Morgunblaðið - 13.08.2000, Blaðsíða 37

Morgunblaðið - 13.08.2000, Blaðsíða 37
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. ÁGÚST 2000 37, Hvað er eitt fótbrot á móti fegurð kóngaliljunnar? LILJUR ÁGÚSTMÁNUÐUR er aðal- blómgunartíminn hjá liljum í ís- lenskum görðum. Það er ekki svo að skilja að liljurnar séu mest áberandi blómin í garðinum, til þess eru þær allt of lítið ræktaðar. Það er af sem áður var þegar eld- lilja óx í öðrum hverjum reykvísk- um garði, en hún hefur líklega verið ræktuð á Islandi í liðlega 100 ár. Liljur eru í huga margra sérstök há- tíðablóm. Þær hafa verið ræktaðar frá ómunatíð, en heima- lönd þeiira eru á norðurhveli jarðar, nokkrar eru upp- runnar í Mið- og Suður-Evrópu, en mun fleiri í Litlu- Asíu, á svæði Sovét- ríkjanna sálugu, A- Asíu og N-Ameriku, en alls munu til ná- lægt eitt hundrað tegundir lilja, auk ótal margra ræktunarafbrigða. Liljan var í miklum metum hjá Egyptum til forna. Til eru meira en 4.000 ára gamlar egypskar myndir, sem sýna liljuakur og fólk að uppskerustörfum. Hvort Grikk- ir kynntust liljuræktun gegnum Egypta eða Fönikíumenn, sem voru miklir sæfarar og kaupmenn á Miðjarðarhafi, skal ósagt látið, en til eru vasar frá Krít frá því 1600 f.Kr. með liljumunstri og Homer dásamar liljuna í kvæðum sínum. Liljan á að hafa skreytt musteri Salomons, en gyðingar kölluðu liljuna „susan“, sem end- urspeglast í kvenmannsheitinu Súsanna, sem táknar víst hin hreina, hin fagra. Rómverjar hrifust líka af þessu fagra blómi, en það var madonnu- liljan, eða Lilium candidum, sem vai’ ræktuð í löndunum umhverfis Miðjarðarhafið. Þeir kölluðu lilj- una Rós Júnó, en Júnó var þeirra æðsta gyðja. Rómverjar áttu stór- an þátt í útbreiðslu madonnulilj- unnar, því talið var að hún hefði mikinn lækningamátt og væri sér- staklega græðandi. Þannig dreifðist ma- donnuliljan með róm- verskum hersveitum hvert sem þær fóru og ílentist þar sem vaxt- arskilyrði voru hag- stæð. Rómverska skáldið Vergil gaf lilj- unni fylginafnið cand- idum, sem táknar hvítur og undir heit- inu hvíta liljan var lilj- an þekkt í Evrópu fram á 19. öld, þegar aðrar hvítar liljur urðu algengar. Ma- donnulilju-nafnið er því tiltölulega ungt að árum, en í kristinni trú varð þessi lilja tákn guðsmóð- ur. Tengsl Lil. candidum við Maríu mey má rekja til helgisagnar um upprisu hennar, sem er talin vera frá 2. öld. Þar segir, að þegar graf- ar Maríu guðsmóður var vitjað þremur dögum eftir dauða hennar, hafi líkami hennar verið horfinn en gröfin verið full af rósum og liljum. Liljan er því áberandi í kaþólskri kirkjulist. Trúin á lækningamátt lilju- blómsins er líklega upprunnin hjá Egyptum, en vitað er að úr blóm- unum var pressuð olía, sem var notuð í þeirra finustu smyrsl. Hinn frægi læknir Hippokrates, sem var uppi um 400 f.Kr. talar sérstaklega um egypska liljuolíu. Ti’úin á lækningamátt hvítu lilj- unnar og líklega liljublóma al- mennt fylgdi með hjá kristnum mönnum og hvíta liljan varð ásamt ýmsum öðrum lækningajurtum mikilvæg planta í jurtagörðum klaustranna. Það er sjálfsagt þannig sem liljuræktun hefur bor- ist til Norðurlanda. Til er jurtabók eftir danskan munk, sem hét Hin- rik hörpustrengur og lést 1244. Þar nefnir hann lilju, sem dugi mót hrukkum í andliti og margvíslegu smiti. Hér með lýsi ég eftir lilju- hrukkukremi, framleiðsla þess gæti sjálfsagt verið vænleg auka- búgrein og nægir viðskiptavinir. Á 16. öld voru ekki margar lilju- tegundir ræktaðar í Evrópu. Þó er vitað, að auk hvítu liljunnar eða madonnuliljunnar voru ræktaðar eldlilja og túrbanlilja. Þegar nýi heimurinn opnaðist fyrir Evrópubúum komust þeir í kynni við áður óþekkta flóru. Eins bárust margar jurtir frá Asíu. Sannkallað lilju-æði greip um sig á 19. öld og þá upphófst ræktun margra nýrra tegunda, eins og tíg- urlilju, gullbandalilju og kónga- lilju, sem eru vinsælar enn í dag. Fundur kóngaliljunnar Lil. regale varð sögulegur. Einn fræg- asti plöntusafnari Breta E.W. Wil- son fann hana í afskekktum kín- verskum fjalladal skömmu eftir aldamótin. Þar lét hann safna 7.000 laukum sem senda átti til Bandaríkjanna. Á einstigi út úr dalnum varð hann fyrir grjóthruni og fótbrotnaði illa. Það var svo sem nógu slæmt, en lest með múlösn- um varð að komast eftir stígnum í sömu andrá, svo Wilson var snúið hornrétt á einstigið og asnarnir stikuðu yfir hann. Eins og fyrir kraftaverk steig samt enginn asn- anna á hann, en haltur var Wilson til æviloka, en hann taldi kóngalilj- una fyllilega þess virði. Af þessum 7.000 kóngaliljulaukum eru allar kóngaliljur heimsins komnar. S.Ifl. BLOM VIKUMAR 440. þáttur llmsjón Sigríður lljarlar GLÆSILEGAR GJAFAVÖRUR MÖRKINNI 3 • SÍMI 588 0640 Til sölu mjög gott 107 fm SQ einingahús til flutnings Hentar vel sem t.d. íbúð- arhús, skrifstofuhúsnœði, aðstaða fyrir félagasam- tök o.fi. Uþplýsingar í síma 899 8850. Húsbréf Innlausnarverð húsbréfa Innlausnardagur 15. ágúst 2000. 1. flokkur 1989: Nafnverð: InnLausnarverð: 500.000 kr. 1.337.996 kr. 50.000 kr. 133.800 kr. 5.000 kr. 13.380 kr. 1. flokkur 1990: Nafnverð: Innlausnarverð: 500.000 kr. 1.181.286 kr. 50.000 kr. 118.129 kr. 5.000 kr. 11.813 kr. 2. flokkur 1990: Nafnverð: Innlausnarveró: 1.000.000 kr. 2.373.490 kr. 100.000 kr. 237.349 kr. 10.000 kr. 23.735 kr. 2. flokkur 1991: Nafnverð: InnLausnarverð: 1.000.000 kr. 2.206.215 kr. 100.000 kr. 220.622 kr. 10.000 kr. 22.062 kr. 3. flokkur 1992: Nafnveró: InnLausnarverð: 5.000.000 kr. 9.736.076 kr. 1.000.000 kr. 1.947.215 kr. 100.000 kr. 194.722 kr. 10.000 kr. 19.472 kr. 2. flokkur 1993: Nafnveró: Innlausnarverð: 5.000.000 kr. 8.982.224 kr. 1.000.000 kr. 1.796.445 kr. 100.000 kr. 179.644 kr. 10.000 kr. 17.964 kr. 2. flokkur 1994: Nafnverð: Innlausnarverð: 5.000.000 kr. 7.888.311 kr. 1.000.000 kr. 1.577.662 kr. 100.000 kr. 157.766 kr. 10.000 kr. 15.777 kr. 3. flokkur 1994: Nafnverð: Innlausnarveró: 5.000.000 kr. 7.744.107 kr. 1.000.000 kr. 1.548.821 kr. 100.000 kr. 154.882 kr. 10.000 kr. 15.488 kr. Innlausn húsbréfa fer fram hjá íbúðalánasjóði, í bönkum, sparisjóðum og veróbréfafyrirtækjum og liggja þar einnig frammi upplýsingar um útdregin húsbréf íbúðalánasjóður Borgartúni 21 I 105 Reykjavík I Sími 569 6900 I Fax 569 6800 FUGLAHÚS Garðprýði fyrir garða og sumarhús. 10 mismundandi gerðir. PIPAR OG SAL Klapparstíg 44 ♦ Sími 562 36 Þ
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.