Morgunblaðið - 15.07.1999, Qupperneq 38

38 FIMMTUDAGUR 15. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
OFULLNÆGJANDI
STARFSUMHVERFI
TTVER VINNUSTUND hér á landi gefur minna af sér en í
X JLflestum þróuðum ríkjum. Ein helzta skýringin á því er, að
starfsumhverfí frumkvöðla í íslenzku atvinnulífi er ófullnægj-
andi. Þau verðmæti, sem ein vinnustund gefur af sér á Islandi,
er aðeins 64% af því, sem er í Lúxemborg, og 75% af því, sem
er í Frakklandi. Að þessu leyti er ísland í 18. sæti af 29 ríkjum
OECD. „Munurinn merkir, að við höfum lægri heildartekjur,
minni frítíma eða hvorttveggja en þær þjóðir, sem við viljum
helzt bera okkur saman við,“ segir í skýrslu Samtaka iðnaðar-
ins og Iðn- og atvinnurekendasamtaka Evrópu (UNICE).
Fjallað er um fjölmörg atriði í skýrslunni, sem hafa áhrif á
starfsumhverfi frumkvöðla og þátt þeirra í að móta lífskjör
landsmanna. I samanburði við önnur lönd má m.a. nefna, að
hátækniframleiðsla er hér langtum minni en í öðrum þróuðum
ríkjum og nemur aðeins 1,3% af allri framleiðslustarfsemi.
Upplýsingaiðnaðurinn er t.d. aðeins þriðjungur af því, sem
gerist í Bandaríkjunum, og er að mestu leyti bundinn við þjón-
ustu. Einungis 2,5% af verðmætasköpun greinarinnar eru í
framleiðslu. Þó ber þess að geta, að hugbúnaður, sem hér á
landi er talinn helzti vaxtarbroddur þessa iðnaðar, er ekki tal-
inn til framleiðslu í fyrrgreindum tölum.
Fjárfesting iyrirtækja hér á landi var aðeins 8,2% af lands-
framleiðslu árin 1992-1997, sem er með því minnsta sem ger-
ist í heiminum, en fjárfesting skapar einmitt tækifæri fyrir
frumkvöðla með auknum umsvifum í hagkerfinu. Þá vörðu ís-
lenzk fyrirtæki aðeins 0,6% af landsframleiðslu til rannsóknar-
og þróunarstarfs árið 1997. Það er mjög lítið miðað við t.d. Sví-
þjóð, þar sem sambærilegt hlutfall var 2,7%. I skýrslunni er
ennfremur bent á ýmis atriði í skattaumhverfi og fjármála-
þjónustu á Islandi, sem dregur úr samkeppnishæfni íslenzkra
fyritækja, m.a. háir vextir.
Ýmislegt jákvætt í starfsumhverfi frumkvöðla kemur þó
fram í skýrslunni. Má þar nefna, að það skapar þeim ný mark-
aðstækifæri hversu stórt hlutfall landsmanna hefur einkatölv-
ur, nettengingu og farsíma og eru íslendingar þar í fremstu
röð, auk þess sem fljótlegra og kostnaðarminna er að stofna
fyrirtæki á Islandi en í flestum löndum. Loks má nefna, að
framfærslubyrði er lægri hér en víðast annars staðar og að
hér á landi þarf hver starfsmaður í einkageiranum að standa
undir 0,8 fullorðnum utan hans. Þetta hlutfall er 1,5 í Evrópu-
sambandinu.
Skýrslan sýnir ljóslega, að víða þarf að taka til höndum í
efnahags- og atvinnulífinu til að bæta samkeppnishæfni ís-
lenzks atvinnulífs og þá ekki sízt frumkvöðla, sem geta haft
svo mikil áhrif á þróun þess til framtíðar.
FÖRUM VARLEGA
ÞÆR MIKLU umræður sem orðið hafa um matvæh í Evr-
ópu á síðustu misserum hafa ekki endurspeglast hér nema
að litlum hluta. Eftir því sem matvælaframleiðsla verður
tæknivæddari og tekur á sig mynd iðnaðar fremur en landbún-
aðar fjarlægjast matvæli það hröðum skrefum að vera „nátt-
úruleg“. Notkun alls kyns aukaefna við framleiðslu sætir vax-
andi gagnrýni og að sama skapi gera neytendur í vaxandi mæli
kröfu um að fá vitneskju um það, hvað þeir séu að kaupa í
raun.
Síðustu mánuði hefur hörð umræða átt sér stað, ekki síst í
Bretlandi, um erfðabreytt matvæli þar sem gripið hefur verið
fram fyrir hendur náttúrunnar méð beinum hætti og erfðum
gróðurtegunda breytt til að veita þeim ákveðna eiginleika.
Rökin fyrir þessu eru augljós. Ef takast á að fæða vaxandi
mannfjölda verður að leita nýrra leiða. Ekki er síður skiljan-
legt að neytendur hafi af þessu áhyggjur. Hvað vitum við um
langtímaáhrifin? Þótt rannsóknir bendi ekki til skaðlegra
áhrifa erfðabreytinga bendir Björn Sigurbjömsson, erfða-
fræðingur og ráðuneytisstjóri, réttilega á það í viðtali hér í
blaðinu sl. sunnudag, að þegar búið sé að sleppa erfðabreytt-
um lífverum út í náttúmna verði þær ekki aftur teknar. Hann
bendir einnig réttilega á að ekki sé síður ástæða til að hafa
áhyggjur af notkun vaxtarhormóna og fúkkalýfja við kjötfram-
leiðslu.
Framfarir og breytingar í landbúnaði og matvælafram-
leiðslu verða ekki stöðvaðar frekar en á öðram sviðum. Erfða-
breytt matvæli era staðreynd og ljóst er að þau era þegar
komin á markað hér sem annars staðar. Neytendur eiga þó
kröfu til að vita hvort þeir séu að kaupa matvæli þar sem erfð-
um hefur verið breytt þannig að þeir sem það kjósa, geti snið-
gengið þær. Þess vegna er eðlilegt að rækilegar og skýrar
merkingar séu á matvælum um þetta efni.
Veslari
\tí4GAÍ
Lambahraun
Bjarnar- Haukadalur '
ii^Jjíféll ijfg
I: míak
Úíhráun
K; úthiíð
LANGJÖK
\ \ Haíl\cl!s' Haga-i Hagafells■
\\ J°kul1 fpll iökull
. ' : : yí - . <?<jg*ske
Káltslindar * ' ••
''fy. x llaukadals
s”«*n T>
fg
Morgunblaðið/Ragnar Th. Sigurðsson
HAGAFELLSJÖKULL eystri hefur hlaupið fram um rúmlega 1.100
metra undanfarinn mánuð.
Hlaupið í Hagafellsjökli eystri mögnuð sjón að sögn Hákon
Göngubrú í
Hagavatni farin
GÖNGUBRÚIN við affallið úr
Hagavatni, Farið, brast undan
ágangi ísjaka aðfaranótt mið-
vikudags. Að sögn Margeirs Ing-
ólfssonar, formanns hreppsráðs í
Biskupstungum, stendur ein-
göngu vestari stöpull brúarinnar
eftir.
Hákon Halldórsson var stadd-
ur við affallið þegar göngubrúin
lét sig undan þunga ísjaka um
hálftólfleytið á þriðjudagskvöld.
Að sögn Hákons var það mögnuð
sjón.
„Eg var staddur þarna ásamt
kærustu minni og systur hennar
og við komum á svæðið fimmtán
mínútur yfir ellefu. Ég sá strax
að göngubrúin var orðin nokkuð
spennt vegna þungans frá ísjak-
anum sem var á stærð við lítinn
jeppa.
Ég var nú ekkert endilega á því
að hún myndi gefa sig, hélt jafn-
vel að jakinn myndi fara undir
brúna vegna þess að farið var að
kvamast úr honum og brúin er úr
jámi. En skyndilega fór jakinn að
lyfta brúnni og þá fór kassinn,
sem hún stendur á, að gefa sig
öðmm megin og á endanum hékk
hún bara á einum bolta.“
Magnað að sjá breytingamar
á jöklinum
Hákon segir að ekki hafi verið
mikið átak á brúnni þegar hann
yfirgaf svæðið rétt fyrir mið-
nætti. En jakar hafí verið á leið-
inni og hann geri ráð fyrir að
hún hafi gefið sig ekki löngu síð-
ar.
Hákon fór upp að Haga-
fellsjökli sl. haust til að líta á
framhlaup jökulsins sem þá var
hafið, en það datt niður í vetur
og hófst aftur í maí. „Það er al-
veg magnað að sjá muninn á
jöklinum. Ég fór þangað eftir að
myndirnar birtust í Morgunblað-
inu sl. haust af framskriðinu ofar
í jöklinum. Þá gekk ég upp með
Jarlhettum en þá var ekki mjög
mikið að sjá. Þá var jökullinn
lengst uppi í hlíðum en nú er
hann genginn langt fram.“
Yfirborð Hagavatns lækkað
Að sögn Margeirs Ingólfssonar
hefur vatnsborð Hagavatns
lækkað um tvo metra frá sunnu-
degi. Margeir segir einnig hafa
sjatnað í Sandvatninu.
„Ég var var að líta á aðstæður
og hafa stíflugarðar í Sandvatni
brostið á tveimur stöðum í kjöl-
far hlaupsins. Ég sé nú ekki fyrir
mér að hægt verði að gera við
þetta fyrr en í haust þannig að
áfram mun renna jökulvatn í
Tungufljót. Það mun hafa ein-
hveijar afleiðingar fyrir lífríki
þess eins og sagt hefur verið
frá.“
ISJAKI á stærð við lítinn jeppa þ
talsverð spenna v
SKÖMMU síðar fór jakinn undir brú
að losna
Morgunblaðið/Karen Tracy
ÍSJAKINN reif í brúna sem lét þó ekki alveg undan. KLUKKAN 23:í