Morgunblaðið - 21.05.1999, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 21. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Palestínskur almenningur
vantrúaður á breytingar
Kjör Ehuds Baraks hefur aukið bjartsýni
víða um heim á að friðarumleitanir í
Mið-Austurlöndum muni komast á skrið
-----LIi------------'----------1-----7-----
að nýju. Sigrún Birna Birnisdóttir í Israel
segir þó að ekki séu allir jafnsannfærðir
um að grundvallarbreyting verði á
afstöðu ísraelskra stjórnvalda vegna
stjórnarskipta.
MIKIL bjartsýni ríkir meðal vinstri
manna í ísraei eftir stórsigur
Ehuds Baraks, formanns Verka-
mannaflokksins, á Benjamin Net-
anyahu, fráfarandi forsætisráð-
herra, í kosningunum á mánudag.
Þá hafás þjóðarléiðtogar þeirra
þjóða sem mest samskipti hafa átt
við ísrael fagnað úrslitum kosning-
anna.
Úrslitin eru leiðtogum á borð við
Bill Clinton Bandaríkjaforseta og
Yasser Arafat, leiðtoga Palestínu-
manna, sem átt hafa stirð samsipti
við Netanyahu augljós léttir. Þá
hafa Abdullah Jórdaníukonungur
og Hosni Mubarak Egyptalandsfor-
seti lýst yfir bjartsýni á það að frið-
arferlið í Miðausturlöndum komist á
skrið á nýjan leik í kjölfar kosning-
anna og áhrifamenn innan Sýr-
landsstjómar lýst bjartsýni á að
friðarviðræður þjóðanna geti hafist
að nýju.
Barak er sagður stefna að því að
framfylgja Wye-samkomulaginu og
hefja lokaáfanga samningavið-
ræðna ísraela og Palestínumanna
sem fyrst en samkvæmt Óslóar-
samkomulaginu á lokaáfangi við-
ræðnanna m.a. að taka á skiptingu
vatnsbirgða, stöðu Jerúsalem, end-
anlegum landamærum, hugsanlegri
heimkomu landflótta Palestínu-
manna og framtíð landnema-
byggða.
Ljær máls á að láta 75%
Vesturbakkans af hendi
Fréttabréfið Foreign Report hef-
ur eftir nánum samstarfsmanni
Baraks að hann sé reiðubúinn til að
láta 75% Vesturbakkans af hendi að
þeim skilyrðum uppfylltum að ísra-
elar haldi eftir hluta Jórdanárdals-
ins og að flestar landnemabyggðir
gyðinga á Vesturbakkanum verði
áfram undir ísraelskri stjórn.
Þá er hann sagður ætla að stöðva
byggingaframkvæmdir í Har
Homa, umdeildu hverfi gyðinga í
Austur-Jerúsalem, og útþenslu
ósamþykktra landnemabyggða
gyðinga á Vesturbakkanum. Hann
er einnig sagður reiðubúinn til að
heimila takmarkaða starfsemi
palestínskra yfirvalda í Austur-Jer-
úsalem og að láta Abdullah Jórdan-
íukonungi eftir umsjón með helgum
stöðum múslima í borginni.
Bjartsýnismenn segja Barak því
greinilega tilbúinn til að gefa mun
meira eftir í friðarsamningum við
Palestínumenn en fyrirrennari
Reuters
YASSER Arafat, leiðtogi Palestínumanna, myndar sigurmerki með
fingrunum við vígslu skóla á Gaza-svæðinu.
hans. Margir Palestínumenn óttast
þó að samningsvilji Baraks muni
duga skammt. Þannig hafa palest-
ínskir harðlínúmenn, sem barist
hafa gegn stefnu palestínsku sjálf-
stjómarinnar, bent á að ekki sé
mikils árangurs að vænta af samn-
ingaviðræðum komi annar deiluað-
ili að þeim með fullmótaðar hug-
myndir um það hvernig endanlegt
samkomulag eigi að líta út. Þannig
muni Barak aldrei fallast á að af-
henda Palestínumönnum meira en
ótengdar landspildur hér og þar.
Þá hafi hann marglýst því yfir að
hann muni ekki fallast á skiptingu
Jerúsalem-borgar og afar ólíklegt
sé að hann fallist á kröfur Palest-
ínumanna um að palestínskir flótta-
menn fái að snúa aftur heim. Samn-
ingar muni hins vegar hafa það í för
með sér að Palestínumenn verði að
afsala sér mörgum af grundvallar-
kröfum sínum og því verði verr af
stað farið en heima setið.
Þá hafa palestínskir mannrétt-
indafrömuðir minnt á það að Barak
hafi komið úr röðum harðlínumanna
innan Verkamannafiokksins og ver-
ið andvígur Óslóar-samningunum
og að öll stríð ísraela hafi verið háð
er Verkamannaflokkurinn var við
völd.
Almenningnr minnugur
fyrri valdhafa
Samkvæmt grein Ben Lynfields
sem birtist í dagblaðinu Jerusalem
Post sýnir nýleg skoðanakönnun að
meirihluti Palestínumanna eigi ekki
von á breytingum í kjölfar stjórnar-
skiptanna og 18,8% telji að ástandið
versni.
Hin augljósa bjartsýni umheims-
ins, Israela og valdamanna á
palestínsku sjálfstjómarsvæðunum
virðist því ekki ná til palestínsks al-
mennings en í greininni leiðir Lyn-
field rök að því að reynsla palest-
ínsks almennings af stjórnarháttum
Verkamannaflokksins sé allt önnur
en reynsla leiðtoga þeirra. Þannig
hafi leiðtogar Palestínumanna haft
litla reynslu af Verkamannaflokkn-
um áður en þeir snéni heim úr út-
legð og settust að samningaborði
með fúlltmum hans. Almenningur
hafi hins vegar lifað undir stjórn
Verkamannaflokksins árum og ára-
tugum saman og kynnst framgöngu
hans í hlutverki valdboðarans.
Þetta fólk hafi hvorki gleymt þeim
yfirgangi sem það sætti af hálfu
flokksins né framgöngu Baraks er
hann var yfirmaður heraflans.
Þannig þykir mörgum bygginga-
framkvæmdir, sem hófust að nýju í
gyðingahverfinu Ras al Amoud í
Austur-Jerúsalem strax að loknum
kosningunum, sanna að kosning-
arnar hafi í raun engu breytt, en
þessar umdeildu framkvæmdir hafa
legið niðri undanfarna mánuði þar
sem framkvæmdaaðilar vildu ekki
gera þær að kosningamáli.
FLOKKUR Græningja kom fram á
sjónarsviðið snemma á áttunda ára-
tugnum sem afsprengi þýsku stúd-
enta-, kvenna- og friðarhreyfingar-
innar. Sem pólitískt afl vann hann
sér sess vinstra megin við jafnaðar-
menn og var í stjórnartíð kristi-
legra demókrata ötull stjórnarand-
stöðuflokkur, dygg málpípa
hverskyns jaðarhópa á vinstri
væng þýskra stjómmála.
í Sambandsþingskosningunum
síðastliðið haust tryggði hann jafn-
aðarmönnum nauðsynlegan meiri-
hluta til stjómarskipta og í fyrsta
skipti eiga þrír ráðherrar úr flokki
Græningja sæti í ríkisstjórn. Þeirra
á meðal er Joschka Fischer utan-
ríkisráðherra og formaður flokks-
ins.
Fischer vinsælasti
stjómmálamaðurinn
Eftir stjómarskiptin vakti það
mikla athygli, jafnt innanlands sem
utan, að Gerhard Schröder kanslari
skipaði Fischer sem utanríkisráð-
herra. Sú ákvörðun reyndist þó
pólitískt kænskubragð sem komið
hefur báðum flokkunum til góða.
Fischer býr að flestra mati yfir
þeim eiginleikum sem stjómmála-
manni era nauðsynlegir til að kom-
ast til pólitískra valda og síðast en
ekki síst til að halda þeim völdum.
Hann hefur staðið í hörðum deilum
við róttæka hugmyndasmiði úr eig-
in röðum, sem og við jaðarhópa á
vinstri væng flokksins, en nýtur á
sama tíma mikillar virðingar meðal
flokksmanna sinna og er sam-
kvæmt nýlegum skoðanakönnunum
vinsælasti stjómmálamaður lands-
ins.
I stöðu utanríkisráðhema og þar
með sem nánasti samstarfsmaður
kanslarans hefur hann jafnframt
$ýnt- frarn á að Græningjar eru
Þýskir Græningjar
á tímamótum
A nýlegu flokksþingi Græningja þar sem fjallað var um stríðið
í Kosovo staðfesti flokkurinn loksins opinberlega gjörbreytta
pólitíska ímynd sína. Rósa Erlingsdóttir, fréttaritari í Berlín,
fylgdist með átökum á milli ráðherra Græningja og jaðarhópa
flokksins og veltir fyrir sér hlutverki og framtíð flokksins
í þýskum stjórnmálum.
hæfir til pólitískrar ábyrgðar og til
stjórnar á landsvísu. Fyrir sam-
bandsþingskosningamar virtist
sameiginlegt markmið flokkanna
um stjórnarskipti í landinu skyggja
á sameiginlega stefnumörkun.
Einna helst drógu miklar deilur á
milli reyndra stjórnmálamanna
Græningja, annars vegar þeirra
sem binda vildu enda á ímynd
flokksins sem stjómarandstöðu-
flokks og hins vegar jaðarhópa
hans sem halda vildu í þá hug-
myndafræði sem mótaði flokkinn,
úr trúverðugleika mögulegs stjórn-
arsamstarfs. Að lokum tókst að
þagga niður í róttækum hópum á
vinstri væng flokksins og meðlimir
hans virtust þjappa sér saman að
baki forystunni sem sigldi hraðbyri
inn í ríkisstjórn. Skipan Fischers í
stöðu utanríkisráðherra hafði því
fyrst og fremst táknrænt gildi,
.bæði - fyrir ríkisstjórnina sem og-
flokk Græningja. En fyrir þá síðar-
nefndu var sigurinn dýra verði
keyptur.
Hugmyndafræðin
að engu höfð
Fyrir aðeins einu ári samþykkti
flokkurinn, eftir hörð átök, að sam-
þykkja stjómarskrárbreytingu sem
heimilaði þýska hernum í fyrsta
skipti eftir síðari heimstyrjöld að
senda herlið sitt til ríkja utan
NATO. Sú ákvörðun olli friðarsinn-
um miklum vonbrigðum og ófáir
kjósendur flokksins snéra baki við
honum. Flokkurinn sem byrjaði
sem grasrótarhreyfing stúdenta
gegn Víetnamstríðinu og var lengi
á móti þátttöku þýskra hersveita í
fnðarsveitum NATO og Sameinuðu
þjóðanna sá sig knúinn til þess að
endurskoða hugmyndafræði sína og
friðarstefnu í skiptum fyrir aðild að
og-
einna helst eftir að Fischer og
stuðningsmenn hans ákváðu að
samþykkja hernaðarlegar aðgerðir
gegn Serbum eftir blóðbaðið í
Srebrenica árið 1995, hafa átt sér
stað heiftúðlegar umræður og átök
um siðferðisleg gildi hugmynda-
fræði flokksins. Flokkurinn hafði
einnig staldrað stutt við í ríkis-
stjóm þegar Þjóðverjar ákváðu að
taka þátt í loftárásum NATO gegn
gömlu Júgóslavíu. Stjómmálamenn
úr röðum Græningja reyna að rétt-
læta loftrásir Atlantshafsbanda-
lagsins með því að þær leitist við að
tryggja mannréttindi íbúa Kosovo
en friðarsinnar kalla þær hreinan
ofbeldisverknað sem flokkur Græn-
ingja megi ekki styðja.
Græningjar
á tfmamótum
Á flokksþinginu voru teknar fyrir
. uim pólitískar
lausnir á Kosovo-deilunni. Friðar-
sinnar íylktu liði um tillögu sem
krafðist þess að tafarlaust yrði
hætt við loftárásimar en stuðnings-
menn ríkisstjórnarinnar og
Fischers studdu tillögu þess efnis
að reynt yrði að beita sér íyrir hléi
á aðgerðum NATO. Eins og búist
hafði verið við hlaut tUlaga
Fischers fleiri atkvæði eða 444 á
móti 318.
I ræðu Fischers kom fram að
sem utanríkisráðherra myndi hann,
óháð niðurstöðum flokksþingsins,
ekki óska eftir tafarlausum lokum
árásanna. Flokksmenn hans spör-
uðu honum óþægindin en sitja eftir
með sárt ennið því flokkurinn er
eftir sem áður klofinn í afstöðu
sinni. Mörgum þykir hugmynda-
fræðin hafa verið svikin og era ekki
hlynntir öllum þeim fórnum sem
færðar era í þágu stjórnarsam-
starfsins.
Þrátt fyrir að niðurstaða flokks-
þings smáflokks sem Græningja
geti ekki haft nein afdrifarík áhrif á
stefnu NATO markar flokksþingið
mikil tímamót í sögu flokksins. Á
því kom glögglega í ljós að flokkur-
inn er, þrátt fyrir stjórnarsetu eða
jafnvel vegna hennar, klofinn í af-
stöðu sinni gegn hvers kyns hern-
aðaraðgerðum. Forysta flokksins
hefur sagt skilið við þá friðarstefnu
sem í upphafi mótaði hugmynda-
fræði hans og þar af leiðandi við
ímynd sína sem grasrótarhreyfing.
Fjölmörgum kjósendum finnst þeir
illa sviknir og úrsögnum úr flokkn-
um fjölgar dag frá degi, en á meðal
þeirra sem sagt hafa skilið við
flokkinn era þekktustu baráttu-
menn vinstri hreyfingarinnar í
Þýskalandi. Græningjar eru í ríkis-
stjóm og hún er mikilvægari en
flokkurinn, að minnsta kosti fram