Morgunblaðið - 19.11.2000, Blaðsíða 33

REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 18. nóvember
verðbólgu og að samningarnir gætu komið til
endurskoðunar ef aðrir semdu um annað og
meira. Síðan sagði Grétar Þorsteinsson: „Ef það
reynast forsendur fyrir launastefnu, sem býður
upp á mun meiri launahækkanir, er bara eðlilegt
að fólk fái tækifæri til þess að endurskoða þessa
samninga. Kennarar eiga samúð mína eins og
margir aðrir sem eiga eftir að semja en það eru
auðvitað fleiri en kennarar, með fullri virðingu
fyrir þeim sem búa ekki við of góðan hlut. Kenn-
arar ei*u örugglega ekki ofsælir af sínum hlut.“
Þótt þing ASÍ hafi samþykkt tillöguna, sem for-
seti samtakanna treysti sér ekki til að samþykkja,
sýndi atkvæðagreiðslan að sjónarmið Grétars
Þorsteinssonar eiga mikinn hljómgnmn innan
verkalýðshreyfingarinnar. Tillagan var samþykkt
með 189 atkvæðum gegn 110 og hefði einhvern
tíma þótt saga til næsta bæjar að tillaga um stuðn-
ing við launþega í verkfalli fengi ekki samhijóða
stuðning á ASI-þingi. _
Afstaða forseta ASÍ sýnir hins vegar að forysta
verkalýðshreyfingarinnar er ekki tilbúin til að
samþykkja að sérstakar aðstæður réttlæti meh-i
launahækkanir til kennara en annarra og þess
vegna hljóti aðrir að fylgja með ef kennarar ná
fram meiri kauphækkunum en um samdist á hin-
um almenna vinnumarkaði.
Ríkisstjórnin stendur þess vegna frammi fyrir
því, að gangi hún verulega til móts við kröfur
kennara mun fleira fylgja á eftir. Miðað við stöðu
atvinnufyrirtækjanna nú, olíuverðshækkanir og
of mikla verðbólgu, verður ekki séð hvernig ríkis-
stjórnin getur tekið slíka áhættu.
Kjaradeila framhaldsskólakennara er því í
sjálfheldu. Allar staðreyndir málsins blöstu auð-
vitað við þegar kennarar tóku ákvörðun um að
fara í verkfall. Þeir vissu að hverju þeir gengu.
Þeir vissu um endurskoðunarákvæði gildandi
kjarasamninga. Þeim hefur áreiðanlega verið
ljóst að þeir voru að stefna út í langt verkfall. Það
bendir til þess, að þeir séu einfaldlega tilbúnir til
að breyta um starfsvettvang ef ekki er komið
verulega til móts við kröfur þeirra og að þeir líti
svo á, að þeir eigi annarra kosta völ. Það er út af
fyrir sig skiljanleg afstaða í ljósi góðæris, mikillar
eftirspumar eftir vinnuafli og mikils innflutnings
á vinnuafli. En ekki fáum við útlendinga til að
manna kennarastöður í skólunum nema að mjög
takmörkuðu leyti.
Þótt mörgum finnist kennarar hafa spilað sig út
í horn er margt sem bendir til að aðstæður á
vinnumarkaðnum geri þeim kleift að segja ein-
faldlega að þeir séu hættir og farnh- annað. Þótt
það eigi ekki við um þá alla, á það áreiðanlega við
um marga í þeirra hópi.
Þegar allt þetta er skoðað fer ekki á milli mála,
að kjaradeila framhaldsskólakennara er einhver
erfiðasta kjaradeila sem hér hefur komið upp ár-
um saman.
Markaðs-
lausnir?
m ÞEGAR horft er á
skólakerfið frá sjónar-
hóli notenda þess, þ.e.
nemenda og foreldra,
fer ekki á milli mála, að það er mikil eftirspurn eft-
ir góðum skólum og góðum kennunim. Þeir sem
geta boðið upp á skóla, sem skara fram úr og
kennara sem óumdeilanlega skara fram úr, eru
áreiðanlega að bjóða þjónustu sem mikil eftir-
spurn er að og margir eru tilbúnir til að borga fyr-
ir ýmist beint eða í hærri sköttum.
Þegar fjármálafyrirtæki eða hugbúnaðarfyi-h--
tæki bjóða í starfsfólk frá öðrum fyrirtækjum með
þvf að bjóða betri kjör, og ef því er að skipta langt
umfram kjarasamninga, heitir það launaskrið og
stefnir kjarasamningum annarra ekki í hættu. En
það eru einmitt þessar tvær greinai- viðskiptalífs-
ins sem bera mesta ábyrgð á því að hleypa upp
launakjörum í landinu. Astæðan er ekki sízt sú, að
þarna er um einstaklingsbundna kjarasamninga
að ræða. Nú þegar tíðkast einstaklingsbundnir
kjarasamningar meðal kennara og hafa raunar
gert ái'um saman. Þegar einstök sveitarfélög úti á
landi reyna að laða kennara til sín með yfirgreiðsl-
um og ódýru húsnæði er markaðurinn að byrja að
taka völdin og til sögunnar eru komnir einstakl-
ingsbundnir kjarasamningai' í skólakerfinu.
Þegar kennaraverkfall stóð yfir fyrir nokkrum
árum varpaði Morgunblaðið fram þeirri spum-
ingu, hvort miðstýrðir kjarasamningar kennara
væm ekki orðnir úrelt fyrirbrigði. I stað slíki'a
samninga ættu kennarar að skapa samkeppni um
sig á milli sveitarfélaga. Þá yrðu til einstaklings-
bundnh' kjarasamningar sem myndu bæta kjör
stórs hóps kennara án þess að hægt væri að segja,
að allsherjarsamningar á vegum kennarasamtaka
væru að hleypa öllu í uppnám.
Með sama hætti er spurning hvort ekki er hægt
að skapa framhaldsskólum enn sjálfstæðari stöðu
hverjum um sig, þannig að þeir, sem sjálfstæðar
einingar, geti keppt um beztu kennarana.
Umræður, sem fram hafa farið um einkarekna
valkosti í heilbrigðiskerfinu, sýna, að fólk er við-
kvæmt fyrir breytingum á margvíslegri almanna-
þjónustu sem talin er geta skapað mismun á milli
hinna efnameiri og hinna efnaminni. Þó er stað-
reyndin sú, að einkareknir valkostir eru nú þegar
fyiir hendi í heilbrigðiskerfinu. Sjúklingur getur í
dag óskað eftir ákveðinni þjónustu á sjúkrahúsi,
fengið hana fyrir ekki neitt en þurft að bíða eftir
henni jafnvel vikum saman. Hann getur fengið
sömu þjónustu á læknastofu úti í bæ, greitt fyrir
hana nokkur þúsund krónur en losnað við langa
bið. Og í sumum tilvikum er það sami læknir sem
framkvæmir verkið!
Nú þegar eru til einkareknir skólar. Fari fram
sem horfir eru verulegar líkur á að þeim fjölgi ef í
Ijós kemur að reksti'argrandvöllur er fyrir þeim
og kennarar finna að þeir geta borgað hæiri laun.
Raunar er ekki óhugsandi að einhverjir hópar
kennara taki sig saman um að setja á stofn slíkan
rekstur til þess að bæta kjör sín á þann hátt og
með eigin framkvæði.
Þetta era mjög ómótaðar hugmyndir og þeim
var tekið afar illa af forystumönnum kennara fyr-
ir nokkmm árum. En grandvallarhugsunin er
auðvitað sú, að það er mikil eftirspurn eftir hæfi-
leikamiklum kennuram og hvers vegna mega þeir
ekki láta framboð og eftirspurn ráða launakjörum
sínum eins og gerist hjá hinum ungu verðbréfa-
sölum eða tölvusnillingum?
Að óbreyttu er engin lausn á verkfalli fram-
haldsskólakennara í augsýn. Það verkfall getur
við núverandi aðstæður staðið fram á næsta ár.
Að fenginni reynslu vitum við að eftir eina tO tvær
vikur byrjar að skapast mikill órói á meðal nem-
enda og foreldra þeirra. Fríið er skemmtilegt í
byrjun fyrir nemendur en svo breytist viðhorfið.
Stórir hópar nemenda eru að missa mikilvægt ár
úr lífi sínu. Þeir eiga á hættu, dragist verkfallið
fram á næsta ár, að þeir geti einfaldlega ekki lokið
þessu námsári með eðlilegum hætti.
Þrýstingui-inn á stjórnmálamennina að leysa
deiluna á eftir að vaxa hröðum skrefum á næstu
vikum en hendur þeirra era bundnar eins og
glögglega kom fram í ummælum forseta ASÍ.
Þess vegna þarf að leita nýrra leiða.
„ Afstaða forseta
ASI sýnir hins vegar
að forysta verká-
lýðshreyfingarinnar
er ekki tilbúin til að
samþykkja að sér-
stakar aðstæður
réttlæti meiri launa-
hækkanir til kenn-
ara en annarra og
þess vegna hljóti
aðrir að fylgja með
ef kennarar ná fram
meiri kauphækkun-
um en um samdist á
hinum almenna
vinnumarkaði.“