Morgunblaðið - 19.11.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. NÓVEMBER 2000 35
Ríkir
menn
Einn helsti gallinn við tvískipt heil-
brigðiskerfi er að það býr til afgerandi
skiptingu ísamfélaginu ogljœrþeirri
skiptingu viðurkenningaryfirbragð, svo
hún færásig blœ eðlilegs ástands.
A
lvarlega ríkir menn
hafa jafnan talið það
rétt sinn að fá notið
auðsmunar í samfé-
lagi við sér lélegra
fólk (það er að segja fátæka), og
núna vilja þeir íslendingar sem
telja sig til ríkra fá að kaupa sig
fram til betri heilbrigðisþjónustu.
Að minnsta kosti skjótari heil-
brigðisþjónustu.
Hvað mælir á móti því að fólk
fái að ráða hvort það ver pening-
um sínum í til dæmis nýjan bíl
eða sjúkrahússvist? spyrja þeir
eins og forviða skynsemdarmaður
sem mætir óupplýstum út-
nesjahikk.
Og sá sjálfskipaði skynsemdar-
forkólfur heldur áfram: Það er
löng röð af
fólki sem bíð-
ur þess að
komast í að-
gerð, og það
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrimsson
kemur öllum til góða að ég fái að
nota mína eigin peninga - ef ég
vil - til þess að fara úr röðinni. Þá
styttist hún, og þar með biðin fyr-
ir hina. Þessi röksemdafærsla
hins upplýsta er reyndar, ef nán-
ar er að gáð (og þarf svo sem ekki
að gá neitt svakalega nánar),
verulega gölluð. Það er kannski
helst tvennt sem gerir rök hins
upplýsta lítt sannfærandi.
I fyrsta lagi: Þó svo að hann
kaupi sig fram fyrir röðina skiptir
það nákvæmlega engu fyrir þá
sem eru á undan honum í röðinni.
Ef eitthvað er, þá hefur hinn upp-
lýsti gefið frat í þá sem voru á
undan honum, og með gjörðum
sínum í rauninni lýst því yfir að
hann telji sjálfan sig skipta meira
máli en þá.
í öðru lagi: Með því að gera
ríkum kleift að kaupa sig fram
fyrir biðraðir í heilsugæslu er
þeim ríku gert mögulegt að verða
jafnari en aðrir. Þannig ýtir þetta
enn frekar undir stéttskiptingu í
samfélaginu.
Bæði þessi atriði, sem talin eru
hér á undan, eru eiginlega alveg
bjánalega skýr mótrök gegn því
að komið verði á tvískiptu heil-
brigðiskerfi á íslandi. Þess vegna
er erfitt að skilja hvers vegna
menn eru að mæla slíku kerfi bót.
En þess vegna er einmitt líka
nauðsynlegt að reyna að átta sig
á því hvaða hugsunarháttur geti
búið að baki.
Það kemur tvennt til gi'eina.
Annars vegar að fylgismenn
tvískipts kerfis telji shkt í raun
öllum jafnt til hagsbóta, eða hins
vegar að þessir tvískiptingarsinn-
ar hreinlega vilji koma á svona
skiptingu í trausti þess að þeir
verði sjálfir - í krafti peninga
sinna - alltaf á fremra farrými.
Það er að segja, að tvískiptingar-
sinnar séu einfaldlega ekki hlið-
hollir jöfnuði.
Þessi síðarnefndi kostur - að
ríkir menn vilji beinlínis koma á
tvískiptu kerfi - þarf ekki að vera
fráleitur. Hvers vegna skyldu rík-
ir menn ekki fá notið ríkidæmis
síns þegar kemur að heilsugæslu,
rétt eins og þeir fá notið þess
þegar þeir fljúga til útlanda og
geta borgað fyrir að vera á saga-
klass þar sem þeir fá kampavín?
Sennilega birtist hvergi eins
greinilega peningabundin stétt-
skipting eins og í farrýmisskipt-
ingu farþegaflugvéla, og þar af
leiðir að ekki er til auðveldari og
áhrifaríkari leið til að sýna bæði
sjálfum sér og öðrum að maður sé
stórmenni sem hefur mikið um-
leikis.
Þetta byrjar strax á jörðu
niðri. Maður getur gengið um
borð þegar manni hentar en þarf
ekki, eins og fátækur pöpullinn,
að fara í röð. Maður er tjaldaður
af frá skrílnum. Og þegar lent er
fær maður að fara fyrstur út á
meðan hinum lægra settu er
haldið og þeir horfa á mann (eru
þetta ekki áreiðanlega öfund-
araugu?) stíga fyrstan á land eins
og sæmir þeim forgöngumanni,
sem maður er nú sannarlega orð-
inn.
Ríkir menn hafa lagt mikið á
sig til að verða það sem þeir eru
(ríkir, það er að segja) og jaðrar
það ekki við að vera einhverskon-
ar réttindabrot að þeir fái ekki að
finna og njóta auðsins með þeim
hætti sem er þeim sjálfum og öðr-
um skýrastur? Það er, með því að
þeir séu sýnilega metnir meira en
þeir sem ekki eru ríkir.
Þess vegna þarf það alls ekki
að vera með öllu fráleit ályktun
að ríkir menn (og talsmenn
þeirra) séu í raun og veru mót-
fallnir því að í samfélaginu ríki
sem mestur jöfnuður þegar kem-
ur að grundvallargæðum á borð
við heilsugæslu. Aftur á móti eru
líklega flestir sammála um að lítið
sé við það að athuga að sumir geti
keypt sér flottari bíla en aðrir,
eða flogið á sagaklass.
Einn helsti gallinn við tvískipt
heilbrigðiskerfi (sem fylgismenn
þess nefna „blandað") er sá, að
það býr til mjög afgerandi skipt-
ingu í samfélaginu og ljær þeirri
skiptingu viðurkenningai-yfir-
bragð þannig að hún fær á sig
blæ eðlilegs ástands. Það er ein-
faldlega þannig, samkvæmt
þessu, að sumt fólk er á hærra
plani en annað og því alls ekki
óeðlilegt að þetta fólk hljóti skjót-
ari afgreiðslu í hverju sem er.
Eðli þessarar skiptingar er hið
sama og eðli farrýmaskiptingar í
flugvélum. Sumir fá kampavín og
þurfa ekki að bíða í röð. Hinir fá
fúlt kaffi og mega híma í keng.
Svona úrvalshyggja er hvorki ný
af nálinni né í eðli sínu forkastan-
leg. Það er vel hægt að hafa þessa
skoðun og jafnvel færa fyrir
henni töluvert sannfærandi rök.
Þess vegna er líklegt að ríkir
menn, og talsmenn tvískipts heil-
brigðiskerfis, séu, þegar öllu er á
botninn hvolft, fylgismenn auk-
innar stéttskiptingar í samfélag-
inu. Þeir eru þar með andvígir
jöfnuði, þótt þeir segist ekki vera
það. En ef hægt á að vera að
ræða af viti um leiðir til úrbóta í
þreyttu heilbrigðiskerfi er nauð-
synlegt að þeir sem vilja taka
þátt í umræðunni geri sér grein
fyrir grunneðli skoðana sinna og
fari ekki í felur með það.
Jöfnuður er á mörgum sviðum
hvorki mögulegur né æskilegur,
því hann getur heft góða og gef-
andi samkeppni. En það eru svið
mannlegs samfélags þar sem
jöfnuðar er þörf. Jafnvel til þess
beinlínis að gera samkeppni
mögulega á öðrum sviðum.
Til leigu verslunar- eða veitingapláss
Til leigu 300 m2 verslunarpláss á annarri hæö í verslunarmiðstöðinni Firði í
miðbæ Hafnarfjarðar, mjög góðir auglýsingagluggar. í húsinu er í dag rek-
inn til dæmis banki, ÁTVR, 10-11 verslun, apótek ásamt fjölda annarra
verslana. Næg bílastæði, meðal annars í bílakjallara, hugsanlegt að skipta í
minni einingar, t.d. 100 m2 pláss.
Upplýsingar í síma 897 - 6533.

Glæsilegar bygg>ngadó«r
til úthlutunar i Garöaoæ
á Hraunsholti
Alls verður 45 lóðum úthlutað við Greniás,
Eikarás, Grjótás og Furuás og skiptast þær
sem hér segir:
Lóðir fyrir 26 íbúðir í rað- og parhúsum.
19 einbýiishúsaióðir.
Lóðimar verða
byggingarhæfar um
mitt árið 2001.
Allar upplýsingar um
byggingar- og skipulags-
skilmála ásamt umsóknar-
eyðublöðum liggja frammi
á bæjarskrifstofum
Garðabæjar, Garðatorgi 7.
Einnig er hægt að
sækja um lóð
og fá upplýsingar
á vef Garðabæjar
www.gardabaer.is
Umsóknarfrestur er til
8. desember 2000.
Góður staður
Góður bær
Bæjarstjórinn
í Garðabæ

imtfM
C\*s\\e9ar
KOSTAB
Allt aö
afsláttur
Fagleg rábgjöf
Fullkomin tölvuteiknun
Fyrsta flokks hönnunarvinna
Friform
HÁTÚNI6A (í húsn. Fönix) SÍMI: 552 4420