Morgunblaðið - 02.12.1999, Qupperneq 72

72 FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
„Kvenfólkið lærði þar
ekkert annað en prjálu
Það fer um mann hrollur þegar hugsað er til
þess hversu stutt er síðan baráttan fyrir rétt-
indum kvenna hófst hér á landi. Fyrsta kon-
an sem birti opinberlega á prenti grein um
hagi og réttindi kvenna var Bríet Bjarnhéð-
insdóttir. Það eru bara rétt nim hundrað ár
síðan sú grein birtist í tímaritinu Fjallkon-
unni eða árið 1885. Það var hins vegar ekki
fyrr en árið 1904 sem fyrsta konan fékk að
vera reglulegur nemandi í Lærða skólanum
en það var dóttir Bríetar, Laufey Valdimars-
dóttir.
Nokkrum árum áður en Bríet fór af stað með sín
baráttumál hafði önnur kona hafið baráttu fyrir stofn-
un kvennaskóla á Islandi en það var Þóra Melsteð
(1823-1919).
„Þóra Melsteð hafði fengið óvenjulega gott uppeldi
og mikla menntun þegar í æsku. Hún var gædd mjög
góðum gáfum og var snemma námfús og þrekmikil.
Hún fékk eigi aðeins þá tilsögn, sem hægt er að fá á
góðu og menntuðu heimili, heldur naut hún og
kennslu í fjögur ár (1842-1846) í Kaupmannahöfn,
bæði í hannyrðum og ýmsum bóklegum fræðigrein-
um.“
Það var nánast einstakt hér á íslandi að kona byggi
yfir slíkri menntun. Veturinn 1871 kvaddi Þóra „24
konur í Reykjavík til fundar við sig í húsi þeirra hjóna,
og lagði fyrir þær frumvarp um tilhögun á fyrirhug-
uðum kvennaskóla. Konur þessar samþykktu frum-
varpið, og kusu fimm kvenna nefnd til framkvæmda í
máli þessu“.
Ekki var vel tekið undir það í fyrstu að stofna
kvennaskóla í Reykjavík og flestum þótti óþarfi að
setja á stofn skóla handa kvenfólki: „Nú, við höfum
komist af hingað til án þess að hafa kvennaskóla, og
svo munu menn einnig gera eftirleiðis." Einnig var
sagt að: „Hún [Reykjavík] væri óþjóðlegur bær og
kvenfólkið lærði þar ekkert annað en pijál.“ Þar höf-
um við það.
Þess voru fá dæmi að stofnaður væri skóli
á íslandi með samskotum en svo varð úr í
þetta skiptið. Þóra reið á vaðið og heklaði til
þess stóra og fagra gólfábreiðu og gaf hana
til þess að halda hlutaveltu um. Fyrir ábreið-
una fékkst hvorki meira né minna en kr.
192.67 aurar. Fleiri gáfu í sjóðinn, þar á
meðal voru skólapiltar úr latínuskólanum;
kr. 18.33 aura. Bravó fyrir þeim!
Síðan hófust samskot í kóngsins Kaup-
mannahöfn sem endaði með því að þaðan
komu 9/10 hlutar alls stofnunarflár. Sjóðurinn varð
alls kr. 8.000 og hinn 1. október 1874 var kvennaskól-
inn stofnaður af Þóru Melsteð og var hún jafnframt
forstöðukona hans og vann kauplaust fyrsta árið. Hafa
verður í huga að þetta var áður en alþingi tók að
semja tjárlög fyrir landið og engrar hjálpar var að
vænta frá stjórn landsins, þingi eða úr landsjóði.
Að stofna kvennaskóla hér á landi á þessum tíma
var því einstakt þrekvirki, enda sæmdi Friðrik VIII,
árið 1906, Þóru verðleikamedalíu úr gulli, sem er fá-
gætt heiðursmerki sem fáir ef nokkrir aðrir Islending-
ar hafa hlotið.
Bogi Th. Melsteð segir í grein sinni um Þóru í bók-
inni Merkir íslendingar að Þóra hafi lesið mikið en
meira hafi hún þó fengist við hannyrðir því þær
„veittu svo mikla ró“ að hennar sögn. Það yljar sjálf-
sagt. mörgum hannyrðakonum um hjartarætumar að
hugsa til þess að hekluð ábeiða hafi átt svona merki-
legan þátt í upphafi að því að konur höfðu möguleika
á að mennta sig bæði í hannyrðum og bóklegum fog-
um. Slíkur er máttur hannyrðanna, þær geta flutt
heilu íjöllin úr stað!
í desember-Spuna er jólaskraut sem ætti líka að ylja
enn fleiri hjartarótum. Utpijónað vínrautt hjarta úr
Solberg sem veitir mikla ró að pijóna sem hengja má
svo á jólatréð eða hvar sem er. Gleðilega jólahátíð!
Heimild: Jón Guðnason. 1967. Merkh' Islendingar.
„Þóra Melsteð". Bókfellsútgáfan, Reykjavík.
■ ■ m ■ ■ 12 B 47 45
■ n m c Á ■ 9 B k C
la ■ n m m L o D ■ L B T B i B Ht C 43
BL 7 r M o D 1 J ) B T B J > B ri C ! 41
□□CWLLL c n B J B T B J B ■ B Dj E 1 39
■ F n J5 ■ k ö B ” 7 B O 3 5~ B T o 37
■ 9 ■ Q 11 _ j > B rr O B 3 F B c 2 J rr g j 35
T c U 'Q > i k. B 1 3 B o J ) □ T O [33
■ 9 |c B 7 B i B B s: B T B Ö 31
■ 9 C ■ .5 B 5 Q B Á 1 W B O 29
■ 9 ic ■ 5 B o B 5 B O ^27
a 9 I c ■ F ■ ■ 4 5 B O 25
■ 9 Z O ■ 5 c h m F B O 23
■ 9 C B 5 s F B O 21
9i C ■ 1 B B B E E C ri9
9 O ■ .... I 0 B o Ik fl C 17
■ m v gg SL ■ B H C B 12 B 1 15
□ 7 c —-n Q B 11 B c 113
□LHLELL i c B 9 B Q 1 1
m 5 □ 0 B 7 B C 9
I ■ V ■ V B O B 5 □ o 7
■ L. ■ BLLLE 5
• I ■ O É ... dB o 3
m ■ ~ H 1
2. og 4. prjónn 1. og 3. prjónn
Þóra Melsteð las mikið en meira fékkst hún við hannyrðir, því þær
„veittu svo mikla ró“ er haft eftir henni.
Jólaskraut
Pijónað hjarta, u.þ.b. 8 cm á hæð.
Gam: Solberg
Prjónar nr. 2.5, ef prjónað er frek-
ar laust er betra að nota nr. 2.
Hjartalaga plast sem er innan í
fæst í hannyrðaversluninni Molý,
Hamraborg 7, Kópavogi.
Fitjið upp 6 lykkjur og prjónið
strax í hring og eftir munstri. At-
hugið: Munstrið sýnir aðeins umf. 1-
3-5-7 o.s.frv. en umf. 2-4-6-8 o.s.frv.
eru alltaf prjónaðar sléttar.
■ □ = Slétt lykkja
O = Sláið upp á prjóninn.
=Takið eina lykkju óprjónaða fram af, prjónið 1
lykkju slétt, steypio óprjónuðu lykkjunni yfir.
^ =Prjónið tvær sléttar saman.
V = Útaukning.
fl= Takið 1 lykkju óprjónaða fram af, prjónið 2
lykkjur slétt saman, steypið óprjónuðulykkj-
unni yfir.
Athugið: Þegar umferð u.þ.b. nr. 41
hefur verið prjónuð þarf að setja
hjartaformið ofan í prjónlesið og
prjóna svo síðustu umferðimar.
Festið síðan prjónlesið vel í gatið
efst á hjartanu og setjið borða í
toppinn eftir smekk.
Athugið: Tölurnar sem sýndar
eru inni í hjartanu er fjöldi sléttra
lykkja (bæði hvítu og svörtu kass-
arnir eru sléttar lykkjur). Munstur
er lesið frá hægri til vinstri.
^mbl.is
Þú getur líka komið við hjá okkur í Morgunblaðshúsinu Kringlunni 1 og keypt vörurnar þar. _>illtaf £itthvao n/m-
mbl.i
0GGABÚÐIN ^
íslandspóstur hf
ný verslun á mbl.is. Þar getur þú keypt boli, töskur, klukkur o.fl. á einstöku verði beint af Netinu og á öruggan
hátt. Þú skoðar vörurnar og pantar á mbl.is og íslandspóstur sendir þær heim til þín eða á vinnustað.