Skírnir - 01.04.1907, Page 78

174
Barnsmæður.
þeim hluta á livort þeirra fram að færa ómagana, sem
þau hafa handmegin til, ef hváiki þeirra hefir fé til«.
Engum getur blandast hugur um, að þetta er réttlátt
og óhlutdrægt ákvæði. En eigi er gott að vita hvort
þessum lögum lieflr að jafnaði verið framfylgt, einkum ef
ættsmáar konur áttu í hlut.
I Jónsbók finnum vér nýja fyrirskipun, er einkum á
við fátæklinga, og leggur föðurnum nýja skyldu á
herðar, nfl. að standa straum af kostnaði þeim, er af
barnsförunum hlýtur að leiða fyrir stúlkuna. Þar segir
svo í framfærslubálki: »Hvervetna þar sem kona verð-
ur barnsliafandi, þá skal sá, sem það barn á, inna þeim
fyrir kost, er konu annaðist, meðan hún var í þeim sjúk-
leik, svo og fyrir barnfóstur . . . Ef barnsfaðir er andað-
ur, svarar erfingi — þó eigi meiru en erft hefir«.
Þetta munu vera hinar elztu fyrirskipanir á íslandi
um framfærslu óskilgetinna barna, og væri sanni næst að
ætla að löggjöfinni liefði farið fram, en eigi aftur, er tím-
ar liðu; að mannúð sú og réttlætistilfinning, er lýsir sér í
þessum gömlu ákvæðum, hefði eigi glatast, heldur liefði
meðvitundin um réttmæti þeirra smám saman læst sig í
hug og hjörtu þjóðarinnar. En íslendingum hefir farið
aftur í fleiru en bardögum og bókagjörð á miðöldunum.
Og það lítur út fyrir að þessi ákvæði hafi verið meira í
orði en á borði, að minsta kosti þegar fram á 18. öldina
var komið. í tilskipun sinni 1763 kvartar Friðrik V. yfir
því að þó það sé eðlileg skylda hvers manns, er eignist
óskilgetið barn, að taka j a f n a n þátt og móðirin í fram-
færslu þess, þá reyni margir að koma sér hjá þeirri
skyldu. Og þegai' móðirin sé fátæk og eigi ekkert at-
hvarf, rati hún oft i hin mestu bágindi og geti slíkt hæg-
lega haft hættulegar og slæmar afleiðingar. Skipar hann
því svo fyrir, að sá sem faðir sé að óskilgetnu barni skuli
j a f n t móðurinni annast uppfóstur þess, og greiða eftir
ástæðum sínum og efnahag að minsta kosti helming þess
kostnaðar er framfærsla barnsins að dómi yfirvaldsins