Morgunblaðið - 03.12.1999, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FÖSTUDAGUR 3. DESEMBER 1999 35
Grikkir og Bretar deila um vörslu frægra listaverka úr Parþenon-hofínu í Aþenu

Jólatilboð
895 kr.
Vandað 5 metra
Stanley málband
Jólamarkciður Kolaportsins
verður opinn alla virka daga wi
kl. 12-18 fró II. desember jmm
Markaðstorg
Opið föstudaga kl. 12-19 og um helgar kl. 11-17
Hreinsun „Elgin-
marmaralágmynd-
anna“ hneyksli
Lundúnum. Thc Daily Telegraph, AP, AFP.
Fallegt antik
Austurlenskur ævintýraheimur Glitrandi jólavara
Geðveik geisladiskaútsala Byggileg búsáhöld
Rafmögnuð heimilistæki Handofin töfrateppi
Geggjaðar snyrtivörur Skotheldir skartgripir
Frábær fótabúnaður Skemmtilegt handverk
Lýsandi Ijós Safnaravara og frímerki
I Kostulegt kompudót
Skemmtileqt s Lokkandi leikföng
— kompudót Verkleg verkfæri
Flottar flíkur
Eiguleg efni
BREZKIR og grískir fornleifafræð-
ingar komu saman í Lundúnum á
þriðjudag til að sitja í tvo daga á rök-
stólum og reyna að jafna ágreining
sinn um það hvemig farið hefur ver-
ið með Elgin-marmaralágmyndirnar
svokölluðu, eina af þjóðargersemum
Grikkja, þær tæpar tvær aldir sem
þær hafa verið í vörslu Breta. Þegar
upp var staðið á miðvikudag var ekki
að sjá að tekizt hefði að minnka
þessa gömlu deilu svo neinu næmi,
en umheiminum gafst tækifæri til að
fræðast um athyglisverðan kafla
evrópskrar menningarsögu.
Ian Jenkins, yRrumsjónarmaður
rómverskra og forngrískra muna á
British Museum, viðurkenndi við
opnun ráðstefunnar á þriðjudag í
fyrsta sinn opinberlega, að 40% af
hinum frægu listaverkum, sem eru
56 misstórar lágmyndir og 17
myndastyttur sem áður prýddu Par-
þenon-hofið á Akrópolís-hæð í
Aþenu, hefðu „orðið fyrir“ hinni um-
deildu „hreinsun" sem gerð var á ár-
unum 1937-38 og safnið og brezk yf-
irvöld höfðu alla tíð síðan ekki viljað
viðurkenna opinberlega. Grísk
stjórnvöld, sem lengi hafa barizt fyr-
ir því að fá listaverkin ílutt til Grikk-
lands á ný, hafa lýst hreinsuninni
sem „villimannlegu verki“. Allmarg-
ir grískir sérfræðingar sátu ráð-
stefnuna, sem samtals var sótt af um
200 sérfræðingum.
Sagði Jenkins að þessi hreinsun
hefði verið „hneyksli", en tók fram
að aðrar lágmyndir og styttur, sem
prýtt hefðu Parþenon-hofið í Aþenu,
hefðu hlotið verri meðferð í vörzlu
Grikkja.
Hreinsunaraðferðin „var hneyksli;
það hvernig safnið reyndi að breiða
yfir mistökin var hneyksli, en var
það sem gert var í raun og veru
hneyksli?" sagði Jenkins. Það sem
kom út úr hreinsunarvinnunni féll
mörgum vel í geð. Jenkins vitnaði í
listfræðing, sem skrifaði árið 1950
um hrifningu sína á því að geta barið
lágmyndirnar augum „eins skýrar
og þær voru daginn sem þær voru
búnar til“.
Sagði Jenkins skaðann alls ekki
vera eins mikinn og brezki sagn-
fræðingurinn William St Clair héldi
fram. I nýlegri bók, sem varð for-
ráðamönnum British Museum tilefni
til að efna til ráðstefnunnar, heldur
St Clair því fram, að allt að 80% lág-
myndanna hefðu skaðazt við hreins-
unina.
Segir í bókinni að ófaglærðir
verkamenn hefðu skafið burt alla
skán og málningarleifar af hinu 2.500
ára gamla listaverki með kísilkola-
sköfum og sporjárnum, í því skyni að
láta hvítan grunnlit marmarans
njóta sín, í samræmi við fegurðar-
skyn þess tíma sem hreinsunin var
gerð.
„Harmleikur"
Sagði Jenkins listaverkunum hafa
verið forðað frá verri örlögum með
því að Bretar fluttu þau frá Aþenu.
Grískir fulltrúar á ráðstefnunni
reiddust þeim ummælum Jenkins, að
í vörzlu Grikkja lægju enn sum af
listaverkum Parþenon-hofsins „und-
ir skemmdum“. Sá skaði væri miklu
alvarlegri en sá sem hreinsun Elgin-
lágmyndanna hefði valdið.
Sagði Jenkins lágmyndina á vest-
urgafli Parþenon-hofsins, sem var
ekki komið í skjól í Akrópólis-safn-
inu í Aþenu fyrr en árið 1993, þar
með hafa legið undir skemmdum
áratugum saman af völdum loft-
mengunar og súrs regns. Hið sama
ætti við um mörg listaverkanna á
Akrópólis-hofinu sjálfu. Þetta væri
„hrikalegasti harmleikur" sem hann
þekkti til.
Lágmyndirnar eru kenndar við
Elgin lávarð, sem í upphafi 19. aldar
var sendiherra Bretlands í Tyrkja-
veldi, sem Grikkland heyrði þá und-
ir. Hann fékk árið 1801 leyfi til að
Málband
HÚSASMIÐJAN
Sími 525 3000 • www.husa.is
gera gipseftirmyndir af lágmyndun-
um á Parþenon-hofinu, en með mút-
um gat hann fjarlægt frummyndina
og flutt á brott með sér. Síðar varð
hann sér úti um formlegt leyfi, og ár-
ið 1817 skiluðu lágmyndirnar sér í
British Museum. Safnið geymir
einnig fleiri listaverk af Parþenon-
hofinu, sem þangað bárust á 19. öld
eftir öðrum leiðum.
Brezk stjórnvöld hafa jafnan hafn-
að kröfum Grikkja um að skila lista-
verkunum, en sérskipuð þingnefnd
mun skila áliti um málið á næsta ári.
AP
Ian Jenkins fyrir framan hestshöfuð úr lágmyndasafninu af forngríska
Parþenon-hofmu, sem geymt hefur verið á British Museum frá árinu
1817.1 bakgrunni er Robert Anderson, forstöðumaður safnsins.