Morgunblaðið - 05.12.2000, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Kraftmikil tónsmíð með
rammislensku tónmáli
TClNLIST
Geislaplötur
JÓRUNN VIÐAR
Jórunn Viðar: Slátta, konsert fyrir
píanó og hljómsveit í flutningi
Steinunnar Birnu Ragnarsdóttur
og Sinfóníuhljómsveitar fslands
undir stjórn Petter Sundquist. Til-
brigði um ísienskt þjóðlag fyrir
selló og pianó flutt af Lovísu Fjeld-
sted og Steinunni Birnu Ragnars-
dóttur. Hugleiðingar um fímm
gamlar stcmmur fyrir pfanó leikn-
ar af Valgerði Andrésdóttur. Is-
lensk svíta fyrir fiðlu og pianó
(þjóðlffsþættir) í flutningi Laufeyj-
ar Sigurðardóttur og Selmu Guð-
mundsdóttur. Heildarlengd: 64’47.
Útgefandi: Smekkleysa sm/ehf
SMK9. Verð: kr. 2.199.
FYRIR réttum tveimur árum fór
undirritaður afar lofsamlegum orð-
um um geislaplötuna „Únglíngurinn
í skóginum" (Smekkleysa, SMK8)
sem inniheldur 20 sönglög Jórunnar
Viðar. Góð uppbygging, sérstaklega
vandaður ílutningur og síðast en
ekki síst frábær tónlist gera þessa
plötu eina þá minnisstæðustu sem
undirritaður hefur haft til umfjöllun-
ar.
Nú er komin út önnur platan í því
sem mér skilst að verði heildarút-
gáfa hljóðritana á verkum Jórunnar
Viðar og inniheldur hún verk þar
sem píanóið, hljóðfæri Jórunnar,
kemur alls staðar við sögu. Á næsta
ári er svo von á geislaplötu með ball-
ettverkum Jórunnar, Eldur og Ólaf-
ur Liljurós, auk kórverksins Man-
söngur fyrir Ólafs rímu
Grænlendings. Varla sér fyrir end-
ann á útgáfu þessari því Jórunn er
enn að og verður vonandi sem
lengst.
Þótt hrifning mín á þesum nýja
diski sé ekki alveg eins ótvíræð og á
þeim fyrri er hér margt gott að
finna. Enginn vafi er á því að megin-
verkið á plötunni er píanókonsertinn
Slátta sem frumfluttur var árið 1977
og þá með tónskáldinu við flygilinn.
Hann er enda lengsta verkið, tæpur
hálftími að lengd, auk þess að vera
mestur að innihaldi. Þetta er kraft-
mikil tónsmíð með góða, rökræna
framvindu, hefðbundin í sínu þriggja
kafla formi, hratt - hægt - hratt.
Eins og við er að búast reynist tón-
mál Jórunnar vera rammíslenskt en
þó má vel greina nýklassísk áhrif
(t.d. Hindemith), og „folkloristísk"
áhiif sem ættuð eru úr Austur-
Evrópu (Bartók o.fl.). Píanóröddin
er glæsilega skrifuð í „grand conc-
erto“ stíl og stelur einleikshljóðfærið
svolítið senunni frá hljómsveitinni
sem mér finnst á stundum vera
óþarfiega mikið í undirleikshlut-
verkinu. Eins virkar hljómsveitin
svolítið undirmönnuð, t.a.m. er
strengjahljómurinn ekki eins þéttur
og maður hefúr átt að venjast frá
Sinfóníuhljómsveitinni undanfarið.
Því þrátt fyrir fámennið hefur mönn-
um þar á bæ oft tekist að ná undra-
verðum árangri að þessu leyti. Hér
hljómar SÍ eins og stór kammer-
sveit. Píanóleikur Steinunnar Birnu
Ragnarsdóttur er sannarlega virt-
úós í þessu krefjandi verki. Gæsileg
frammistaða. Sama má segja um
hlut Valgerðar Andrésdóttur í Hug-
leiðingum um fimm gamlar stemmur
fyrir píanó frá 1963. Valgerður fer á
kostum í þessu skemmtilega og vel-
samda verki. Tilbrigði um íslenskt
þjóðlag fyrir selló og píanó (eða heit-
ir það Tilbrigði við gamalt íslenskt
kvæðalag, sbr. bls. 4 í textahefti?)
eru leikin af sellóleikaranum Lovísu
Fjeldsted, dóttur tónskáldsins, og
Steinunni Birnu Ragnarsdóttur á
píanó. Þetta er fallegt verk og prýði-
lega flutt. Lokaverkið, íslensk svíta
fyrir fiðlu og píanó (þjóðlífsþættir),
leikið af þeim Laufeyju Sigurðar-
dóttur og Selmu Guðmundsdóttur,
er svipminna en hin verkin á diskin-
um og finnst mér flutningurinn ekki
ná sér fullkomlega á flug fyn- en í
lokakaflanum sem nefnist Vikivaki.
Texti bæklingsins, sem að megin-
uppistöðu er sá sami og á fyrri disk-
inum, ber nokkur vitni um óhöpp
sem stundum verða í ritvinnslu og er
uppsetning hans ansi einkennileg.
Ekki hefði veitt af því að endurskoða
textann alveg. Einnig hefði betri
prófarkalestur hefði verið til bóta,
sbr. ósamræmi í titli verks utan á
umslagi og inni í bæklingi. Eins eru
óþarfa prentvillur, eins og í nafni
hins heimsþekkta Jorma Panula,
kennara stjómandans í hljómsveit-
arstjórn, og Eötvös-stofnuninni í
Ungveijalandi þar sem hann var í
framhaldsnámi.
Þegar á heildina litið er Slátta að
sjálfsögðu mikilvæg viðbót við
hljóðritanir á íslenskri tónlist og
ekki síst á verkum Jórunnar Viðai’.
Sem slík er hún ómissandi í safnið,
þótt enn betur hafi til tekist með
fyrri diskinn.
Valdemar Pálsson
Nýttverk
Michael-
angelos
fundið?
SKÚLPTÚRINN á myndinni er eftir
16. aldar ítalska endurreisnar-
listamanninn Michaelangelo Buon-
arroti og er viðfangsefnið „Cristo
Redentore,” eða Kristur lausnarinn.
Þennan skúlptúr er að finna í
kirkju heilagrar Maríu í Róm, en
italskir fræðimenn telja sig nú hafa
uppgötvað eldri útgáfu skúlptúrsins
sem Michaelangelo hafi á sínum tíma
hafnað vegna galla í marmaranum.
AP
Hrífandi
píanóleikur
TÖNLIST
III j 6 m d i s k a r
EDDA ERLENDSDÓTTIR
LEIKUR VERK EFTIR
GRIEG
Edvard Grieg: pieces lyriques, suite
Holberg. Edda Erlendsdótt.ir, pía-
nó. Upptökur 10.-12. aprfl 1993,
Lyon. 1993-2000.
LYRISKE stykker (stutt ljóðræn
píanóverk) samdi Grieg á tímabilinu
1867-1901. Þau voru jafnóðum gefin
út í 10 hlutum og eru leikin hér í
réttri ópus-röð (utan síðustu smá-
verkin fimm sem eru nokkuð sér á
parti, Frá tímum Holbergs eða Hol-
bergssvíta op. 40. Þessir fínu og
skemmtilegu þættir voru seinna út-
settir í þekktari útgáfu fyrir kamm-
ersveit). Hið fyrsta, hin gullfallega
„Arietta", birtist er tónskáldið var
um hálfþrítugt. Síðan rekur hver
gullmolinn annan, Vals op. 38 nr. 7,
Fiðrildi, Einmana ferðalangur, Litli
fugl og Til vorsins op. 43. Aldeilis
fínn ópus, þar sem snilldin sjálf er að
verki; síðasta „stykkið" sárt, fallegt
og jafnvel grátbroslegt í senn og geri
aðrir betur! Þau sem á eftir koma
eru sum nokkuð lengri og formið
ekki jafnknappt, en fín verk og hug-
tæk engu að síður (Næturljóð op. 54,
Klukknahljómur op. 54, Horfinn
dagur op. 57 og Leyndarmál op. 57,
svo minnst sé á þau lengstu - um 4-6
mín.). Og innanum smellir einsog
Scherzo (með e.k. „þjóðdansatríói")
op. 54 og „Puck“ (,,Bokki“?) op. 71,
leikinn með miklum sjarma og eleg-
ans! Um Eddu Erlendsdóttur er það
að segja að hún er einsog kjörin til að
leika verk Griegs, jafnvel hinn klári
og fremur bjarti píanóhljómur fer
þessum verkum einstaklega vel; um
túlkunina þarf ekki að fjölyrða, ým-
ist fínleg (má t.d. benda á hið yndis-
lega Air eða aríu úr Holbergssvít-
unni), þokkafull (Hún dansar) eða
fyndin - eða allt í senn (Puck). Það
vantar heldur ekkert upp á kraftinn
og klára tilfinningu fyrir „strúktúr"
verkanna.
Með öðrum orðum, hrífandi píanó-
leikur.
Upptaka og hljóðritun einsog best
gerist. Ekki sakar fallegur og vand-
aður bæklingur (ekkert plastdrasl
hér) með mjög góðri umfjöllun Árna
Kristjánssonar um tónskáldið (á
frönsku, ensku og þýsku). Og mikið
og fjölbreytt efni, heildartími um 70
mín., sem telst rausnarlegt.
Oddur Björnsson
Ljúfir söngvar
hljóma
TONLIST
Hallgrfmskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Aðventutónleikar Kvennakórs
Reykjavíkur. Sigrún Hjálmtýsdótt-
ir sópran; Monika Abendroth, _
harpa; Douglas Brotchie, orgel; Ás-
geir Steingrímsson, trompet.
Stjórnandi: Sigrún Þorgeirsdóttir.
Sunnudaginn 3. desember kl. 20.30.
FYRSTU aðventutónleikar ársins
hófust sl. sunnudagskvöld þegar
Kvennakór Reykjavíkur svo tU fyllti
Hallgrímskirkju með hefðbundnu
jólalagaprógrammi frá ýmsum tím-
um. Reyndar svo hefðbundnu, að upp
rifjaðist þularklausan forna frá Ijós-
vakaeinokunardögum Ríkisútvarps-
ins, fastir liðir eins og venjulega, sem
gárungar ku hafa uppnefnt „giktar-
ávarpið". En svo verður samt að vera,
ekki sízt á okkar lausungartímum,
þegar ástsælir jólasöngvar frá 2000
ára kristni eru meðal síðustu hald-
reipa andlegrar ístöðu og lífsfyllingar
í svartasta skammdeginu. Og stærsti,
fremsti og fallegast hljómandi
kvennakór landsins er vissulega, að
öðrum tónmiðlum ólöstuðum, ekki
verst fallinn til að laða fram þann
englasöng á jörðu, sem þegar á fyrri
tugaldamótum grætti margt grjót-
hart rauðavíkingshjartað í kirkju-
messum suður á Englandi og Norm-
andí, svo að norrænir sjóferða-
hryðjuverkamenn létu prímsignast í
hrönnum.
Ef stiklað er lauslega á 20 dag-
skráratriðum vakti fyrst milda undr-
un manns hvað kórinn heldur mikla
tryggð við texta Hvað flýgur mér i
hjarta blítt, á kostnað Borinn er
sveinn í Betlehem við sama íslenzka
þjóðlag sem sennilega er upphaflegri
og allavega bitastæðari. En það lag,
líkt og Ó Jesúbam blítt og hið svolítið
þunglamalega Immanúel oss í nátt
sitt hvorum megin, var samt prýðis-
vel flutt þrátt fyi-ir að gætti örlítils
upphitunartónsigs, sem reyndar dró
mjög úr eftir þessi fyrstu þrjú lög.
Síðan tók við arfur erlendra jóla-
laga. Meðal bezt heppnuðu atriða
mætti nefna Cantique de Jean Rac-
ine, æskuverk eftir Gabriel Fauré,
sem var hægt og tignariegt. Stráka-
lagið kunna úr Töfraflautu Mozarts,
„Bald prangt, den Morgen zu ver-
kúnden", sem slitið er úr upphaflegu
samhengi í íslenzkuninni í dag er
glatt í döprum hjörtum, hljómaði og
fallega. Kór og orgel blönduðust mjög
vel í Ave verum corpus Mozarts K618
eftir að tókst að ná fram réttri reg-
istrun að undangenginni hvæsandi
regal-stikkprufu, og undirleikslaus
kórsöngurinn var sériega hreinn og
tær í Rinu sinni í ættborg Davíðs e.
Guntlett.
Ótrúleg hljómfylling og stemmn-
ingarauki var að hörpuleik Moniku
Abendroth með kórnum í Wassail-
syrpu J. D. Edwards á þrem frábær-
lega útsettum enskum jólalögum, og
kom sá sláttur enn í góðar þarfir
nokkru síðar í tveim lögum úr meist-
araverki Brittens, A Ceremony of
Carols. Þar féll niður eitt lag „vegna
veikinda", trúlega með áformuðum
alt-einsöng Soffíu Stefánsdóttur.
Sigrún Hjálmtýsdóttir sá um meg-
ineinsöngshlutverkið í ár. Fyrst í
kyrrlátu Laudate Dominum K339,
þar sem kórinn bættist inn í síðari
hluta. í Let the Bright Seraphim úr
Samson eftir Hándel söng hún ein við
orgelleik Brotchies og tignarlegan
fylgiraddartrompet Ásgeirs Stein-
grímssonar af væntanlegum glæsi-
brag, þótt drægist aðeins aftur úr
orgelinu í byrjun. Seinna söng hún
með kómum í a cappella Lofsöng
Hildigunnar Rúnarsdóttur, þar sem
töluverðar hæðarkröfur höfundar
kölluðu fram ávæning af píningar-
hljóði úr 1. sóprönum þótt væri að
öðru leyti snoturlega flutt.
Smávegis tónhnig í kórnum á móti
agnariitlu inntónunaryfirskoti í ein-
söngsröddinni gerðust í sameiningu
heyranleg í Ave María Kaldalóns
þrátt fyrir orgelmeðleik, en í lokaat-
riðinu, Adeste Fideles (Frá ljósanna
hásal), var allt orðið í stakasta himna-
lagi, ef svo má segja, með sameinuð-
um glæsikröftum Sigrúnar á latínu,
kórsins á íslenzku og upphöfnu fram-
lagi Douglasar Brotchie á konung
hljóðfæranna.
Ríkarður Ö. Pálsson
Tríóið „Rússneskir virtúósar",
þau Dimitry A. Tsarenko
Nicholas A. Martynow og Vera
A. Tsarenko.
„Rúss-
neskir
virtúósar“
í Salnum
TRÍÓIÐ „Rússneskir virtúósar"
mun halda tónleika í Salnum i'
Kópavogi í kvöld, þriðjudagskvöld,
kl. 20; í Deiglunni á Akureyri
fimmtudaginn 7. desember kl.
20.30 og í Dalvíkurkirkju laugar-
daginn 9. desembcr kl. 20.
Um sl. helgi héldu þau tvenna
tónleika, í Hveragerðiskirkju og í
MÍR-saluum, Vatnsstíg 10, Reykja-
vík.
Eins og nafnið gefur til kynna er
tríóið rússneskt og mun í heimsókn
sinni hingað til lands leggja
áherslu á að kynna rússneska tón-
list og hljóðfæri. Tríóið er skipað
valinkunnum tónlistarmönnum
sem hafa unnið til fjölmargra verð-
launa á tónlistarsviðinu, heima fyr-
ir og erlendis.
Tríóið mun heimsækja grunn-
skóla og tónlistarskóla í Reykjavík
og á Akureyri auk þess að halda al-
menna tónleika.
Meðlimir tríósins eru sem fyrr
segir mjög þekktir tónlistarmenn í
heimalandi sínu: Dimitrí A. Tsar-
enko, stjórnandi tríósins, leikur á
balalaiku og á jafnframt heiðurinn
af útsetningum allra laga sem tríó-
ið spilar. Dimitrí ver miklu af tíma
sfnum í' að spila á tónleikum en á
efnisskrá hans eru yfir 100
einleiksverk. Einnig fæst hann
mikið við útsetningar. Árið 1995
var hann gerður að heiðurs-
listamanni í Rússlandi í viðurkenn-
ingarskyni fyrir framúrskarandi
framlag sitt til kynningar á rúss-
neskri þjóðlagatónlist.
Nicholas A. Martínov leikur á
bassa-balalaika. Nicholas starfar
nú sem einleikari í rússneskri þjóð-
lagahljómsveit með akademísku
söngsveitinni, sem stjórnað er af N.
Kutuzov og kennir sig við útvarps-
og sjónvarpsstöðina „Ostankino".
Vera A. Tsarenko leikur á
domra. Frá árinu 1981 hefur hún
leikið með akademísku ríkis-
hljómsveitinni, sem kennd er við N.
Osipov. Að auki hefur Vera komið
fram sem einleikari með ýmsum
hljómsveitum, bæði í heimalandi
sínu og erlendis.
Sem fyrr segir eiga meðlimir
tríósins það sammerkt að hafa unn-
ið til fjölmargra verðlauna á tón-
listarsviðinu, heima fyrir og er-
lendis.
Auk þess að halda ofangreinda
tónleika mun tríóið heimsækja
nokkra skóla og kynna nemendum
rússneska þjóðlagatónlist. Mánu-
daginn 4. desember liggur leiðin í
Vogaskóla og Tónskóla Sigur-
sveins, daginn eftir verða nemend-
ur Valhúsaskóla sóttir heim og
föstudaginn 8. desember fá nem-
endur Brekkuskóla og Tónlistar-
skólans á Akureyri rússnesku gest-
ina í heimsókn.
Styrktaraðilar tónleikaferðar-
innar eru rússneska sendiráðið á
íslandi, Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna, SÍF, Marel. Fiskmiðlun
Norðurlands og Útgerðarfélag Ak-
ureyringa.