Morgunblaðið - 09.06.1999, Blaðsíða 50

50 MIÐVIKUDAGUR 9. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
.X
JL
>

Forvitnilegar bækur
DlcnONARy
op AMEHICAN
IfNDEftWOftlD
IINGO
Mmm$
Glæpsam-
leg enska
Dictionary of American Underworld
Lingo. Hyman Goldin og fleiri t<5ku
saman. Twayne-útgáfan gaf út í
New York 1950. Keypt á fornsölu í
Reykjavík fyrir 176 kr. 322 bls.
Fátt breytist eins hratt og
tungumálið, ekki síst tungutak
menningarkima, málfar þjófa,
fíkniefnaneytenda, vændisfólks og
annarra misindismana. Illt er og að
henda reiður á slíku máli og segin
saga að þegar búið er að skrásetja
það er það orðið úrelt. Því eru
bækur sem sú sem hér er gerð að
umtalsefni yfírleitt fróðleikur um
liðinn tíma, en ekki skráning á því
máli sem talað er á þeim tíma sem
ritið kemur út.
Hver iðn og atvinnugrein á sér
sitt sérstaka málfar, hvort sem það
er prentverk eða sjómennska,
tölvufræði eða söngkennsla. Innan
fagsins verða til orð sem tengjast
handverki, hráefni eða aðfongum,
sumt skrumskælt úr öðrum mál-
um, eða að orð eru tekin til annarra
nota en almennt tíðkast. Glæpa-
hyski hefur sama hátt á og innan
þeirrar „iðngreinar" verða til orð
sem hljóma torkennilega í munni
þess sem notar og oft erfitt að
giska á hvað um er rætt þótt sum
orðanna skýri sig sjálf. í Dietion-
ary of American Underworld
Lingo eru saman komin um 5.000
orð sem tengjast ýmislegu ólöglegu
athæfí, en þar er, að mati þeirra
sem tóku saman, kominn obbinn af
orðaforða bandarískra glæpa-
manna á fimmta áratugnum.
í inngangi að bókinni kemur
fram að höfundar hennar leituðu til
bófanna sjálfra við samsetningu
hennar, fóru í fangelsi víða um
Bandaríkin, söfnuðu orðum og
fengu skýringar jafnhliða. Þeir
segjast hafa gætt að því að tína
bara til þau orð sem virtust hafa
víðtæka útbreiðslu, enda sé mikill
mállýskumunur á milli staða og
reyndar megi segja að ekki sé bara
að hver „iðngrein" glæpaheimsins
eigi sitt sérstaka málfar, heldur
eigi hvert fangelsi eða vinnubúðir,
3.600 alls 1950, sitt málfar sem
þekkist ekki annars staðar. Jafnvel
megi telja varðhaldsklefa lögreglu-
stöðva einnig, en þær voru á þess-
um tíma um 100.000 í Bandaríkjun-
um.
Þeir sem lesið hafa glæpasögur
frá þessum tíma, til að mynda
bráðskemmtilegar sögur Damons
Runyons, kannast við allmargt
sem kemur fyrir í bókinni, en obb-
inn er þó torkennilegur. Það eykur
notagildi bókarinnar til muna að
óteljandi dæmi eru um málnotkun
og ekki veitir af. Hverjum hefði til
að mynda dottið í hug að „drilled
to a handful" þýddi að vera dæmd-
ur í fímm ára fangelsi, eða að
„what strength is the iron“ þýði
„hvað á hann af seðlum?“ Flestir
geta þó lesið í frasa eins og að
„lush-diver“ sé sá sem ræni fyli-
byttur og að „house of nations" sé
vændishús með fjölþjóðlegar
vændiskonur.
Arni Matthíasson
SAFN UPPÁHALDSUPPSKRIFTA ELVIS PRESLEY
/ /
Forvitnilegar bækur
MIG langar ekki sérlega mikið
að lifa svona lífí. Viðbjóður og já
bara viðbjóður. Og þó ... gæti samt
verið pínulítið gaman. Að vera
klúbbakrakki í London, djamma
og dingla sér úti allar nætur og
fara svo bara í skólann daginn eft-
ir. Hljómar alveg ágætlega og til-
hugsunin jafnvel svolítið kitlandi.
Hvernig ætli það sé?
Viðbjóður. Eins og það sé ósköp
eðlilegt að vakna í eigin ælu. Að
þurfa kókaín til að geta tekið til í
íbúðinni. Nauðganir og barsmíðar.
Olétta vinkonan lamin í klessu af
kærastanum. Jarðarfaiir.
Skemmdar tennur. Endalaust
ógeð. En eitthvað fær mig til að
halda áfram að lesa. Er það gleðin
yfir ófórum annarra? Er rangt af
mér að lesa bara svo ég geti verið
fegin að vera ég? Ég er fegin. Ég
er bara venjuleg stelpa. En sögu-
persónumar eru líka bara venju-
legt fólk. Að vísu dóphausar og ei-
lífðardjammarar, en engu að síður
langt frá heróínvofum, útigangs-
fólki og Dýragarðsbömum. Þetta
er E-kynslóðin. Ungt fólk sem
tekst næstum alveg að taka þátt í
„eðlilegu" lífi, þrátt fyrir svaka-
lega fíkn og ólifnað. Og um leið
ímyndar það sér að því þyki gam-
an - þegar er ekkert gaman. Það
sér sá utanaðkomandi um leið.
Hann sér fólk sem sniglast um,
svo tómt að innan að það kann
ekki að gráta. Hvern langar að
vera þannig? Ekki mig. Og ég er
algjörlega sannfærð um það núna.
Með þetta fyrir augunum hverfur
glansinn af næturlífínu eins og
skot.
Er þetta þá viljandi forvamar-
starfsemi? Tekur einhver mark á
svoleiðis? Þó að einhver fyr-
irsæta eða
handboltagella
segi að það sé
hallærislegt að
reykja, þá þarf
það ekki að þýða
að ég gleypi við
því. Forvarnir
virka ekki endi-
lega alltaf. En
þessi lifla saga,
þessi forvöm, virk-
ar Því þetta er við-
bjóður. Og ég vil
ekki finna snigil í
hárinu á mér.
Silja Björk
Baldursdóttir
ELVIS og
Priscilla við
brúðkaups-
tertuna
vígalegu.
ELVIS Presley var sérkennileg
samsuða, strangtrúaður ófram-
færinn Suðurríkjamaður sem
stundaði kynsvall og dópát á
milli þess sem hann söng sálma
og ógleymanleg dægurlög. EIvis
hafði mikið dálæti á mat og
kunni því betur að meta hann
sem hann var feitari og næring-
armeiri, hann hefði kunnað vel
við sig á íslenskum togara.
I bókinni Are You Hungry
Tonight? sem Brenda Arlene
Butler tók saman er að fínna
uppskriftir að Suðurríkjamat
sem EIvis ólst upp við, steiktu
kjöti og soðnu, en inn á milli er
grænmeti og stöku pastaréttir,
aukinheldur sem ýmsar bökur
eru nefndar og eftirréttir.
Uppáhaldssamloka kóngsins
í inngangi að bókinni kemur
fram að rík áhersla var lögð á
það að aldrei vantaði banana-
búðing og súkkulaðibitakökur í
Graceland, en einnig varð alltaf
að vera til hráefnið í uppáhalds-
samloku Elvis. Hafi einhver
undrast mittismál kóngsins síð-
ustu árin sem hann lifði getur sá
lesið eftirfarandi uppskrift að
slíkri samloku, steiktri samloku
með hnetusmjöri og banönum.
Hann byijaði oft daginn með
steiktri samloku með hnetu-
smjöri og banönum en átti
einnig til að fá sér þannig sam-
lokur kvölds og morgna og á
nóttunni Iíka ef hann átti erfítt
með svefn.
Þroskaður banani, stappaður
2 hveitibrauðsneiðar
3 msk. hnetusmjör
2 msk. smjör
4 msk, smjör
svartur pipar
ELVIS Presley var mikill matmaður eins og þær 58
uppskriftir eftirlætisrétta hans bera vitni.
Kartöflurnar eru skornar í bita
og settar í pott með vatni. Suðan
látin koma upp, hitinn lækkaður
og látið malla í 20 mínútur undir
loki. Vatninu hellt af og mjólkin
og smjörið sett út í og hrært þar
til kartöflumúsin er létt og loft-
kennd. Borðað með mikilli upp-
bakaðri sósu.
Eplabakan ómissandi
Ofninn er hitaður í 220 gráð-
ur. Helmingur bökudeigsins sett-
ur í formið. Hveiti, sykur, kanill
og salt sett í skál og eplunum
sem skorin hafa verið í þunnar
sneiðar velt upp úr blöndunni.
Þeim er síðan raðað í bökuform-
ið og hinn helmingur bökudeigs-
ins settur ofan á. Raufar eru
skornar á bökutoppinn og pensl-
að yfir með ijóma eða mjólk.
Bakan er bökuð í 40-45 mínútur.
Ef bakan virðist dökkna um of
er hægt að hylja hana með ál-
pappír hluta bökunartímans.
Fyrir
Elvisvinafélagið
Margar upp-
skriftanna eru
þesslegar að
elda má þær í
venjulegu
eldhúsi og
þær eru
kjörnar til
að komast
aðeins
nær kóng-
inum, en
enginn
skyldi láta
hjá iíða að
spreyta sig
á brúð-
kaupstertu
þeirra Elv-
is Presley
og Priscillu
Beaulieu.
Hún er
reyndar
svolítið stór, enda ætluð 500
manns, en tilvalið fyrir vinnufé-
laga eða Elvisvinafélög að taka
sig saman um að baka kökuna.
Uppskriftin að henni er m'u síður
með skýringarmyndum og inn-
kaupalista (10 kíló af hveiti, 5
kíló af smjörlíki, 14 kíló af sykri,
8 kíló af eggjahvítum ...).
Hveiti og salti er blandað saman
í skál. Smjörlíkið er skorið niður
í skálina og hnoðað létt saman
þar til hveitið er komið í litla
kekki á stærð við baunir. Köldu
vatni er smám saman bætt við og
hnoðað létt saman. Þegar deigið
helst þokkalega vel saman er því
skipt í tvo hluta og flatt út í tvær
kringlóttar kökur. Önnur er sett
innan í bökuform og innihaldi
bökunnar dreift yfír. Efri kakan
er sett þar ofan á og rifúr skorn-
ar í deigið.
Brauðið er
ristað létt og síðan er önnur
sneiðin smurð með hnetusnyöri
en hin með banönum. Þær eru
svo lagðar saman og steiktar í
smjöri.
Eldamennska kennd við Suður-
ríkin er sjaldnast hitaeininga-
snauð en Suðurríkjamenn eru
þekktir fyrir mataráhuga sinn og
í Suðurríkjaeldhúsinu mætast
ýmsar hefðir landbyggjaifiia.
Áhrif úr eldhúsum svartra má
einnig greina víða í uppskriftum
og er eldamennskan oft kennd
við sálina, enda fæðið ekki ein-
göngu ætlað til að halda skrokkn-
um gangandi heldur einnig til að
gleðja andann þegar fjölskyldan
kemur saman við eldhúsborðið.
Alkunn er aðdáun EIvis á móður
sinni og líklegt að hin góðkunna
matarást hafí í það minnsta ekki
minnkað aðdáunina.
Þeir sem heimsóttu Elvis í
Memphis tóku fljótt eftir að
hann kunni vel að meta þungar
kjötmáltíðir og var fískur aldrei
hafður á borðum á heimili
kóngsins. Meðlætið með steikun-
um var ríkulegt og voru oftast á
borðum risastórar skálar af
kartöflumús og þykkum sósum.
Uppáhaldsuppskrift Elvis að
kartöflustöppu er eftirfarandi:
700 g rauðar afhýddar kortöflur
1/3 bolli mjólk
Innihald:
6-8 epli
Vi bolli sykur
2 msk. hveiti
Vitsk. kanill
Vútsk. salt
2 msk. smjör
Fátt þykir Bandaríkjamönnum
minna meira á heimahag-
ana en heimabökuð
eplabaka og slær hún
jafnvel hamborgur-
unum við í vinsæld-
um. Elvis sem át
hamborgara af mikl- \
um eldmóð í tfma og
ótíma kunni vel að meta
heita eplaböku að hætti
mömmu. Hér er uppskriftin að
uppáhaldsböku EIvis:
___________ Deig:____________
2 bollar hveiti
1 tsk. salt
2/3 bolli smjörlíki
5-7 msk. kalt vatn
EPLABAKA eins og hún var
bökuð í Graceland.
Smó rjómi eða mjólk
I MAT HJA
KÓNGINUM
Með
snigla í
hárinu
„Sharking", Sophie Stewart.
Skáidsaga. 288 bls. Anchor,
Transworld Publishing, London,
1999. Eymundsson, 1.995 krónur.