Skírnir - 01.08.1914, Blaðsíða 47

íhald og framsókn.
271
dæmi sýna, að misjafnt verðlag er 'lagt á eftirsóknarverð1
gæði. Þau hafa öll ekki annað sameiginlegt en að sýnast
veita »mestan hagnað« þeim er óska þeirra. Nú er að
athuga hvers konar ástæður leiða til íhaldssemi og fram-
8óknar.
Frá sögulegu sjónarmiði er íhaldsstefnan eldri, og út-
breiddari að fornu fari. Enginn getur til hlítar vitað um
upphaf hennar, því að það er hulið í móðu og mistri
sögulausrar villimensku. í bernsku mannkynsins voru
allir íhald8menn, enda hafa sumir viltir kynþættir sárlitÞ
um breytingum tekið á tugum alda, síðan menning og sögur
hófust. En villimaðurinn hefir fullgildar ástæður fyrir kyr-
stöðustefnunni. Hann er staddur, þekkingar- og reynslu-
lítill, í flóknum og vandasömum heimi. Alt um kring eru
sífeldar, óskiljanlegar breytingar. Hann sér sól, tungl-
og stjörnur koma upp og ganga undir, tunglið skifta mynd,
ský myndast og leysast sundur, regn og snjó falla og
hverfa af jörðunni, vatn streyma og standa kyrt, frjósa og
gufa upp, árstíðum skifta, jurtir vaxa og visna, dýr og
menn fæðast, deyja og að því er virðist, verða að engu.
Fyrir þann sem horfir hjálpar- og skilningslaus á sífeldar
breytingar náttúrunnar er tilveran ægileg; hætta getur
legið í launsátri við hvert spor; ekki sízt í augum þeirra,
sem trúa á tilveru iflra, fjandsamlegra anda í hverjum
hlut, en það er trú flestra villimanna. Sá sem hefir fast-
an grundvöll undir fótum yflrgefur þá nauðugur þann
blett, sem takmörkuð en happasæl reynsla hefir helgað,
til að ráðast út í blinda, ótrygga óvissu. Ef til vill
er í öllum mönnum nokkur sameiginleg íhalds undir-
staða, en í villimönnum og fáráðlingum verður kyrstöðu-
hneigðin alvöld, sprottin af ást á því fáa þekta, og ótta
við alt sem óþekt er. Af hræðslutilfinningu þessari eru
komin öll hin þroskaðri og fágaðri afbrigði íhaldsseminn-
ar á síðari tímum.
En meðan allir hugsa þannig, stendur heimurinn í
stað, og það gerði hann dyggilega framan af. Eftirlíking:
og vani steypti hvern einstakling í mynd og líkingu for-