Morgunblaðið - 02.12.1999, Síða 58

58 FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1999
*
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Fjallið tók jóðsótt
og það fæddist iítil mús
SÁTTMÁLI núverandi ríkis-
stjórnar talar skýru máli um til
hvaða horfs eigi að færa skipulag
byggðamála. Þar segir: „Fyi-sta
verkefnið á þessu sviði er að færa
Byggðastofnun undir iðnaðarráðu-
neytið og sameina atvinnuþróunar-
starfsemi á þess vegum.“ Hér er tal-
að tæpitungulaust um þann
ásetning að færa atvinnuþróunar-
stai'fsemina úti á landi undir Iðn-
tæknistofnun íslands og treysta
þannig hlut stofnanaveldisins í
Reykjavík. Ekkert í frumvarpi iðn-
aðaráðherra hindrar þennan gjörn-
ing. I því sambandi má m.a. minna á
viðleitni Finns Ingólfssonar í upp-
hafi ráðherraferils hans þegar hann
tilnefndi atvinnuráðgjafa sendiherra
iðnaðarráðuneytisins þótt þeir væru
vistaðir hjá Byggðastofnun sem laut
öðru ráðuneyti. Formaður og vara-
formaður, sérstaklega þó sá síðar-
nefndi, kunna þessa sögu þó enn
betur því framan af síðasta kjör-
tímabili var uppi mikill þrýstingur á
að færa atvinnuþróunarstarfið úti á
Jandi undir Iðntæknistofnun. Þetta
gat auðvitað ekki gengið eftir. Frá
þeirri niðurstöðu var gengið á fundi
formanna Byggðastofnunar með
iðnaðarráðherra. Þessi mál brunnu
fyrst og fremst á varaformanni
stjórnar Byggðastofnunar Stefáni
Guðmundssyni, sem eins og kunn-
ugt er átti þá sæti á Alþingi en er nú
þaðan horfinn. Enda leikurinn nú
léttur fyrir ráðherravald og stofn-
anaforræði að klófesta byggðamál-
in. Svona getur mikið bi'eyst við
brotthvarf eins manns
af þeim vettvangi sem
hann starfaði áður á.
Um það vitnar m.a.
sáttmáli ríkisstjórnar-
innar.
„Nýju fötin
keisarans"
Það verklag sem ráð-
gert er við gerð
byggðaáætlana er auð-
vitað í samræmi við
embættissýslu og
stofnanaforræði frum-
varpsins. í þessum efn-
um felst grundvallar-
breyting frá þeirri
skipan sem fylgt hefur
verið. Forræði þessarar áætlunar-
gerðar nú er í höndum stjórnar
Byggðastofnunar en verður sam-
kvæmt frumvarpinu í verkahring
iðnaðarráðherra að viðhöfðu sam-
ráði við þá er helst eiga hlut að máli.
Við gerð þeirrar áætlunar sem af-
greidd var á Alþingi í mars sl. var
leitað fanga sem víðast að úr þjóðfé-
laginu eins og fylgiskjöl með tillög-
unni bera með sér.
Þessi áherslubreyting er enn ein
sönnun þess að allar efnislegar
áherslur frumvarpsins stefna í sömu
átt, að færa stjórn byggðamála og
stefnumótun undir pólitískt forræði
iðnaðarráðherra. Það er svo annað
mál að eins og áherslur í byggða-
málum hafa þróast að undanförnu
og mál á þeim vettvangi skipast, er
þörfin fyrir hefðbundnar áætlanir í
byggðamálum engan
veginn sú sama og áð-
ur var. Það er ef til vill
of fast að orði kveðið
að þessi áætlunargerð
sé orðin úrelt en að því
þarf hins vegar vel að
hyggja.
Þetta mælir sá sem
við tilurð þessara áætl-
ana kom þeim á fram-
færi.
Byggðastofnun hef-
ur nýlega lagt fram
skýrslu, Byggðir á ís-
landi. Fái þær áhersl-
ur um skipan byggða-
mála þann sess í
störfum stofnunarinn-
ar sem til er ætlast fæst þar virkur
grundvöllur að greiningu á þróun og
stöðu byggða landsins hverju sinni
og verða þá málefni landsbyggðar-
innar tiltæk eins og þau kunna að
blasa við á hverjum tíma, m.a. til
upplýsinga fyrir Alþingi og ríkis-
stjórn, þar með talið við gerð stjórn-
arsáttmála.
Annað í þessu frumvarpi er orða-
lag, en ekki efnisbreytingar, frá lög-
um um Byggðastofnun, sem engu
skipta. Vissulega hefði verið æski-
legt að færa ýmsar áherslur laganna
til samræmis við þau markmið sem
nú er fylgt í störfum Byggða-
stofnunar og taka mið af skýrari
áherslum og valddreifingu.
Það samrýmist hins vegar ekki
markmiðum frumvarpsins um aukið
pólitískt forræði og pólitískt vald.
Um hvað
er þagað?
Það dylst ekki að í frumvarpinu
um byggðamál er ekki að finna nein-
ar þær áherslur sem treysta stöðu
og afkomu landsbyggðarinnar nema
síður sé. Frá þeim áformum sem
kunna að hafa þann tilgang hefur
ekki enn verið sagt. Þær ráðstafanir
sem hljóta að vera áformaðar eiga
ekki endilega að byggjast á lögum
um stofnunina heldur lúta boðvaldi
iðnaðarráðherra. Þess vegna duga
Byggðastofnun
Innanflokksmálefni
Framsóknarflokksins,
segir Egill Jónsson, eru
gjörsamlega óháð
byggðamálum
ekki yfirlýsingar eins og á mið-
stjórnarfundi Framsóknarflokksins
um að einum milljarði skuli nú varið
til byggðamála á grundvelli nýrrar
skipanar þeirra mála. Ekki upplýsir
heldur umfjöllun Dags málið til
neinnar hlítar né heldur aðrar frá-
sagnir framsóknarmanna af þessum
málum.
Nú er spurt um þennan dularfulla
margumtalaða milljarð. Hvaðan
kemur hann? Til hvaða verkefna er
áfoi-mað að verja þessum fjárinun-
um? Verður fyrirmyndin ef til vill
sótt til ráðstöfunar þess fjár sem
iðnaðaiTáðherra hefur fengið til at-
vinnuþróunar frá því að hann kom
til valda? Með tilliti til þessar vend-
ingar sem nú er í byggðamálum er
óhjákvæmilegt að spyrjast fyrir um
fleiri mikilvæg efni sem að þessum
málum lúta.
Ályktun um byggðamál flutt af
forsætisráðheiTa var samþykkt á
Alþingi í marsmánuði s.l. I sama
mánuði var gert samkomulag milli
stjórnmálaflokkanna sem m.a.
áréttaði ýmsar mikilvægar áherslur
í ályktun Alþingis um byggðamál.
Þetta samkomulag var gert í tengsl-
um við afgreiðslu Alþingis um
breytta kjördæmaskipan. I þessum
tveimur mikilvægu ákvörðunum
umbyggðamál er kveðið á um fjár-
framlög sem snerta margháttaða
hagsmuni þess fólks sem býr úti á
landi, sérstaklega þar sem kostirnir
eru einna þrengstir. Samkvæmt því
frumvarpi sem nú er til meðferðar á
Alþingi vantar um það bil einn millj-
ai-ð kr. af þeim framlögum sem
190 hestöfl, 2,5 lítra, 6 gíra, 16" ólfelgur, sportf jöðrun,
sportinnrétting, loftkæling með hitastýringu, spoilerar á
hliðum, CD-spilari. Ekinn 22 þ. Skráður 2/98.
Tilboðsverð: kr. 2.290.000
Til sýnis og sölu hjá ístraktor
Smiðsbúð 2 Garðabæ Sími 5 400 800
Uinalína Rauða krossins
- Úkeypis símaþjónusta
þegar þér er uandi é höndum
Ert þú 18 ára eða eldri og þarft
að ræða uið einhuern í trúnaði?
“Uinalínan sími 800 6464
frá kl. 20-23 öfl kuöld
Egill
Jónsson
ákveðin voru með ályktun Alþingis
um byggðamál og samkomulagi
stjórnmálaflokkana. Þetta fjárfram-
lag gjaldfellur á fyrsta degi næstu
aldar og þá stendur mikið til eins og
kunnugt er. Vöntun á fjárveitingum
á grundvelli þeirra ákvarðana sem
að framan er getið rímar illa við
stóru fyrirheitin sem bundin eru
nýrri aldarsýn.
Ut af fyrir sig þarf ekki að vera
neitt óeðlilegt við þessa fjárvöntun
því alkunna er að oft bíða stórir út-
gjaldapóstar fjárlagagerðar og eins
getur verið að hluti þessa fjár komi
eftir öðrum leiðum. Getsakir um
vanefndir á þessum mikilvægu
ákvörðunum eru því óviðeigandi að
svo komnu máli. Það breytir hins
vegar engu um að spilin verði lögð
umbúðalaust á borðið.
Sérstaklega verður að skýrast
hvort milljarðarnir sem nú eru til
umræðu til byggðamála séu einn
eða tveir og hvort einhver tengsl
séu á milli þeirrar yfirlýsingar
Framsóknarflokksins um auknar
fjárveitingar til byggðamála þegar
Finnur Ingólfsson hefur náð þar
völdum og þeirrar Ijáivöntunar sem
óupplýst er vegna ákvörðunar Al-
þingis með samþykki ályktunar um
byggðamál og samkomulags stjórn-
málaflokkanna vegna breytinga á
kjördæmaskipaninni.
Þeir hafa reynsluna
Það sem er þó ógeðfelldast í þess-
ari umræðu og sérstaklega ber að
vara við er hvernig hún tengist orðið
embættaskipan innan Framsóknar-
flokksins og hvað hún er náin fyrir-
mynd þeirrar skipunar þessara
mála hjá Framkvæmdastofnun rík-
isins sem átti grundvöll sinn í pen-
ingum og völdum. Þannig á nú að
leysa innbyrðis vanda Framsóknar-
flokksins í valdaskipan flokksins.
Hér er því um arf að ræða frá gam-
alli tíð, raunar vondan arf eins og í
upphafi þessarar greinar var lýst.
Umræða um málefni landsbyggðar-
innar hefur beðið hnekki og hún er
sár og móðgandi fyrir alla þá sem
era þátttakendur í umfjöllun um
byggðamál.
Innanflokksmálefni Framsóknar-
flokksins eru gjörsamlega óháð-
byggðamálum. Þau mál verður
flokkurinn að leysa af eigin ramm-
leik, til þess hefur hann góða
reynslu og umfram allt verða mál-
efni dreifðra byggða á íslandi að
vera í friði fyrir innbyrðis vanda
Framsóknarílokksins. Vandi lands-
byggðarinnar er vissulega mikill.
Vaxandi skilningur meðal almenn-
ings er á að byggðavandinn sé þjóð-
armein. Umræðan um byggðamál
verður því aðkomast til ráðs að
nýju. Fyrsti kapítulinn væri að
breyta frumvarpi iðnaðarráðherra
frá pólitískri forsjárhyggju til for-
ystu þess fólks sem byggir dreifðar
byggðir landsins. Þar á forystan að
vera eins og þróunin stefnir og vinn-
ufriður fáist um málefni lands-
byggðarinnar.
Höfundur er stjórnarfommður í
Byggðastofnun.
Miele
Ryksugan
Ending - öryggi - einfaldleiki
- létt, meðfærileg og
ótrúlega öfLug
- rykmaurarnír hata hana
- hún er gul, blá, græn
eóa rauð
^ B«»eEe
.afmæli
í tilefni af 100 ára afmæli
Miele hafa Eirvik og Miele ákveðið
að efna til happadrættis. í verðlaun
er hinn glæsilegi Mercedes-Benz
A-lína frá Ræsi.
EIRVÍK,
HIIMIUSTAKI
Suðurlandsbraut 20 - 108 Reykjavík - Sími 588 0200 - www.eirvik.is
JÓLACkLAÐhUNGrUR
Ath.: Aðeins
í nokkra
daga
000
Nýbýlavegi 12,Kóp.,
sími 554 4433.