Morgunblaðið - 16.12.2000, Qupperneq 12

12: LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Stærsti vinnustaðurinn í Bolungarvík lokaður vegna gjaldþrots rækjuverksmiðjunnar Nasco
Óvissa í
V rk:inni
Óvissa ríkir um framtíð rækjuvinnslu 1 Bol-
ungarvík og þar með afdrif stærsta vinnu-
staðar bæjarins. Heimamenn binda vonir
við að vinnsla hefjist að nýju en flestir gera
sér þó grein fyrir því að tíma geti tekið að
vinna úr málum vegna erfíðleika rækjuiðn-
aðarins. Helgi Bjarnason kynnti sér stöðu
mála og sjónarmið fólks í Bolungarvík.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Ólafur Kristjánsson, bæjarstjóri í Bolungarvík, vonast til að starfsemi rækjuvinnslunnar hefjist sem allra fyrst.
GJALDÞROT Nasco Bolung-
arvík hf., langstærsta vinnu-
veitandans í Bolungarvík,
hefur víðtæk áhrif í bænum. Um
áttatíu starfsmenn fyrirtækisins eru
án vinnu, í sumum fjölskyldum bæði
hjónin og jafnvel fleiri, auk þess sem
gjaldþrotið sjálft og afleiðingar þess
hafa alvarleg áhrif á þjónustufyrir-
tæki bæjarins og bæjarsjóð. A fólki
og forystumönnum er þó að heyra að
öryggisleysið sem sífelldar breyting-
ar og ójafnvægi í atvinnumálunum,
allt frá árinu 1993, hafi skapað, sé
erfiðast.
Tíunda kennitalan?
Það starfsfólk sem vann hjá Ein-
ari Guðfinnssyni hf., þegar fyrirtæk-
ið varð gjaldþrota á árinu 1993 og
starfað hefur hjá þeim fyrirtækjum
sem komið hafa í kjölfarið, upplifir
mikið öryggisleysi við gjaldþrot
Nasco. Þótt gjaldþrotið sé aðeins
það þriðja í fyrirtækjaröðinni sem
hefur verið með starfsemi í frysti-
húsi EG hefur oft þurft að stöðva
vinnslu vegna breytinga og félögin
komið og farið. Þannig verður næsti
rekstraraðili, ef það tekst að koma
starfseminni aftur af stað, sá tíundi
frá 1993, ef miðað er við kennitölur.
Sumar breytingarnar hafa reyndar
verið bókhaldslegar og starfsfólkið
orðið lítið vart við þær, en kennitölu-
skiptin segja þó sína sögu.
„Vissulega eru þessi öru skipti og
gjaldþrot leiðinleg og koma í veg fyr-
ir að festa skapist í atvinnumálun-
um,“ segir Ólafur Kristjánsson bæj-
arstjóri. „Nýir eigendur koma svo
með nýja sýn á reksturinn, ákveða
upp á nýtt hvort þar eigi að vinna
bolfisk eða rækju, og ráðast í breyt-
ingar í kjölfarið. Þetta hefur auðvit-
að áhrif á umhverfið. Ég held að álit
manna á staðnum sé að verða heldur
dökkt.“
Hefur bæjarstjórinn sérstakar
áhyggjur af starfsfólkinu, ekki síst
ungu fólki sem hefur verið að setjast
að í Bolurigarvík og festa kaup á
íbúðarhúsnæði. Óttast hann að fólk
sem fer í burtu í atvinnuleit snúi ekki
aftur. Starfsfólk sem rætt var við
hefur svipaða sögu að segja. Það vill
gjarnan eiga áfram heima í Bolung-
arvík en verði að leita annað eftir
vinnu ef rekstur rækjuvinnslunnar
hefst ekki á nýjan leik. „Ég ber þá
von í brjósti að okkur takist að finna
nýja eigendur," segir Ólafur bæjar-
stjóri en tekur fram að það þurfi að
gerast næstu tveimur mánuðum til
þess að minnka líkurnar á að hreyf-
ing komist á starfsfólkið.
Verra mál en bruninn í Eyjum
í samtölum við Bolvíkinga er at-
vinnuvandi þeirra gjarnan borinn
saman við vandamál Vestmannaey-
inga í kjölfar brunans í í sfélagi Vest-
mannaeyja. Segja þeir að atvinnu-
leysi 80 manna vegna gjaldþrots
Nasco sé enn verra áfall en hjá 130
mönnum vegna brunans í ísfélaginu.
Bent er á að nærri fimmfaldur mun-
ur sé á íbúafjölda staðanna, en um
4.500 manns búa í Eyjum á móti að-
eins tæplega 1.000 í Bolungarvík.
Samsvar atvinnuleysið í Bolungar-
vík því að 360 hefðu misst vinnuna í
Vestmannaeyjum. Þar fyrir utan er
vakin athygli á því að starfsfólk ís-
félagsins hafi vinnu við uppbyggingu
fyrirtækisins og loðnuvinnslu eftir
áramótin. í Bolungarvík sé hins veg-
ar ekkert að hafa. Finnst sumum að
alvarlegur atvinnuvandi Bolvíkinga
falli í skuggann af brunanum mikla í
Vestmannaeyjum og vísa meðal ann-
ars til heimsóknar forsætisráðherra
þangað.
Ketill Elíasson oddviti Víkurlist-
ans, sem er í minnihluta í bæjar-
stjórn, segir að það sé ákaflega erfitt
að setja sig í spor fólks sem misst
hafi vinnuna tímabundið vegna
gjaldþrota og breytinga á rekstrin-
um á síðustu sjö til átta árum. Hann
segir að atvinnuástandið verði erfitt
í Bolungarvík á næstu mánuðum, ef
vinnsla hefjist ekki í frystihúsinu,
vegna þess að ekki sé hægt að
treysta á smábátana í svartasta
skammdeginu. Telur hann að gjald-
þrot Nasco geti haft alvarleg áhrif á
búsetu fólks í Bolungarvík. Það komi
los á fólk þegar það er ekki öruggt
um vinnu og hætta á að það leiti ann-
að. Þá segir hann að búið sé að sér-
hæfa frystihúsið sem rækjuvinnslu
og ekki hægt að breyta um vinnslu
nema með óheyrilegum kostnaði.
„Ég hef samt trú á því að það eigi
eftir að lifna við hér, að fólksflóttinn
fari að snúast við, en það er þó bara
von enn sem komið er,“ segir Ketill.
Treystir á að rekstur hefjist
Starfsfólkið veit að talsvert þarf til
að koma fyrirtækinu aftur af stað og
Bæði
hjónin at-
vmnulaus
„ÞETTA var frekar óvænt, ég átti
ekki von á að vinnslan yrði stöðv-
uð,“ segir Halldór Sverrisson,
sem missti vinnuna hjá Nasco við
gjaldþrot fyrirtækisins. Kona
hans, Sigríður Runólfsdóttir, vann
einnig hjá Nasco þannig að hjónin
eru atvinnulaus. Þau litu við í
verkalýðshúsinu í Bolungarvík til
að spjalia við vinnufélaga sína og
forystumenn verkalýðsfélagsins.
„Það er slæmt þegar svona ger-
ist, þegar bæði hjónin eru á sama
vinnustað," segir Sigríður. Þau
segjast ekki vita hvað taki við.
Þau eiga fasteign á staðuum og
hafa fyrir tveimur börnum að sjá.
Þau hafa þriggja mánaða upp-
sagnarfrest en fara nú á atvinnu-
leysisbætur. Þau segjast ekki vita
hvað taki við að ioknum uppsagn-
arfresti. „Maður hleypur ekkert í
burtu og ekki þýðir að reyna að
að það getur tekið sinn tíma, eins og
dæmin sanna. Fólkið kemur saman í
verkalýðshúsinu og ber þar saman
bækur sínar. Af viðtölum við nokkra
einstaklinga úr starfsmannahópnum
að dæma treystir það á að rekstur
hefjist aftur eftir nokkrar vikur. Það
gerir sér grein fyrir því að rekstur
rækjuvinnslufyrirtækja er erfiður í
desember og janúar, bæði vegna
þess að þá er erfitt að fá hráefni á
viðráðanlegu verði og oft er erfitt um
sölu í fyrsta mánuði nýs árs.
Margir binda sérstakar vonir við
að AG-fjárfesting ehf., fyrirtæki sem
Agnar Ébenesarson, sem rak rækju-
vinnsluna íyi-ir fyni eigendur, og
félagi hans reka, fái tækifæri til að
spreyta sig á rekstrinum í eigin
nafni. Það fyrirtæki sýndi áhuga á að
kaupa eignimar dagana fyrir gjald-
þrotið en samningar náðust þá ekki
við veðkröfuhafana.
Agnar segir að málið hafi ekki
komið upp aftur, enda skiptastjórinn
enn að setja sig inn í málin. Spurður
að því hvort hann hefði enn áhuga á
að kaupa fyrirtækið segist Agnar
vera til í að skoða allt og sjá hvort
hægt sé að gera eitthvað, en vekur
jafnframt athygli á því að framvinda
málsins fari mest eftir þvi hvernig
veðkröfuhafar standi að málum á
næstunni.
Veðkröfuhafar vilja selja
Ljóst virðist að framtíð rekstrar í
fasteignum þrotabús Nasco er alger-
lega háður ákvörðunum stærstu veð-
kröfuhafanna. Það hvíla rúmlega 380
milljónir kr. á verksmiðjunni, fyrir
utan 70 milljóna kr. aukaveð sem
Sparisjóður Bolungarvíkur á í eign-
unum vegna afurðabirgða sem ekki
sækja vinnu til ísafjarðar, at-
vinnuástandið þar er ekki betra.
Við viljum búa hér en ef þetta
heldur svona áfram og maður fær
ekki vinnu, er ekkert annað að
gera en að koma sér suður, maður
yrði píndur til þess,“ segir Hall-
dór.
er talið líklegt að grípa þurfi til enda
er það á aftasta veðrétti. Byggða-
stofnun er stærsti veðhafinn, með
262 milljónir kr., Íslandsbanki-FBA
með 50 milljónir, Sparisjóður Bol-
ungarvíkur með 40 milljónir, Sjóvá-
Aimennar tryggingar með 25 millj-
ónir og lífeyrissjóður með 5 milljóna
króna veð. Þar fyrir utan eru óveð-
tryggðar kröfur í búið sem ekkert er
vitað um hvað eru miklar. Koma þær
fram eftir tvo til þrjá mánuði.
Ljóst virðist, miðað við stöðu
rækjuiðnaðarins í dag, að erfitt verð-
ur að selja verksmiðjuna fyrir tæpar
400 milljónir kr. þannig að allir veð-
kröfuhafar fái sitt. Efast má um að
rekstrargrundvöllur sé fyrir verk-
smiðju með þann stofnkostnað.
Þannig má til dæmis gera ráð fyrir
að sá hluti af veðkröfu Byggðastofn-
unar sem er á 6. veðrétti, 145 millj-
ónir kr., sé tapaður að öllu eða veru-
legu leyti enda hefur Byggðastofnun
fyrir löngu lagt fjármuni á afskrifta-
reikning á móti henni.
A fundi veðkröfuhafa í gær var
ákveðið að fela Tryggva Guðmunds-
syni, skiptastjóra þrotabús Nasco,
að auglýsa verksmiðjuna til sölu í
heilu lagi. Að sögn Guðmundar
Malmquist, forstjóra Byggðastofn-
unar, er verksmiðjan talin mjög góð
og því verði haldið utan um hana í
heilu lagi, að minnsta kosti til að
byrja með, og henni ekki tvístrað.
Segir hann að veðkröfuhafarnir vilji
koma verksmiðjunni í rekstur sem
fyrst. Er gert ráð fyrir að skipta-
stjórinn hafi tíma til að vinna að söl-
unni eitthvað fram á næsta ár.
Þegar fyrirtæki stöðvast, eins og
gerst hefur í Bolungarvík, þarf tölu-
vert fjármagn til að koma þvi af stað
Sigríður gerir sér vonir um að
vinnslan komist aftur af stað, seg-
ir að áður en gjaldþrotið varð hafi
verið vilji til að kaupa fyrirtækið.
Það sé hins vegar spurning hvort
aðilar nái saman. „Við treystum
því að Agnar [Ebenesersson]
reddi þessu,“ segir Halldór.
aftur. Við það vaknar einnig sú
spurning hvort þeir sem áhuga
kunna að hafa á að kaupa hafi nægi-
lega mikil fjárráð til að leggja inn
verulegt hlutafé og hvort Sparisjóð-
ur Bolungarvíkur eða aðrir við-
skiptabankar séu tilbúnir til að lána
rekstrarfé. Viðmælendur sem
þekkja til í þessum atvinnurekstri
telja að ef ekki verði farið myndar-
lega af stað sé hætt við að sagan end-
urtaki sig.
Rækjuverksmiðjan er með þeim
stærstu í landinu og húsnæðið hefur
verið endurbætt mikið. Þá er þarna
til staðar þjálfað starfsfólk. Á móti
kemur að rækjuiðnaðurinn er ákaf-
lega sveiflukenndur og er frekar
neðarlega í öldudalnum eins og er.
Fólk veltir því fyrir sér hvort ein-
hver vilji hætta fé sínu í slíkum
rekstri eins og staðan er núna og
hvort nægilegt fjánnagn fáist til að
byrja. Athygli vekur að Burðarás hf.
og Skagstrendingur hf., sem komu
með verulega fjármuni inn í Nasco í
upphafi ársins, treystu sér ekki til að
standa að áframhaldandi rekstri.
Ólafur Kristjánsson bæjarstjóri
bindur vonir við að Byggðastofnun
og Sparisjóður Bolungarvíkur, tvær
stofnanir sem tapa væntanlega
nokkrum fjármunum við gjaldþrot
Nasco, taki höndum saman um að
aðstoða Bolvíkinga við að koma hjól-
um atvinnulífsins aftur af stað. Hann
lítur einnig til ríkisvaldsins um að-
stoð og vísar til þess að það hljóti að
vera litið alvarlegum augum þegar
einn sjötti hluti verkfærs fólks í
bænum missi vinnuna á sama deg-
inum.
Komnir á botninn?
Spumingunni um það hvort Bol-
ungarvík sé nú loksins komin á botn
öldudalsins' eftir sviptingarnar frá
1993, sem meðal annars hafa leitt til
þess að meginhluti kvóta byggðar-
lagsins var fluttur í burtu, hefur ekki
verið svarað. Það hlýtur að fara eftir
því hvernig tekst að vinna úr gjald-
þroti Nasco.
Ef rækjuvinnsla hefst ekki á
staðnum á næstu vikum eða mánuð-
um má búast við miklum breytingum
á byggðinni því ekki er séð að annað
geti tekið við hlutverki þessa stærsta
vinnustaðar bæjarins. Ibúunum hef-
ur þegar fækkað úr um 1.300, þegar
mest var, og niður í tæplega 1.000.
Ljóst virðist að bæjarfélagið megi
ekki við stórfelldum fólksflótta
þessu til viðbótar, ef byggðin á að
standast í núverandi mynd. Sumir
viðmælendur ganga svo langt að
segja að ef ekki takist að koma
rækjuverksmiðjunni aftur í gang
færist bærinn áratugi aftur í tímann,
og þeir sem eftir verða þurfi að hefja
nýja uppbyggingu á þeim grunni
sem smábátarnir eru á. Þar eru
raunar einnig blikur á lofti vegna
fyrirhugaðrar kvótasetningar ýsu og
steinbíts hjá þorskaflahámarksbát-
um sem sjómenn segja að leiði til
mikils samdráttar í þeirri vinnu sem
smábátamir þó veita.
Morgunblaðið/Gunnar Hallsson
Hjónin Halfdór Sverrisson og Sigríður Runólfsdóttir koma við í verka-
lýðshúsinu til að spjalla við fyrrum samstarfsmenn sfna hjá Nasco.