Skírnir - 01.08.1914, Side 55

íhald og framsókn.
279
sig ekkert eiga nema eymd, engu hafa að týna nema
hlekkjum, en allan heiminn að vinna. Er því sízt að
furða, þó þeir gerist djúptækir i breytingunum, enda stend-
ur íhaldinu meiri stuggur af þeim en nokkrum öðrum
flokki. Þeir vilja engum sáttum taka, nema þeim að
njóta ljóss og sólar til jafns við þá, sem best mega, en
það þykja aðli og auðmönnum harðir friðarkostir.
Hér er ekki rúm til að gera meira en benda á frum-
drætti, en þó má sjá á þessu yfirliti, að skoðanir manna
um, hvort breyta beri eða standa í stað, eru i aðalatrið-
unum lögbundnar, en ekki dutlungum háðar. Þær eru i
samræmi við líkamlega og andlega þróun og ytri kjör.
Þær eru þess vegna fyrirsjáanlegar, ef ekki um einstakl-
inga, þá um stéttir og félagsheildir. En það sem er mönn-
um ósjálfrátt, er heldur ekki ámælisvert, þótt rangt sé,
fremur en óviðgeranleg veikindi verða talin til mannlýta.
í þessum efnum sem öðrum fylgir réttur dómur réttum
skilningi á máli og málsatvikum.
En þó að bæði íhald og framsókn séu skiljanleg, þó
að full rök liggi til að báðar stefnurnar eigi marga og
örugga fylgismenn, þá þyrftu þær ekki í raun og veru að
vera jafngóðar. önnur gæti verið betri en hin. Til að
verða þess vís, þarf að athuga báðar stefnurnar einangrað-
ar, þar sem áhrif þeirra blandast ekki saman til að villa
sjónir, og dæma þá um, hvor meira styður mannlega vel-
gengni.
Allmörg dæmi má finna, meðal viltra og siðaðra
þjóða, um næstum algerða kyrstöðu í margar aldir, jafn-
vel í þúsundir ára. Frumbyggjar Astralíu, svertingjar i
Afríku, Eldlendingar og Girænlendingar nota enn sömu
vopn og áhöld, búa við sömu kjör og forfeður hvíta mann-
flokksins áður en sögur fara af. Þeir hafa staðið í stað
ógHiðið illa: oft hungraðir, klæðlitlir, í aumum hreysum,
varnarlausir gegn sjúkdómum, hjátrúarfullir, skjálfandi af
ótta við sannar og ímyndaðar hættur. Og þar sem þeir
áttu í skiftum við siðuðu þjóðirnar, hallaði leiknum jafnan
á þann veikari. Er það kunnugra en frá þurfi að segja,