Morgunblaðið - 07.02.1999, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ

Fyrir sex árum komu til landsins pólsku tónlistarhjónin Jacek og Ewa
Tosik Warsawiak ásamt ungum syni til að vinna sér inn peninga í eitt
ár. Þau fengu vinnu í Borgarnesi en örlögin höguðu þvi þannig að þau
settust hér að og hyggjast nú sækja um íslenskan ríkisborgararétt.
Jacek er í röð fremstu píanóleikara Pólverja og Ewa gamalreyndur
fiðluleikari. Sigríður Dögg Auðunsdóttir fræddist af þeim um lífið á
Islandi, aðstæður í Póllandi, tónlistina og tungumálaerfíðleika.
Heppin með allt
nema tungumálið
HANN er píanóleikari
sem hefur haldið 360
tónleika um allan
heim á síðasta ára-
tug og er með æðstu
menntun í píanóleik
sem hægt er að ná. Hann var í einu af
tuttugu efstu sætunum af tvöhundruð
í alþjóðlegu Chopin-keppninni í Vai--
sjá. Hann hefur leikið með Diddú á
tónleikum og á ári hveiju leikur hann
undir fyrir 25 fiðlu- og sellóleikara á
alþjóðlegu námskeiði fyrir framúr-
skarandi tónlistarfólk.
Hún er fiðluleikari með sautján
ára nám að baki og hefur í fjölda ára
leikið með sinfóníuhljómsveitum víðs
vegar um heiminn og leikur nú öðru
hvoru með Sinfóníuhljómsveit Norð-
urlands. Hún hefur lagt stund á
Suzuki kennsluaðferðirnar og notar
þær í kennslu sinni.
Þau eru pólsk hjón, rétt yfir
fertugu, Jacek og Ewa Tosik-
Warszawiak, sem búa í Borgarnesi
ásamt sextán ára syni sínum þar sem
þau kenna við tónlistarskólann og
stjóma hvort sínum kórnum. Þau
búa í raðhúsi á einni hæð og hafa
komið sér þar vel fyrir. Heimilið
líkist hverju öðru íslensku heimili en
ber þess þó merki að þar búi
tónlistarfólk. Litlum hljóðfærum og
smáum styttum af þekktum
tónskáldum er stillt upp hér og hvar
um stofuna.
Jacek og Ewa hafa búið hér á
landi í sex ár. Þau eru farin að tala
nokkuð góða íslensku og ákveða að
viðtalið fari fram á íslensku. Ewa er
þó örlítið gjarnari á að bregða fyrir
sig ensku enda ekki orðin eins örugg
í íslenskunni og Jacek. Hérlendis
dvelja þau þó einungis níu mánuði á
ári vegna þess að hverju sumri eyða
þau í Póllandi til þess að sinna
fjölskyldunni ásamt því að Jacek
heldur fjölmarga tónleika og kennir
á námskeiðum. „Við fórum á hveiju
ári til Póllands þessa þrjá mánuði á
sumrin. Þá er ekki mikil heimþrá,
bara hina níu mánuðina," segir
Jacek á nokkuð góðri íslensku en
með sterkum pólskum hreimi. Ewa
segir að heimþráin aukist með
árunum og Jacek bætir við: „Meiri
heimþrá fyrir jól og minni eftir jól
því þá erum við farin að hlakka til að
fara aftur til Póllands.“ Þau brosa
bæði. „Það var ævintýramennskan
sem dró okkur hingað," segir Jacek.
„Pólskt vinafólk okkar sem hefur
búið á Akureyri í níu ár og kennt þar
í tónlistarskólanum útvegaði okkur
þessa vinnu. Við fengum vinnu í einn
vetur og ætluðum þá aftur til
Póllands með alla peningana sem við
værum búin að safna okkur. Þessi
fyrsti vetur var bara mjög erfiður,
við að kaupa allt í íbúðina, þannig að
við áttum engan afgang og ákváðum
að vera einn vetur enn. Það ár
breyttist ýmislegt, Ewa fékk fullt
starf í staðinn fýrir hálft og við
gátum leyft okkur að kaupa húsgögn
og sjónvarp og fleira þannig að eftir
annan veturinn áttum við heldur
engan afgang. Þetta er endalaus
saga þangað til í dag,“ segir Jacek og
þau hlæja bæði. „Við lifum eins og
venjulegt fólk,“ segir hann brosandi,
„með nýtt heimili þar sem við eigum
loksins allt sjálf og svo vinnum við
bara áfram.“ Þau halda þó nokkuð í
pólskar venjur. Þegar viðtalið fer
fram eru þau nýkomin úr kaþólskri
messu sem þau segjast reyna að
stunda nokkuð reglulega.
Ewa býður upp á súrkálssúpu með
pylsubitum en Jacek segir íslensku
pylsurnai- ekki vera hálfdrætting á
við þær pólsku. Inni í stofu er kveikt
á sjónvarpinu og stillt á pólska
sjónvarpsstöð sem þau ná með
gervihnattamóttökudiski sem þau
keyptu í síðustu Póllandsferð.
Betra líf á íslandi
„Það er miklu betra líf á íslandi,“
segir Ewa, kveikir sér í sígarettu og
heldur svo áfram: „Fyrir
tónlistarfólk og kennara hefur
ekkert breyst í Póllandi síðan við
komum tO Islands." Jacek bætir við:
„Það eru u.þ.b. fjórum sinnum hærri
laun hér. Grunnskóla- og
menntaskólakennarar í Póllandi fá
20-30.000 íslenskar krónur á mánuði
en á móti er margfalt ódýrara að lifa
þar. Á íslandi er hægt að lifa á
einum launum og ef bæði hjónin
vinna úti eiga þau möguleika á mjög
góðu lífi. í Póllandi er ekki mögulegt
að lifa af einum launum. Þú þarft
þrenn tU fern laun tO viðbótar.“
Hann stendur upp, hellir gini í lítið
staup á fæti, býður með sér en fær
engar undirtektir.
Þau segjast alltaf hafa unnið bæði
úti og að Jacek hafi alltaf verið í
tvöfaldri stöðu. Ewa var í fullu starfi
í Sinfóníuhljómsveit Krakowborgar
þar sem þau hafa aUtaf búið. Einnig
hafi hún kennt við menntaskólann og
stundum leikið í óperunni í Krakow.
Jacek kenndi í akademíunni í
Krakow og í menntaskólanum ásamt
því að halda tónleika. „Þetta var
samtals næstum fimmfóld staða og
það var auðvitað enginn frítími.
Launin rétt nægðu til að geta lifað
ágætislífi, geta átt bfl og íbúð og
húsgögn,“ segir hann. Þau segja
lífsmáta fólks vera mjög svipaðan í
löndunum en fólk verði bara að vinna
meira í PóUandi tfl að geta haft efni á
því sem það langar í. „Það er hægt
að kaupa allt núorðið í Póllandi, það
er stærsta breytingin eftir 1989,“
segir Jacek.
Engin rússnesk mafía
„Það sem mér finnst best við
Island er að hér er miklu minna
stress en í Póllandi," segir Jacek.
„Hér er meiri tími til alls. I Póllandi
fer mikill tími í að fara á mflli staða,“
heldur hann áfram og bendir á að í
Póllandi sé algengt að fólk sé
fjörutíu mínútur að komast í
vinnuna. „Veistu hvað er best?“ segir
Ewa og tekur sér góða pásu, „Þetta
lúft... nei loft. Hreint loft, það er
best.“ Hún hugsar sig aðeins um og
segir síðan alvarleg: „Þér finnst
þetta kannski heimskulegt svar, mér
finnst það bara svo merkilegt. Það er
allt öðruvísi að borða íslenskan fisk
og kjöt af dýri sem nærist á grasinu
héma. Það er miklu betra fyrir fólk.
í Póllandi em margar verksmiðjur
og mikil mengun.“
„Hér er líka frábært hvað fólk er
opið gagnvart útlendingum og svo
miklir vinir,“ segir Jacek. Þetta segist
hann ekki hafa gert sér í hugarlund
áður vegna þess hve lítið hann vissi
um fólkið í landinu. „Við fengum
upplýsingar um landið fyrst úr
alfræðiorðabók og bókum um Norðrið
sem ég las sem krakki. Þær sögðu þó
ekki neitt um fólkið. Þetta vora mjög
faUegar bækur og þegar ég kom
hingað sá ég að þær vora alveg
sannar.“ Hann segir að þau hafi verið
frekar kvíðafuU áður en þau komu því
hann geti ekki lifað án samskipta við
annað fólk. „Við eignuðumst
afskaplega fljótt vini og á hveiju ári
stækkar vinahópurinn," segir hann
ennfremur og Ewa bætir við: „Þetta
er orðið okkar annað heimfli.“
„Lífið héma er líka miklu
auðveldara,“ heldur Ewa áfram.
„Hér er engin rússnesk mafía eins
og í Póllandi og ekki glæpir og morð.
Ekki mikið að minnsta kosti.“ Jacek
samsinnir þessu og segir að hér
treysti fólk hvað öðru. „Við ætlum að
verða Islendingar bráðum, kannski
bara á næsta ári.“ Hann segir að þau
ætli að sækja um íslenskan
ríkisborgararétt á næsta ári þvi þá
era þau búin að búa hér í sjö ár og
lögin segi að þá megi þau sækja um
ríkisborgararétt. „Það er miklu
betra að vera íslendingur á íslandi
lagalega séð og bestu pólsku vinir
okkar hér eru allir orðnir
Islendingar."
íslenskan er tunguvandamál
,A hverju ári eigum við meira og
meira heima hér,“ segir Jacek, „ég
vona bara að við fáum betri
tilfinningu fyrir íslenskunni með
árunum." Ewa bætir við: yÉg er
haldin fullkomnunaráráttu. Ég þarf
alltaf að hafa allt fullkomið í kringum
mig, alltaf allt tandurhreint og þarf
að vera viss um að mennirnir mínir
fái öragglega nóg að borða og það sé
öragglega allt í lagi með þá. Ég er
ekki ánægð nema allt sé í lagi. Við
erum mjög heppin með vini hérna í
Borgamesi, eina sem við eram ekki
heppin með er íslenska tungumálið.
Það er allt of erfitt.
Ég heyrði af indónesískri konu
sem vinnur í fiski í Olafsvík og
umgengst pólskar konur. Hún sagði
að það væri miklu auðveldara fyrir
sig að læra pólsku af vinkonum
sínum en íslenskuna.“ Ewa talar
hægt og vandar sig og tekur sér oft
málhlé þegar hún er að hugsa um
næsta orð. Hún talar mikið með
höndunum og þegar hún lendir í
vandræðum með íslenskuna beitir
hún fýrir sig enskunni eða pólskunni
og Jacek þýðir yfir á íslensku.
„Ég var í fimmtugsafmæli í gær,“
segir Jacek og fær sér aftur í
staupið, „og þar var maður að syngja
skemmtivísur um fólk. Allir grétu úr
hlátri en ég skildi ekki orð.“ „Þó við
skiljum orðin,“ segir Ewa, „er það
samt ekki fyndið því við skiljum ekki
húmorinn.“
„Það er líka mjög sérstakur
húmor í svona vísum, mjög erfitt að
skilja hann,“ segir Jacek. Ewa segir
að þau komi aldrei til með að komast
inn í hann. „Kannski eftir tuttugu
ár,“ svarar Jacek. „Nei,“ segir Ewa
og kveikir sér í annarri sígarettu,
„þá verðurðu kominn með heflabilun
vegna öldrunar!"
Jacek segir að þegar talað er um
tungumál hugsi maður „ekkert mál“
og meini: „ekkert vandamál". „En
tungumál er tunguvandamál," segir
hann og bendir á að aðalvandamálið
hjá þeim sé að þau hafi ekki verið
leiðrétt strax í upphafi. Þau hafi
byrjað að tala mjög vitlaust og þegar
enginn hafi sagt neitt hafi þau haldið
áfram með sumar vitleysumar. „Það
eru margar svona vitleysur," segir
Ewa, „kökur og kokkur til dæmis,
það hljómar alveg eins. Til að byrja
með raglaði ég alltaf saman „flygill,"
„fífl“ og „fiU“.
Þegar ég bað einhvern í
Kveldúlfskómum eftir æfingu að
hjálpa mér að færa fífl sögðu allir
„allt í lagi“ og hjálpuðu mér að færa
flygilinn." Þau hlæja bæði. „Fólk var
auðvitað að reyna að vera kurteist en
kurteisin hjálpar ekki við að læra
tungumálið."
Kennarinn þarf að vekja
áhuga krakkanna
Ewa segist vera að fara með
Kveldúlfskórinn í tíu daga ferð til
Póllands næsta sumar. Þar ætlar
þessi blandaði kór úr Borgarnesi að
halda þrenna tónleika, m.a. niðri í
mörg hundrað ára gömlum
saltnámum suður af Krakow. Ewa
stjómar kórnum auk þess að kenna
á fiðlu í tónlistarskólanum. Hún
kennir 25 nemendum og flestir era á
aldrinum sjö til átta ára. Hún notar
kennsluaðferðir kenndar við Suzuki
sem hún segir gjörólíkar því sem
hún eigi að venjast í Póllandi. „Um
hvert tónlistarskólapláss í Póllandi
sitja fimm til tíu krakkar, þannig að
ef einhver lærir ekki heima, æfir sig
ekki eða fær ekki góða einkunn, er
hann látinn skipta um skóla. Allir
krakkar verða því að æfa sig. Hér er
þetta allt öðravísi. Kennarinn þarf
að vekja áhuga krakkanna á náminu.
Þarf að útskýra fyrir þeim að það sé
skylda að æfa sig á hverjum degi.“
Hún segir að í Póllandi sé
tónlistarkennslan innifalin í
skólagöngu þeirra sem vilja en hér
þurfi foreldrar að kaupa tíma
kennaranna.
„Ég hef það á tilfinningunni að þó
krakkarnir séu ekki undirbúnir fyrir
tíma, hafi ekki æft sig eða séu
ókurteisir í tíma, megi ég ekki reka
þá út vegna þess að foreldrarnir hafa