafík hf.
Kápugerð annaðist Þorkell Sigurðs-
son. Verð: 1.890 kr.
• SIGGA á Brekku _ Endurminn-
ingar aldamótabarns er eftii' Ingi-
björgu Þorgeirsdóttur.
í kynningu segii': „Hér eru á ferð-
inni endurminningar höfundar (f.
1903) frá því snemma á öldinni. Hún
segir frá ýmsum árstíðabundnum
venjum sem snertu börn í þá daga.
Frásögnin er mjög
einlæg lýsing á
siðum, venjum og
búskaparháttum
horfins samfélags.
Höfundur dregur
upp myndir af lífi
og starfi fólks eins
og hún kynntist
því og vill með
þeim hætti færa
íslenskum alda-
mótabörnum gjöf sína.“
Aður hafa komið út eftir Ingi-
björgu ljóðabækumar Líf og litir
(1956) og Ljóð (1991). Ingibjörg hef-
ur flutt allmörg útvarpserindi og
frumsamda söguþætti í barnatíma
útvarps.
Útgefandi er Æskan. Bókin er 160
bls. Myndir eru eftir Sigrúnu Eld-
járn. Verð: 1.490 kr.
• EVA & Adam - Bestu óvinir er
eftir Máns Gahrton í þýðingu
Andrésar Indriðasonar.
í kynningu segir: Evu og Adam
ætti að vera óþarfi að kynna fyrir
velunnurum Æskunnar. Þetta er
þriðja bókin sem Æskan gefur út
um þau Evu og Adam, en þau hafa
líka verið sívinsælt teiknimyndaefni
í blaðinu. Þessi bók fjallar eins og
hinar fyrri um allt sem er mikilvægt
í lífi unglinga, skólann, félagsskap-
inn og ástina.“
Útgefandi er Æskan. Bókin er 121
bls., myndskreytt af Johan Unenge.
Verð: 1.490 kr.
• ÞORRI og þúsundfætlan er saga
ætluð ungum lesendum eftir Jenny
Nimmo, í þýðingu Oddu Steinu
Bjömsdóttur.
í kynningu segir: „Strákur fær í
afmælisgjöf mjög gerðarlega skó.
Piltinum verður mikil skemmtun í
því að stappa um allt á þessum
bullum og framleiða þannig sem
mestan hávaða, einnig nýtur hann
þess að sparka í allt lauslegt sem
verður á vegi hans. Þegar skordýrin
smá fai'a að verða fyrir barðinu á
honum þá stefnir í óefni.“
Útgefandi er Æskan. Bókin er 60
bls. myndskreytt af David Parkins.
Verð: 1.190 kr.
Ásdís
Óiaddttir
mannfólksins.
Ingibjörg
Þorgeirsddttir
ÆYINTÝRALEGIR
SVARTLIÐAR
BÆKUR
Fræðirit
ÍSLANDSÆVINTÝRI HIMMLERS
eftir Þór Whitehead. Reykjavík,
Vaka-Helgafell. 221 bls.
ÞESSI bók Þórs Whiteheads er
að koma nú í annarri útgáfu tíu ár-
um eftir að hún birtist fyrst. í
þessari útgáfu eru nokkrar viðbæt-
ur við fyrri útgáfu, frekari upplýs-
ingar um þann sérstaka ævintýra-
mann Paul Burkert. En ferill hans
er lyginni líkastur og við hæfi að
bókinni lýkur á því að hann hverfur
sjónum í öldum Atlantshafsins
hvort sem þær vom ímyndaðar eða
raunverulegar.
Rannsóknin á ásælni Himmlers
á íslandi er angi af rannsóknum
Þórs á íslandssögunni á árum
heimsstyrjaldarinnar síðari. Þess-
ar rannsóknir hafa komið fyrir
augu landsmanna og notið mikilla
vinsælda að verðleikum. Rann-
sóknin á ævintýri Himmlers á
sögueyjunni ber sömu höfundar-
einkenni og aðrar rannsóknir Þórs.
Heimildavinnan er ítarleg og vönd-
uð, ályktanir skynsamlegar, senni-
legar og hófsamar. Frásögnin er
hugsuð eins og ein heild með upp-
hafi, miðju og endi og stíllinn er
stæltur, stundum svoíítið harður,
en er alltaf vel læsilegur og skýr.
Hugsunin sem höfundur leggur í
textann er í góðu samræmi við orð-
in og setningamar og kemst til
skila til lesandans. Það er meiri list
en margur hyggur að hafa svo gott
vald á því sem maður er að koma
til skila að ekkert fari á milli mála.
Þór AVhitehead hefur þá list á valdi
sínu.
Aðalpersóna þessarar sögu er
Þjóðverji að nafni Paul Burkert
sem kom hingað til
lands árið 1934. Hann
kom hingað til að taka
kvikmynd um land og
þjóð en virðist hafa
verið þúsundþjala-
smiður og ævintýra-
maður með sérstakan
áhuga á norðurslóð-
um. Hann hafði dvalið
á Grænlandi árið 1933.
Burkert var á íslandi í
erindum fyrir Himm-
ler, yfirmann svartlið-
anna, SS, einna ill-
ræmdustu samtaka
þýzkra nazista. Hann
komst í kynni við Guð-
brand Jónsson, mik-
inn vin Þjóðverja. Þeir taka hönd-
um saman tveir og reyna að stuðla
að efnahagstengslum Þjóðverja og
íslendinga með þeim rökstuðningi
að landið þurfi á að halda mótvægi
við áhrif Englendinga. Guðbrand-
ur nýtir sér aðgang sem hann
hafði að æðstu stjórnmálamönnum
landsins á þessum árum, Her-
manni Jónassyni og Haraldi Guð-
mundssyni. Burkert var málvinur
Himmlers.
Þeir félagar, Guðbrandur og
Burkert, reyna að stofna til þýzks
stórrekstrar hér á landi og huguðu
að námavinnslu, leirmunagerð og
fleiru. Guðbrandur hitti Himmler
og fékk að heimsækja Dachau. Þar
sá hann ekkert athugavert nema
kvenmannsleysi sem stæði fóngun-
um fyrir þrifum. Þór bendir á sér-
kennilegar samsvaranir í lýsingu
Guðbrands og annarra þeirra Is-
lendinga sem blindir skoðuðu
helztu morðingjabæli í sögu þess-
arar aldar: Þórbergur Þórðarson,
Halldór Kiljan Laxness og Magnús
Kjartansson.
Þór rekur sögu þessara sam-
skipta af mikilli hind.
Hann greinir frá hátt-
settri sendinefnd sem
kom hingað til lands
sumarið 1936 og er
ekki ljóst nákvæmlega
hver var tilgangur
ferðarinnar. En Bur-
kert var með í för og
kom sér illa hjá lönd-
um sínum sem eitt
ásamt öðni leiðir til
þess að hann er
ákærður og sakfelldur
innan SS árið 1938
fyrir ýmsar sakir. En
sögu hans var ekki
lokið þá og kannski
lauk henni á kafbát í
síðari heimsstyrjöld en kannski
ekki.
Þór lýsir móttökum íslendinga á
Ólympíuleikunum í Berlín og til-
raunum Himmlers til að fá Her-
mann Jónasson á þá. Hann rekur
sögu íslendinganna tveggja sem
voi-u við iðnnám í Dachau og sömu-
leiðis þær afleiðingar sem athafna-
semi Burkerts hafði fyrir Maríu
Markan.
í lokin leitast höfundur við að
meta þýðingu Pauls Burkerts og
áforma SS og Himmlers. Niður-
staða hans er sú að varkárni ís-
lenzkra ráðamanna hafi bægt frá
hættunni af ásælni þýzkra nazista
í áhrif á íslandi á fjórða áratugn-
um. Þótt Paul Burkert hafi í aðra
röndina verið hlægilegur þá hafi
legið hin mesta alvara að baki því
sem hann var að reyna að gera.
Það er fengur að því að fá þessa
bók aftur á markað. Hún er
skemmtileg lesning um alvarlega
atburði í sögu íslands á þessari
öld.
Guðmundur Heiðar Frímannsson
Þór
Whitehead