Morgunblaðið - 10.09.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2000 29
REYNT AÐ HAFA MEÐ-
LAG MEÐ HVERJU
BARNISEM LÆGST
Guðmundur
Jónsson,lektor í
sagnfræði, segir
að rannsókn Njarðar
Sigurðssonar vai-pi at-
hyglisverðu ljósi á að-
stæður efnalítils fólks
hér á landi fyrr á öld-
inni.
„Ég hef á undan-
förnum árum unnið að
rannsóknum á íslenska
velferðarríkinu, sérstaklega
mótunartíma þess frá lokum 19.
aldar og fram á miðja 20. öldina
að almannatryggingakerfíð
kemst á laggirnar 1947. Vegna
skorts á heimildum varð úr að
Njörður ákvað að kanna sér-
staklega einn hóp sem velferð-
arríkið á að veita þjónustu -
fósturbörnin," segir hann.
„Sérstaðan við þetta við-
fangsefni er að þarna hefur ver-
ið algjör eyða í okkar þekkingu
en jafnframt er mjög erfítt að
rannsaka það. Heimildir eru
mjög af skornum skammti og
þær sem þó eru til, t.d. í Borg-
arskjalasafni, eru lokaðar vegna
persónuverndar. Sagnfræðingar
eiga hins vegar ekki að láta
slíkar hindranir koma í veg fyr-
ir að fjallað sé um mikilvæg svið
á borð við félagslega hópa sem
orðið hafa undir í samfélaginu."
Guðmundur segir að rann-
sókn Njarðar gefi greinargott
Guðmundur
Jónsson lektor.
yfirlit yfir þennan mála-
flokk, þ.e. hversu stórt
vandamál hafi verið um
að ræða. Þá fjalli hann
um viðhorf til fóstrunar
og gefi mjög góða mynd
af þeim opinberu úrræð-
um sem notuð hafi verið
til að mæta þessari þörf.
„Vel kemur í ljós
hversu Reykjavíkurbær
hefur verið vanþróaður.
Allt er í gamla farinu langt
fram á 20. öldina, útgjöld til
þessarar þjónustu voru af mjög
skornum skammti og reynt að
hafa meðlag með hverju barni
sem lægst. Þetta þýddi að fólk í
sæmilegum efnum vildi alls ekki
taka að sér þessi börn og því
varð það hlutskipti fátækasta
fólksins. Það átti ekkert og sá
því vonarglætu í því lítilræði
sem fylgdi með fósturbaminu.
Þar voru hins vegar eðlilega
ekki alltaf bestu aðstæðurnar til
að ala upp fósturbörnin," segir
hann enn fremur.
Guðmundur bendir að lokum
á að rannsóknin sýni vel hversu
seint félagsleg úrræði á borð við
barnaheimili hafi þróast hér á
landi og þá hafi verið að frum-
kvæði einstakra atorkusamra
kvenna, eins og Sesselju Sig-
mundsdóttur í Sólheimum og
Þuríðar Sigurðardóttur í Vor-
blóminu.
Mikill leyndarhjúpur
„Fátækt var almenn og ríkjandi og
fólk skammaðist sín vegna aðstæðna
sinna,“ segir Njörður en hann segist
hafa rekið sig á að mikill leyndarhjúp-
ur sé ríkjandi um þessi mál og svo
hafi raunar verið um langt árabil.
„Það var geysilega erfitt að komast
í einhveijar heimildir um þessi mál.
Ég þurfti t.d. að bíða eftir aðgangi að
skjölum á Borgaskjalasafninu í tvo
mánuði og komst ekki þar inn fyrr en
milli jóla og nýárs. Þá var ég reyndar
farinn að örvænta enda átti ég að
skiia ritgerðinni í janúai-,“ segir hann.
En af hverju stafar þessi leynd?
„Margt af því fólki sem rannsóknin
fjallar um er enn á lífi eða á fjölmarga
afkomendur sem vilja ekki að slíkar
upplýsingar séu bornar á torg. Af
þeim sökum koma engin nöfn við
sögu í þessum rannsóknum rnínurn."
Forsenda þess að vísindamannin-
um gæfist aðgangur að skjölunum
forboðnu var nefnilega sá að fara með
viðkvæmar upplýsingar sem algjört
trúnaðarmál og með þeim hætti að
ekki yrði persónugreinanlegt. Það er
því alls ekki aðeins í erfðafræðinni
sem tekist er á um persónuvemd ein-
staklinga og rétt til upplýsinga og
rannsókna.
Ótrúlega stutt síðan
Njörður segist helst undra sig á því
eftir að hafa unnið að þessari rann-
sókn, að svo stutt sé síðan aðstæður
voru jafn bágbornar hjá mörgum
borgarbúum og raun bar vitni.
„Fátækt fólk hafði í raun ekkert val
um að halda bömum sinum, enda
kom lítil sem engin hjálp frá samfé-
laginu. Af þessum sökum urðu margir
að gefa frá sér bömin, jafnvel á heim-
ili sem vom í engu betur stödd, en
fengu þó örlítinn lífeyri með fóstur-
baminu.
Þessi fósturböm eignuðust vita-
skuld siðan sína fjölskyldu og mörg
hver em enn á M í dag og hafa eflaust
brennandi áhuga á uppruna sínum og
íyrstu æskuáranum. Þetta er í raun
saga sem að mestu er enn ósögð.“
Lýsing hf.
Ti 1kynning um skráningu skuldabréfa á Verðbréfaþi ng Islands hf.
1. flokkur 2000
Lýsing hf.
Útgáfudagur: 20. júni 2000
Áv.kr. á fyrsta söludegi: 7,40%
Grunnvísitala: Nvt. 198,4
Vextir: 6,00% ársvextir
Flokkur: 1. flokkur 2000. Flokkurinn er opinn en verður að hámarki 2,5 milljarðar króna
Fyrsti gjalddagi: 25. ágúst 2001
Einingar bréfa: 5 m.kr. og 10 m.kr.
Skráning:
Upplýsingar og gögn:
Söluaðili:
Umsjón með útgáfu:
Verðbréfaþing íslands hefur samþykkt að setja skuldabréfin á skrá
og verða þau skráð 15. september 2000, enda verði öll skilyröi
skráningar uppfyllt.
Skráningarlýsingin og önnur gögn sem vitnað er til í skráningar-
lýsingunni liggja frammi hjá Landsbanka islands hf., Laugavegi 77,
155 Reykjavík og á skrifstofu Lýsingar hf., Suöurlandsbraut 22.
108 Reykjavík.
Landsbanki íslands hf., Laugavegi 77, 155 Reykjavík.
Landsbanki íslands hf., Laugavegi 77, 155 Reykjavík.
þegar þér
hentar.
Kvlt\a(c^K
Þ fl R 5 E Mjfil J H R T H fl 5 L Œ R
Landsbankinn