Morgunblaðið - 09.10.1999, Qupperneq 14

14 LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Ferðamálaráðstefna Ferðamálaráðs fslands á Egilsstöðum
Yirkjanir á hálendi
skaða fyrirtæki í
ferðaþjónustu
Egilsstaðir. Morgnnblaðið.
PALL Kr. Pálsson, framkvæmda-
stjóri 3P Fjárfestinga, sagði á 29.
árlegri Ferðamálaráðstefnu Ferða-
málaráðs á Egilsstöðum í gær að
virkjanir á austanverðu hálendi Is-
lands gætu spillt fyrir sérstöðu
þess landsvæðis sem ósnortinnar
náttúruperlu. Virkjun á Eyjabökk-
um mun, að mati Páls, draga úr
áhuga fjárfesta á að setja fjármagn
í fyrirtæki sem hyggist markaðs-
setja þetta landsvæði.
Ráðstefnan hófst á fimmtudag-
inn með erindum innlendra og er-
lendra sérfræðinga á sviði ferða-
málaþjónustunnar en í gær var
ráðstefnugestum skipt í vinnuhópa
sem fjölluðu um meginefni ráð-
stefnunnar. Við upphaf ráðstefn-
unnar hélt Sturla B. Böðvarsson
samgönguráðherra ávarp en hann
afhenti einnig Grími Sæmundsen,
framkvæmdastjóra Bláa Lónsins,
umhverfisverðlaun Ferðamálaráðs
áríð 1999.
Heiðursgestur Ferðamálaráð-
stefnunnar var Richard Butler,
prófessor í ferðamálafræðum við
Háskólann í Surrey í Bretlandi.
Hann hefm- verið nefndur upphafs-
maður ferðamálafræði sem rann-
sóknargreinar á háskólasviði.
Hann birti tímamótagrein árið
1980, sem fjallaði um lífshlaup
ferðamannastaða. Greinin lét í
byrjun lítið yfir sér en hefur á
seinni tímum verið hvati fjölda
rannsókna um ferðamannastaði og
ferðamálaþjónustu.
Þolmörk ferðamannastaða
Kenning Butlers er í raun yfir-
færsla á kenningum hagfræðinnar
um „Product Life Cycle“ eða lífs-
hlaup vöru og snýst um að ferða-
málaþjónusta er háð vissum þol-
mörkum ferðamannastaða. Það
þýðir að þegar ferðamönnum fjölg-
ar á ákveðnum ferðamannastað
kemur að því að staðurinn breytist,
hann hlýtur umhverfislegan skaða
af miklum ferðamannastraumi og
Morgunblaðið/Anna Ingólfsdóttir
Páll Kr. Pálsson, framkvæmd-
arstjóri 3P fjárfestinga.
missir þar að leiðandi það aðdrátt-
arafl, sem ferðamenn leituðu að í
upphafi því reynsla þeirra af heim-
sókn á staðinn verður neikvæð.
A ráðstefnunni á Egilsstöðum
hélt Butler erindi um hlutverk
rannsókna í rekstrarumhverfi
ferðaþjónustunnar þar sem hann
reifaði ástæður og mikilvægi þess
að stundaðar séu rannsóknir á sviði
ferðaþjónustu. Sagði hann besta
tímann til að íramkvæma rannsókn-
ir vera á meðan ferðaþjónustan sé í
uppgangi, rétt eins og íslenskur
markaður býður upp á í dag.
Vantar skýra stefnu í
umhverfísmálum
Páll Kr. Pálsson, framkvæmda-
stjóri 3P Fjárfestinga, hélt fram-
sögu um hindranir sem staðið geta
í vegi fýrir aukinni arðsemi ferða-
þjónustufýrirtækja. Páll kynnti
einnig hlutverk fjárfesta á ferða-
málamarkaði og þá sérstaklega í
ljósi nýrra samkeppnisaðstæðna
sem í kjölfar alþjóðavæðingar við-
Richard Butler, prófessor í
ferðamálafræðum við Háskól-
ann í Surrey.
skiptahátta hafa tekið miklum
breytingum. Sagði hann óspillta
náttúru Islands vera auðlind ís-
lenskrar ferðaþjónustu og mark-
mið fjárfestingafyrirtækja meðal
annars felast í því að vinna eftir
skýrum stefnum í umhverfismál-
um, en óljós viðhorf til umhverfís-
mála telur hann ógna því að fjár-
festingaraðilar leggi fé til ferða-
þjónustufyrirtækja því hagur
þeirra sé að vinna út frá skýrum
stefnum í þeim málefnum og at-
vinnugreinum sem fjárfest er í.
Áform um virkjun á Eyjabökk-
um hefur, að mati Páls, áhrif á
ferðaþjónustufyrirtæki sem nú
selja og kynna þann hluta hálend-
isins til ferðamanna sem ómengað
svæði. Virkjanir og stóriðja breyta
forsendum þeirrar þjónustu er til-
tekin fyrirtæki kunna að bjóða upp
á og koma í veg fyrir að fjárfestar
eins og hann leggi fjármagn til
ferðaþjónustufyrirtækja sem selja
hálendið sem óspillta nátt-
úruperlu.
Norrænir blaðamenn þinga í Reykholti
Áhyggjur af sjálf-
stæði blaðamanna
SAMÞJÖPPUN eignai’halds á fjöl-
miðlamai'kaði, hagsmunir eigenda,
ábyrgð blaðamanna, hlutverk fjöl-
miðla og sjálfstæði þeirra er meðal
þess sem rætt er á norrænni blaða-
mannaráðstefnu sem nú stendur yfir
í Reykholti í Borgarfirði. Hátt í 90
manns frá Norðurlöndunum taka
þátt í ráðstefnunni, en henni lýkur á
morgun. I inngangserindi sínu á ráð-
stefnunni í gærmorgun ræddi Hann-
es Hólmsteinn Gissurarson prófessor
þá samþjöppun sem orðið hefur í ís-
lenskum fjölmiðlaheimi á undanföm-
um áratug og sagði hana hafa skapað
ákveðna hættu á misnotkun valds.
Nils Funcke, ritstjóri Saffle-
Tidningen og fréttastjóri
Maríestads-Tidningen í Svíþjóð,
gerði að umtalsefni kamelljónseðli
blaðamannsins, en kamelljónið
skiptir um lit efth- umhverfinu.
Hann benti á hættuna á því fyrir
trúverðugleika blaðamanna þegar
þeir skipta um hlutverk, t.d. þegar
þeir gerast upplýsingafulltrúar
stóifyrii-tækja, stjóma skemmti-
þáttum í sjónvarpi og tala inn á
sjónvarpsþætti eða auglýsingar.
Gunnar Baldur Jóhansen frá
Institutt for Journalistikk í Fred-
rikstad í Noregi tók undii’ þetta og
benti á tilhneigingu blaðamanna til
að einkavæða sjálfa sig. Þegar þeir
hafi aflað sér ákveðinnar starfs-
reynslu og vinsælda segi þeii' upp
starfi sínu á fjölmiðlinum og fari út í
sjálfstæðan rekstur - setji ehf. aft-
an við nafnið sitt og setji sér sín eig-
in siðferðilegu viðmið, sem ekki fari
endilega saman við almennt siðferði
í fjölmiðlaheiminum.
Vari sig á heimildamönnum
I vinnuhópum var m.a. rætt um
menntun og faglega meðvitund
blaðamanna, hlutverk þeirra og
ábyrgð á afleiðingum þess sem
skrifað er um.
Jprn Henrik Petersen, prófessor
við háskólann í Óðinsvéum, ræddi í
erindi sínu m.a. um heimOdamenn
blaðamanna og þær hættur sem
fylgja því að þeh' séu famir að
þekkja of vel fréttamat og vinnu-
brögð fjölmiðlanna, sem geti haft í
för með sér að þeir stjórni um of
fréttaflutningi og hvað sett sé á
dagski’á. Þannig megi blaðamenn
vara sig á því að verða ekki að
strengjabrúðum í höndum heimilda-
manna sinna.
Landbúnaðarráðherra um verð
á grænmeti og ávöxtum
Verið að kanna leiðir
til verðlækkunar
GUÐNI Ágústsson landbúnaðar-
ráðherra segir í samtali við Morg-
unblaðið að í kjölfar ítarlegrar fyr-
irspurnar um stöðu garðyrkju-
bænda og þróun á verði og neyslu
grænmetis, sem lögð var fyrir Al-
þingi á fimmtudag, muni landbún-
aðarráðuneytið taka málið til at-
hugunar. „Við munum fara yfir
þetta mál hér á næstu vikum, skoða
hvernig þróunin hefur verið, hver
sé orsökin fyrir þetta háu verði og
hvort einhveijar leiðir séu færar tO
að lækka grænmeti í verði.“
Vill sátt um
lægra verð
Aðspurður segist landbúnaðar-
ráðherra ekki vúja fullyi-ða um það
á þessu stigi hvort til greina komi
að fella niður tolla sem lagðir eru á
innflutt grænmeti og ávexti.
„Fyrst þurfum við að sjá hverju
þeir valda. Sjá hvort þeir séu eina
ástæðan fyrir háu verði, eða hvort
ástæðurnar séu aðrar eins og sam-
þjöppun bæði í smásöluverslun og í
afurðastöðvum garðyrkjunnar.
Þetta þarf að fara yfir og sjá hver
útkoman verður. Það þarf að sjá
hvernig kakan skiptist milli bænda,
smásöluverslunar, afurðastöðva og
ríkisins og þá verður hægt að fjalla
málefnalega um stöðuna," segir
landbúnaðarráðherra og bætir því
við að hann hafi fullan vilja til þess
að reyna að ná sátt um lægra verð
á grænmeti.
Anders Milton formaður Alþjóðafélags lækna um gagnagrunn á heilbrigðissviði
Ekki nægjanlegt að
dulkóða upplýsingar
ANDERS MOton, formaður Al-
þjóðafélags lækna, World Medical
Ássociation, WMA, og fram-
kvæmdastjóri Læknaráðs Svíþjóð-
ar, telur það ekki nægjanlegt að
upplýsingar um sjúklinga í íslenska
gagnagrunninum séu dulkóðaðar
því vegna fámennis og magns upp-
lýsinga sem streymi í gagnagrunn-
inn sé ekki unnt að útOoka að hægt
sé að bera kennsl á einstaklinga.
Forystumenn WMA sátu aðalfund
Læknafélags íslands og í umræð-
um um gagnagrunn á heilbrigðis-
sviði ítrekuðu þeir að sú stefna
WMA, að virða beri reglur um upp-
lýst samþykki, trúnað við sjúklinga
og sjálfstætt siðfræðilegt mat, réði
úrslitum til verndar sjúklingum
vegna þátttöku í hvers konar vís-
indarannsóknum um allan heim.
Hingað til lands komu Anders
Milton, formaður Alþjóðafélags
lækna, og Delon Human, fram-
kvæmdastjóri samtakanna. Þeir
báru lof á vinnu Læknafélags ís-
lands og íslenskra lækna vegna um-
hyggju þeirra og tiúnaðar við hags-
muni íslenskra sjúklinga. Þeir lýstu
yfir von um að samræðum milli
þeirra er málið varða verði haldið
áfram til að misskilningi verði eytt
og áhyggjum létt. Lýstu þeir yfir
vilja Alþjóðafélags lækna tO að
leggja sitt af mörkum til að finna
lausn sem allir geta verið sátth' við.
Anders Milton kvaðst vera reiðubú-
inn að ganga til viðræðna við
stjórnvöld hér á landi um málið.
Það sem hér er að gerast er
mikilvægt öllum heiminum
Milton sagði að WMA hefði átt í
viðræðum við Læknafélag íslands
um gagnagrunn á heObrigðissviði í
yfir eitt ár. „Það sem á sér nú stað
á Islandi er ekki einvörðungu mikil-
vægt íslendingum sjálfum og
læknastéttinni í landinu heldur
einnig heiminum öllum. Kringum-
stæður hér eru afar athyglisverðar
og um leið kalla þær á að gætt sé
vandlega að trúnaði milli læknis og
sjúklings,“ segir Milton.
Milton sagði að nefnd á vegum
Alþjóðafélags lækna hefði á víðtæk-
um grunni fengist við málefni tengd
gagnagrunnum á heObrigðissviði. Á
ársfundi samtakanna í næstu viku
verður skýrsla nefndarinnar um
þetta mál rædd og hún ekki gerð
opinber fyrir þann tíma. Hann
sagði það ótímabært fyrir samtökin
að gefa frá sér yfirlýsingu um af-
stöðu þeirra til íslensku gagna-
grunnslaganna.
„Þó er óhætt að segja að samtök-
in hafa margoft lýst því yfir að þau
telji brýnt að fylgjast grannt með
þátttöku sjúklinga í vísindalegum
rannsóknum. Helsinki-sáttmálinn
kveður á um að í öllum vísindaleg-
um rannsóknum, sem kalla á þátt-
töku manna, verði að upplýsa þátt-
takendur um rannsóknirnar og leita
eftir upplýstu samþykki þeirra fyrir
þátttökunni. Einnig eiga menn
ávallt að eiga þess kost að draga sig
út úr rannsókn á hvaða tímapunkti
sem er, án þess að verða refsað fyr-
ir eða eiga það á hættu að það hafi
neikvæð áhrif á meðferð þeirra.
Loks kveður sáttmálinn á um að
niðurstöður slíkra rannsókna eigi að
vera aðgengilegar þeirri þjóð sem
tekur þátt í henni. Vilji t.a.m. lyfja-
fyrirtæki gera tOraunir með nýtt lyf
eiga þær að fara fram þar sem lyfið
verður notað. Það er ósiðlegt að
gera tilraunir með lyf í fátæku landi
þar sem vitað er að lyfið verður
aldrei notað. Ávinningur af tOraun-
um á m.ö.o. að falla þeirri þjóð í
skaut þar sem þær eru gerðar,"
segir MOton.
Sjúklingar eigi kost á að draga
út allar upplýsingar um sig
Milton telur það ekki nægjanlegt
að sínu mati að upplýsingar um
sjúklinga í íslenska gagnagrunnin-
um séu dulkóðaðar því vegna fá-
mennis og magn upplýsinga sem
streymi í gagnagrunninn sé ekki
unnt að útiloka að hægt sé að bera
kennsl á einstaklinga. Hann segir
það sjónarmið WMA að segi sjúk-
lingur sig úr vísindalegri rannsókn,
þ.e. gagnagrunninum, eigi hann
jafnframt að eiga kost á því að
draga út allar upplýsingar um sig í
rannsókninni.
Guðmundur Björnsson, formaður
Læknafélags Islands, segir að sam-
kvæmt íslensku gagnagrunnslög-
unum sé ekki gert ráð fyrir því að
þetta sé gert heldur stöðvist ein-
vörðungu streymi nýrra upplýsinga
inn í grunninn.
MOton bar lof á íslenska lækna og
þá sem standa að læknisfræðilegum
rannsóknum hér á landi. Hann
sagði að ávinningur af starfsrækslu
gagnagrunns á heilbrigðissviði geti
verið gífurlegur, ekki aðeins fyrir
íslendinga heldur allan heiminn.
Verkefnið sé afar mikilvægt en af-
staða WMA sé samhljóða afstöðu
Læknafélags Islands sem er sú að
brýnt sé að standa rétt að málum.
Guðmundur Björnsson kveðst
binda vonir við það að heimsókn for-
ystumanna WMA tO landsins geti
reynst fyrsta skrefið í þá átt að
leysa þá deOu sem staðið hefur um
gagnagrunn á heObrigðissviði. Hann
segir afar brýnt að allir málsaðOai'
finni sameiginlega niðurstöðu því
mikið sé í húfi, þar á meðal réttindi
sjúklinga, sem Læknafélagið standi
vörð um.