Morgunblaðið - 21.04.1999, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRÁS NATO Á JÚGÓSLAVÍU
Eina vonin
að árásirnar
takist vel
HERNAÐURINN
Belgrad, Brussel. Reuters.
LOFTÁRÁSUM Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) var haldið áfram í
gær en virtust ekki geta hjálpað
tugum þúsunda flóttamanna af al-
bönskum ættum sem hafast við í
skóglendi og hMðum fjalla í Kosovo-
héraði. Á blaðamannafundi í gær
sagði Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, að orrustuþotur banda-
lagsins hefðu ráðist á skriðdreka og
brynvarðar bifreiðar Júgóslavíu-
hers í Kosovo. Þá var ráðist á fjar-
skiptamiðstöðvar og herstöðvar víðs
vegar um Júgóslavíu. Serbneskar
fréttastöðvar sögðu frá því að í
árásunum aðfaranótt þriðjudags
hefði alla vega einn almennur borg-
ari fallið og fjölmargir særst í borg-
inni Nis, þriðju stærstu borg lands-
ins.
Júgóslavneska Tanjug-fréttastofan
sagði ennfremur í gær að íbúða-
byggingar, tóbaks- og bygginga-
vöruverksmiðjur hefðu verið eyði-
lagðar. Meginskotmörk NATO í
árásum gærdagsins voru sögð vera í
Nis, Nova Varos, Valjevo og Bata-
jnica. Þá fréttist af sprengingum í
Pristina, héraðshöfuðstað Kosovo,
og Belgrad, höfuðborg Júgóslavíu.
Ekki var tilkynnt um tjón eða
mannfall.
Tony Blaii’, sem staddur var í
höfúðstöðvum NATO í Brussel í
gær sagði að orrustuþotur banda-
lagsins hefðu ráðist á og eyðilagt
fímm skriðdreka, fjórar brynvarðar
bifreiðar og tuttugu aðra herbíla.
Þá sagði hann eftir fund sinn með
Javier Solana, framkvæmdastjóra
NATO, og Wesley Clark, æðsta yf-
irmanni herdeilda bandalagsins, að
orrustvélum bandalagsins hefði tek-
ist að granda um helmingi MiG-29
orrustuþotna Júgóslava og fjórð-
ungi MiG-21 véla þeirra.
Bandaríkjastjóm lýsti því yfir í
gær að um 500 manna aukalið fall-
hlífahermanna yrði sent til Albaníu.
Ennfremur var sagt að nýjar her-
sveitir fylgdu hinum 24 Apache-
árásarþyrlum sem nú eru á leið til
Albaníu.
Miklar áhyggjur af flóttafólki
Blair lýsti yfir áhyggjum sínum
vegna þeirra 800 þúsund Kosovo-
Albana sem hafa verið hraktir frá
heimilum sínum og eru enn á ver-
gangi í héraðinu. Lýsti hann jafn-
framt yfir að það væri lítið sem
NATO gæti gert til að koma þessu
fólki til hjálpar, fyrir utan að halda
loftárásunum til streitu. „Við höfum
djúpstæðar áhyggjur af fólkinu sem
er enn í Kosovo-héraði,“ sagði Blair.
„Eina von þessa fólks er hins vegar
að núverandi hemaðaraðgerðir tak-
ist sem skyldi. Fólkið þarf í raun
ekkert annað en að loftárásirnar
taldst vel.“
Forsætisráðherrann varði að-
gerðir NATO á Balkanskaga og
sagði að stríðið væri „réttlætan-
legt“. „Málstaðurinn er réttur og
málstaður okkar mun sigra,“ sagði
Blair. Þá lýsti hann því yfir að loft-
árásunum yrði fram haldið uns
Slobodan Milosevic, forseti Jú-
góslavíu, gengi skilyrðislaust að öll-
um kröfum bandalagsins. Ummæli
Javiers Solanas vora á svipuðum
nótum og lýsti hann því yfir að
bandalagið stæði fast á sínu uns yfir
lyki.
Talið er að slæm veðurskilyrði
næstu daga hamli víðtækum loft-
árásum NATO, sem nú þegar eru
taldar vera á eftir áætlun. Talsmað-
ur bandalagsins sagði í gær að veð-
urspá næstu fimm daga væri mjög
óhagstæð þar sem spáð væri miklu
skýjafari og regni.
700 drengjum haldið föngnum
Jamie Shea, talsmaður NATO,
sagði á fréttamannafundi í höfuð-
stöðvum NATO í gær að samkvæmt
frásögnum flóttafólks héldu her-
sveitir Serba um 700 drengjum af
albönskum ættum föngnum í
Kosovo-héraði. Taldi hann ástæð-
una vera þá að drengirnir yrðu not-
aðir sem „blóðbankar" fyrir særða
serbneska hermenn. Þá greindi
flóttafólkið frá því að Kosovo-Al-
banar væru notaðir sem varðskildir
og væra þeir neyddir til að ganga
fyrir framan serbneska skriðdreka í
allt að tvo daga samfellt.
Shea sagði að hemaðaráætlun
Serba virtist vera sú að reka inn-
fædda íbúa Kosovo-héraðs frá
heimilum sínum og suður á bóginn
til landamæranna við Albaníu og
Makedóníu. Þar væri fólkið hins
vegar kyrrsett.
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Vertu með á miðjunni
Reuters
TONY Blair, forsætisráðherra Bretlands, var staddur í Belgíu í gær og ræddi þar við forystumenn NATO.
Þá ræddi hann við breska flugmenn Tornado-orrustuþotna sem eru á herflugvellinum í Brugge.
Núverandi hernaðarað-
gerðum haldið til streitu
LANDHERNAÐUR
Lundúnir. Reuters, The Daily Telegraph.
ROBIN Cook, utanríkisráðherra
Bretlands, og Javier Solana, fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO), hafa vísað því á
bug að áætlanir séu uppi um að
senda um 80.000 manna landher-
sveitir bandalagsins inn í Kosovo-
hérað í lok maí nk. Breska sunnu-
dagsblaðið The Observer hafði
haft það eftir háttsettum embætt-
ismönnum innan breska stjórn-
kerfisins að áætlanir um umfangs-
mikla innrás í héraðið væri á borð-
inu. Solana sagði á sunnudag að
ekki væri hægt að útiloka land-
hemað, en enn sem komið er væra
leiðtogar bandalagsríkjanna stað-
ráðnir í að sigra Slobodan Milos-
evic, Júgóslavíuforseta, með loft-
árásum. Ef marka má yfirlýsingar
bandarískra, breskra og þýskra
leiðtoga um helgina virðist sem
núverandi hernaðaraðgerðum
verði haldið til streitu. Ef til þess
kæmi að landhersveitir yrðu send-
ar til Kosovo, yrði eingöngu um
friðargæslu að ræða.
Sérfræðingar telja að ef tekin
yrði ákvörðun um landhemað, yrði
eingöngu hægt að ráðast inn í
Kosovo frá Albaníu, eftir yfirlýs-
ingar stjómvalda í Makedóníu um
að þau muni ekki leyfa innrás frá
makedónískri giund. Er talið að
önnur ríki á svæðinu, s.s. Rúmen-
ía, Búlgaría, Ungverjaland og
Króatía vilji ekki blanda sér í átök-
in með afgerandi hætti.
Albanía þykir vera slæmur
kostur. Fá ríki í Evrópu eru eins
fjalllend og Albanía og landamæri
landsins við Kosovo-hérað liggja í
um 2.000 metra hæð. Vegna lé-
legra samgangna og fjarlægðar
frá sjó er nauðsyn talin krefjast
þess að senda sérþjálfaðar fjalla-
sveitir eða fallhlífahersveitir inn í
héraðið. Slíkar aðgerðir gætu þó
orðið vandasamar í framkvæmd
þar eð sérþjálfaðar fjallasveitir
eru ekki á hverju strái. Frakkar,
Italir og Þjóðverjar hafa á að
skipa mjög öflugum sérsveitum
sem eru þjálfaðar fyrir aðstæður
líkar þeim sem era í Kosovo. Her-
menn sveitanna eru hins vegar
ekki atvinnuhermenn, heldur hafa
þeir verið kvaddir til herskyldu í
eitt til tvö ár. Ekki er talið líklegt
að slíkir hermenn yrðu sendir inn
á óvinasvæði þar sem markmið
slíkra sveita er að verjast innrás.
Sú sveit sem helst kæmi til
greina er tíunda fjallahersveit
Bandaríkjahers, sem staðsett er í
New York-ríki í Bandaríkjunum.
Talsverðan tíma tæki að senda
sveitina og hergögn hennar til
Balkanskaga. Ennfremur er sveit-
in ekki búin hentugum vopnum til
að verjast þeim rúmlega 300 skrið-
drekum sem Júgóslavíuher hefur
sent til Kosovo.
Serbar hafa nýtt tímann vel
NATO hefur verið gagnrýnt fyr-
ir að, á óbeinan hátt, aðstoða
Slobodan Milosevic með yfirlýsing-
um sínum um að ekki komi til
greina að senda landher inn í
Kosovo. Er talið að ef bandalagið
hefði komið öflugum landher fyrir
á Balkanskaga, samhliða loftárás-
unum, hefði Milosevic þurft að taka
tillit til fleirí óvissuþátta en nú.
Tímann hefur Júgóslavíuher nýtt
vel og virðist sem serbneskar her-
sveitir séu að undirbúa langt um-
sátursástand. Frést hefur af því að
jarðsprengjur hafi verið lagðar í
suðri, meðfram landamæranum við
Makedómu, og í suðvestri, með-
fram albönsku landamæranum,
auk þess sem skotbyrgi hafa verið
hlaðin á þessum slóðum. Þá þekkja
hersveitir Serba landslagið mun
betur en hermálasérfræðingar
NATO. Er talið víst að Serbar hafi
alltaf u.þ.b. tveggja mánaða for-
skot á NATO hvað allar hemaðará-
ætlanir varðar, að því gefnu að
leiðtogar bandalagsríkja breyti yf-
irlýstri stefnu sinni.
Breska blaðið The Times telur
að eftir fjögurra vikna loftárásir á
hemaðarlega mikilvæg skotmörk í
Júgóslavíu, megi það vera öllum
ljóst að fjölmennar og vel vopnaðar
hersveitir Serba séu eingöngu í
takmarkaðri hættu. Sir John Day,
yfirhershöfðingi í breska hemum,
hafi á blaðamannafundi á sunnu-
dag sýnt heiðarleika með svari sínu
við spumingu um hvort loftárásir
einar geti fellt 40.000 serbneska
hermenn og eyðilagt vígtól þeirra í
Kosovo. „Það mun líða langur tími
uns við getum fullyrt að 40.000
hermenn hafi fallið og 300 skrið-
drekum hafi verið eytt,“ sagði Sir
Day.
Odæðisverk Serba
í Svartfjallalandi
Podgorica. Reuters.
FLÓTTAFÓLK frá Kosovo sagði í
gær að serbneskar hersveitir hefðu
framið grimmdarverk á Kosovo-Al-
bönum sem flúið höfðu til Svart-
fjallalands. Spenna hefur vaxið
mjög milli yfirvalda í Svartfjalla-
landi og serbneskra stjómvalda, en
saman mynda löndin sambandslýð-
veldið Júgóslavíu.
Vijesti sem er óháð dagblað í
Svartfjallalandi, skýrði frá því í
gær að „óþekktir einkennisklæddir
hermenn" hefðu orðið sex flótta-
mönnum, þ.á m. sjötugri konu og
þrettán ára dreng, að bana við
landamærin við Kosovo.
Albanar frá Kosovo og Svart-
fjallalandi sögðu fréttamönnum
Reuters hins vegar að hermennirn-
ir hefðu skotið á flóttamenn sem
komu yfir landamærin til Svart-
fjallalands með þeim afleiðingum
að tíu féllu.
Fleiri frásagnir af ódæðisverk-
um hermanna í Svartfjallalandi
hafa borist sl. daga og hafa yfirvöld
þar íyrirskipað rannsókn á málinu.
Eigi staðhæfingar flóttafólksins við
rök að styðjast er það talið mikið
reiðarslag fyrir ríkisstjórnina, þar
sem hún hefur reynt að halda sig
utan við átök Atlantshafsbanda-
lagsins og serbneskra hersveita í
Kosovo.
Svartfjallaland hefur þjálfað upp
eigin lögreglusveitir sem standa
vörð um landamærin og helstu
stofnanir landsins. Samkvæmt
heimildarmönnum innan ríkis-
stjórnarinnar hafa yfirvöld í Serbíu
farið fram á að þessar lögreglu-
sveitir verði settar undir stjóm Jú-
góslavíuhers.
Að sögn Predrag Drecun, félags-
málaráðherra Svartfjallalands,
stóð til í gær að ríkisstjómin tæki
beiðnina fyrir fljótlega, en hann
lagði jafnframt áherslu á að Svart-
fellingar hefðu engan áhuga á að
taka þátt í átökunum í Kosovo.