Skírnir - 01.08.1914, Side 79

Hafa plönturnar sál ?
303
slíkt er ekki unt að s a n n a í orðsins strangasta skilningi.
Það er jafnómögulegt að s a n n a að plönturnar hafi sál,
eins og hitt, að s a n n a að þær hafi hana ekki.
Þetta kemur af því, að engin sál getur skynjað aðra
sál, séð hana heyrt eða bragðað, þreifað á henni o. s. frv.
Eg gæti t. d. ekki sannað að þið sem þarna sitjið hafið
sál — að þið séuð gædd meðvitund. Eg hefi ekki beina
vitneskju um neina aðra meðvitund en mína. Það er sattr
eg sé að þið hafið augu, nef, eyru og munn eins og eg,
að þið eruð yfir höfuð að tala mjög lík mér í laginu, og
breytið líkt í ýmsum efnum því sem eg mundi breyta.
Eg þykist líka beinlínis sjá gleðina eða kýmnina í brosi
ykkar, en það sannar ekkert um það að þið kennið neinn-
ar gleði, því eg þykist líka geta séð gleði í brosi sem eg
sé á ljósmynd, og þó trúi eg ekki að ljósmyndin viti neitt
til sín. Það sem eg veit með vissu er þetta, að eg er
gæddur meðvitund, en hvort aðrir líkamir, sem eru mín-
um líkir, og haga sér líkt og hann, hafa meðvitund — um
það get eg aldrei til fulls gengið úr skugga, því enginn
þeirra getur s ý n t mér meðvitund sína. Þeir geta ekki
sýnt mér annað en sjálfa sig. Ef eg nú segi: Likami
minn er nú svo og svo, við hann er tengd mín meðvit-
und, ymsir aðrir líkamir eru honum líkir, bæði að gerð
og í athöfnum sínum, þess vegna geri eg ráð fyrir að þeir
séu líka gæddir meðvitund, — þá lætur það ósköp líklega í
eyrum. En meira en líkindi eru það ekki. Fulla sönnun
get eg ekki fengið, því það gæti hugsast að eg væri und-
antekning, þar sem eg hefi meðvitund.
Svona er þvi varið um tilveru allra sálna, hvort held-
ur er nánustu vina vorra eða ormsins i duftinu eða plönt-
unnar. Það verður trúaratriði. Vér lifum þar í trú
en ekki skoðun. Og þeir sem deila um þetta frara og
aftur hafa ekkert annað að styðjast við en 1 í k u r — meiri
eða minni 1 í k u r.
Almennasta skoðunin er nú sú, að menn og dýr hafi með-
vitund, annars sé alt raeðvitundarlaust, að minsta kosti á
vorri jörð.