Morgunblaðið - 01.07.1999, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 1. JÚLÍ 1999 33
ERLENT
Alda mótmæla
gegn Milosevic
Washington, Belgrad. AFP, Reuters.
RPR-flokkur Frakklandsforseta
Versnandi staða
París. AFP.
WILLIAM Cohen, vamarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sagðist í vik-
unni telja líklegt að Slobodan Milos-
evic, forseti Júgóslavíu, færi að finna
fyrir auknum þrýstingi frá samlönd-
um sínum um að segja af sér emb-
ætti, ekki síst er fólk færi að finna í
auknum mæli fyrir þeim skaða sem
loftárásir Atlantshafsbandalagsins
hafa valdið í Júgóslavíu.
Bandaríkin hafa ítrekað stefnu
sína um að engu fé skuli varið til
uppbyggingar í Serbíu, fremi sem
Milosevic er þar við völd. Ljóst er að
fjöldi Serba eru ósáttir við setu hans
í embætti og voru mótmælin gegn
Milosevic, sem um 10.000 manns
tóku þátt í, í miðbæ Cacak í Serbíu á
þriðjudag, til marks um það.
Hópur stjómarandstöðuflokka í
Serbíu, sem kalla sig Samtök um
breytingar, stóðu fyrir mótmælun-
um, sem talsmenn hópsins sögðu
ráðgert að væm þau fyrstu af rúm-
lega tuttugu sem haldin yrðu í Ser-
bíu á næstkomandi fímm vikum.
Fulltrúar stjómarandstöðunnar
sem tóku til máls á mótmælafundin-
um kröfðust þess að nýjar kosningar
yrðu haldnai’ hið fyrsta, að fjölmiðla-
frelsi fengi að njóta s£n og að Milos-
evic, sem útilokað hefði Serbíu frá
samfélagi við aðrar þjóðir, segði af
sér embætti.
Fregnir bámst af því að lögregla
hefði neitað nokkrum erlendum
blaðamönnum og baráttufólki fyrir
mannréttindum um leyfi til að fara
til Cacak. Þá höfðu skipuleggjendum
mótmælanna borist hótanir frá lög-
reglu, þar sem bann hafði verið lagt
við fjöldasamkomum samkvæmt
herlögum er tóku gildi 24. mars, er
loftárásimar hófust. Lögregla gerði
þó ekki tilraun til að dreifa mann-
fjöldanum er hann safnaðist saman
til að mótmæla.
Fréttastofan Beta skýrði svo frá
því í gær að bannið hefði verið
afnumið þar sem herlög hefðu farið
úr gildi sl. laugardag. Engar fregnir
höfðu þó borist af þessi frá ríkis-
reknum fjölmiðlum í gær.
Pavle, patríarki serbnesku rétt-
trúnaðarkirkjunnar, ítrekaði í
ávarpi, sem hann hélt í Prizren í
Kosovo á þriðjudag , kröfur kirkj-
unnar um að Milosevic segði af sér
embætti „í þágu almennings." Hefur
Pavle áður gagmýnt Milosevic fyrir
„hörmulega" stjómarhætti. Alex-
ander, krónprins Júgóslavíu, sem
fæddur er og uppalinn í Bretlandi,
tók undir ummæli Pavles í Pec, í
vesturhluta Kosovo, þar sem hann
var í heimsókn með patríarkanum.
„Slobodan Milosevic verður að
fara frá völdum svo að Serbar,
Svartfellingar og önnur þjóðarbrot
er búa í Júgóslavíu geti lifað saman í
sátt og samlyndi," sagði Alexander.
Ríkisreknir fjölniiðlar létu mót-
mælin sem vind um eyru þjóta
Rfidssjónvarpið og nokkur rflds-
rekin dagblöð fjölluðu ekkert um
mótmælin í Cacak, sem eru þau
fyrstu sem haldin era í Júgóslavíu
frá því að átökunum í Kosovo lauk.
Oháðir fjölmiðlar eins og dagblaðið
BIic fjölluðu hins vegar ítarlega um
mótmælin og sögðu þau fyrstu sjá-
anlegu ki-öfur Serba um lýðræðisleg-
ar breytingar í landinu.
Sjónvarpsstöðin Studio B í
Belgrad, sem Vuk Draskovic og
stjómarandstöðuflokkur hans End-
urreisnarhreyfmg Serbíu (SPO)
stjóma, sýndi engar myndir af mót-
mælunum og sagði að einungis um
2.000 meðlimir stjómarandstöðunn-
ar hefðu tekið þátt í þeim.
Draskovic vildi ekki taka þátt í
mótmælaaðgerðunum þar sem hann
sagði þær vera tilgangslausar og að
rfldsstjóm Milosevic ætti að fá tæki-
færi til að bæta ráð sitt og stokka
upp í rfldsstjóm landsins.
Vextir
hækka
Washington. Reuters.
BANDARÍSKI seðlabankinn hækk-
aði í gær vexti um 0.25% og miða að-
gerðir bankans að því að lægja þá
miklu uppsveiflu sem orðið hefur í
bandarísku hagkerfi sl. misseri.
Alan Greenspan seðlabankastjóri
hafði lýst yfir áhyggjum sínum af
því að verðbólga kynni að aukast ef
bankinn hæfi ekki fyrirbyggjandi
aðgerðir í formi vaxtahækkunar.
Skömmu eftir að tilkynnt hafði verið
um vaxtahækkunina hækkaði Dow
Jones verðbréfavísitalan um 13 stig.
Er talið að vaxtahækkunin geti
orðið til þess að hlé verði gert á
vaxtalækkunum í Evrópu.
TUTTUGU og þrjú börn Iétust
er eldur braust út í sumarbúð-
um skammt frá Hwasung á
vesturströnd Suður-Kóreu
skömmu eftir miðnætti að stað-
artíma í gær. Tvö börn og einn
fullorðinn slösuðust í eldsvoð-
anum.
ÆÐSTI áfrýjunai’dómstóll Frakk-
lands staðfesti í gær ákærar á hend-
ur Alain Juppé, fyirverandi forsæt-
isráðherra Frakklands, en Juppé er
sakaður um að hafa átt þátt í meintu
fjármálamisferli forystumanna
RPR-flokks Jacques Chiracs Frakk-
landsforseta á áranum 1988-1994,
en Chirac var þá borgarstjóri í
París. Var jafnframt tilkynnt í gær
að rannsókn væri hafin á núverandi
borgarstjóra Parísar, Jean Tiberi,
vegna spillingarmála.
Juppé, sem var forsætisráðherra
Frakklands 1995-1997, var yfirmað-
ur fjármála hjá Parísarborg á um-
Talið er að um fimm hundruð
börn hafi verið í sumarbúðun-
um er eldurinn braust út. Flest
börnin sem létust voru sex ára
að aldri, en að sögn hjálpar-
starfsmanna er talið að flest
þeirra hafi látist er efsta hæð
hússins hrundi undan brunan-
ræddu tímabili, 1988-1994, en þá
var Chirac sjálfur einmitt borgar-
stjóri. Er því haldið fram að á þess-
um tíma hafi leiðtogar RPR komið
hátt í tvö hundrað starfsmönnum
flokksins á launaskrá Parísarborg-
ar, án þess þó að þeir störfuðu á
vegum hennar.
Hafa saksóknarar undanfarið
staðið fyrir rannsókn á þessu
meinta fjármálamisferli flokksins
og gæti Juppé átt yfir höfði sér
ákærar fyrir að hafa misnotað opin-
bera sjóði, bragðist trausti umbjóð-
enda sinna og fyrir hagsmunaá-
rekstur.
um sem hófst á annarri hæð
hússins sem var þriggja hæða. í
gær sögðu sérfræðingar ekki
miklar líkur á að fleiri fórnar-
lömb fyndust. Upptök eldsins
eru ókunn en grunur leikur á
að hann hafl kviknað út frá
gömlum rafmagnsleiðslum.
Reuters
Eldsvoði í sumarbúðum
Hwasung. Reuters.
Tollfrjálsri verzlun iiiiian Evrópusambandsins var hætt í nótt
Alandseyingar „bjarg-
vættir44 Svía og Finna
lon. Mariehamn. Reuters. AP. ^
London, Mariehamn. Reuters, AP.
ÓFÁIR Svíar og Finnar hugsa nú
sjálfsagt hlýlega til hinna þrjózku
Alandseyinga, sem frá miðnætti í
nótt era einu þegnar Evrópusam-
bandsins (ESB), sem mega reka
áfram fríhafnarverzlun fyrir fólk
sem ferðast frá einu ESB-landi til
annars.
Heimastjóm Álandseyja tókst
með harðfylgi að viðhalda undan-
þágu þeirri sem eyjarnar hafa notið
frá þátttöku í tollabandalagi og sam-
eiginlegum skattareglum ESB, og
þar með munu þeir fjölmörgu sem
ferðast með ferjunum sem ganga á
milli Svíþjóðar og Finnlands og hafa
á þeim ferðum óspart nýtt sér
möguleikann á því að kaupa toll-
frjálst tóbak og áfengi, áfram geta
komizt hjá því að greiða þau háu
gjöld sem lögð era á slíkan varning í
báðum þessum löndum. Eina breyt-
ingin sem verður á rekstri ferjanna
á þessari leið er að þær verða að
koma við á Álandseyjum til að frí-
hafnarverzlunin geti haldið áfram
með löglegum hætti. Nýrri hafnar-
aðstöðu hefur verið komið upp í
Mariehamn sérstaklega til að anna
þessari „fríhafnarferjuumferð".
Feiju- og flughafnarekendur
leita nýrra leiða
I ferju- og flughöfnum annars
staðar í ESB er stemmningin hins
vegar öllu þyngri en í Mariehamn,
nú þegar ákvörðun ríkisstjórna
ESB-landanna um afnám toll-
frjálsrar verzlunar innan sam-
bandsins, sem tekin var fyrir níu
árum, gekk loks endanlega í gildi.
Fríhafnai-verzlun um borð í ferjun-
um sem t.d. ganga milli Englands
og Frakklands hafa að miklu leyti
grandvallað rekstur sinn á fríhafn-
arverzlun um borð, og þúsundir
manna hafa haft atvinnu af slíkri
verzlun í flughöfnum álfunnar.
En þar hafa menn heldur ekki
dáið ráðalausir. Ermarsundsferj-
urnar vonast til dæmis til að halda
svipaðri vöruveltu með því að selja
um borð áfengi, tóbak og aðrar „frí-
hafnarvörur", sem skattur hefur
verið greiddur af í Frakklandi, en
þar er hann miklu lægri en í Bret-
landi. Með afnámi fríhafnarverzlun-
arinnar falla líka úr gildi þær tak-
markanir sem voru á þeim viðskipt-
um, þ.e. í stað þess að mega aðeins
kaupa eina flösku af sterku áfengi
og tvær vínflöskur - svo dæmi sé
tekið - verða nú engar hömlur á því
hvað hver og einn má kaupa mikið.
Og rekstraraðilar alþjóðaflug-
vallanna í London, Amsterdam,
Brussel, Vín og víðar hafa ákveðið
að niðurgreiða fríhafnarvörar með
því að greiða virðisaukaskattinn
sjálf af þessum vörum í stað þess að
bæta honum við vöruverðið. Er
þetta gert í trausti þess að veltan
haldist svipuð og áður. Tóbak verð-
ur þó ekki niðurgreitt með þessum
hætti. BAA, sem sér um rekstur al-
þjóðaflugvalla Bretlands, hyggst
verja 40 milljónum punda, andvirði
4,7 milljarða króna, á ári í niður-
greiðslur af þessu tagi, sem félagið
hyggur að það geti náð til baka með
aukinni veltu og hækkun á flugvall-
argjöldum.
Mörg störf í húfi
En þrátt fyrir aðgerðir af þessu
tagi fer ekki hjá því að margir
munu missa vinnuna við afnám frí-
hafnarverzlunarinnar. Samkvæmt
útreikningum hagfræðistofnunar-
innar Centre of Economic Business
Research í
London má reikna
með að störfum
við ferðamanna-
þjónustu í Bret-
landi muni fækka
um 23.000 í beinu
framhaldi af þess-
ari breytingu.
Veltan í greininni mun samkvæmt
sömu útreikningum minnka um
sem nemur um 540 milljörðum
króna árlega. Fargjöld á ýmsum
ferjuleiðum munu óhjákvæmilega
hækka; fargjöld með Ermarsunds-
gangalestinni „Euroshuttle" hækka
strax um 25% vegna þess tekjutaps
sem rekstraraðili ganganna telur
sig munu verða fyrir vegna brott-
falls tollfrjálsu verzlunarinnar.
Afnám fríhafnarverzlunarinnar
eiga ekki að hafa áhrif á ferðafólk
sem kemur frá eða fer til landa ut-
an ESB. Eiginlegar fríhafnarverzl-
anir munu því áfram verða við lýði í
helztu flugstöðvum álfunnar, þótt
víst sé að þeim muni fækka.
Bangemann
veldur titringi
Brussel. AP.
MARTIN Bangemann, annar af
tveimur fráfarandi fulltrúum
Þýzkalands í framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins
(ESB), sem um árabil hefur haft
iðnaðar- og fjarskiptamál á
sinni könnu innan hennar, vakti
í gær hörð viðbrögð er hann til-
kynnti að strax og hann léti
endanlega af störfum fyrir
framkvæmdastjórnina myndi
hann taka við starfi hjá
spænska símafyrirtækinu
Telefonica SA.
Pauline
Green, leiðtogi
þingflokks jafn-
aðarmanna á
Evrópuþinginu,
sparaði ekki
stóru orðin: „Ég
get ekki annað
en fyrirlitið
þessa ákvörðun. Það stafar sið-
leysisdaun af henni, hún er
gegnsýrð af spillingu," sagði
hún. „Þetta er fullkomlega
ófyrirgefanlegt."
Bangemann lýsti því yfir að
hann færi frá skrifborði sínu í
Brussel sem allra fyrst og vís-
aði því á bug að hér væri um
nokkurn hagsmunaárekstur að
ræða, er hann tæki við starfi
hjá stóru fyrirtæki í þeim geira
sem hann bar ábyrgð á að fylgj-
ast með fyrir hönd fram-
kvæmdastjórnar ESB.
„Almenn regla getur aldrei
falið í sér hagsmunaárekstur,“
tjáði Bangemann fréttamönnum
í Madríd, þar sem hann átti
fund með Juan Villalonga, for-
sljóra Telefonica.
Bangemann, sem fyrst tók
sæti í framkvæmdastjórn ESB
fyrir tíu árum, sagði af sér
ásamt öllum hinum 19 meðlim-
um framkvæmdastjórnarinnar í
febrúar sl., eftir að út kom
skýrsla óháðrar sérfræðinga-
nefndar, þar sem nokkrir með-
limir hennar voru sakaðir um
að bera ábyrgð á fjársvikum og
frændgæzku. Allir hafa þeir
setið áfram til bráðabirgða, og
munu halda stólum sínum enn
um sinn unz ný framkvæmda-
stjórn hefur verið skipuð.
Framkvæmdastjórnin, sem
meðal annars hefur það hlut-
verk að hafa eftirlit með því að
samkeppnisreglum ESB sé
framfylgt, hefur haft til rann-
sóknar áform Telefonica um
samruna við bandarísku fjar-
skiptafyrirtækin MCI Commun-
ications og WorldCOM. Einnig
hafa tilraunir Telefonica til að
yfírtaka spænsku sjónvarps-
stöðina Antena 3 verið til skoð-
unar í Brussel.
Talsmaður Bangemanns til-
kynnti að yfirmaður sinn myndi
héðan í frá ekki koma nálægt
neinum fundum á vegum fram-
kvæmdastjórnarinnar, þar sem
síma- og fjarskiptamál eru til
umræðu, í því skyni að útiloka
hagsmunaárekstra.