Skírnir - 01.08.1914, Blaðsíða 89

Hafa plönturnar sál?
3ia
ið að breyta um fyrstu stefnu sína og vægðarlaust að
beygja forviða stofninn rétt þar sem hann kom út úr
berginu og halda þannig hinni þungu laufkrónu upp í
himinblámann — eins og sundmaður sem heldur upp höfð-
inu — með óþreytandi vilja og atorku. Um þennan lífs-
hnút hafði síðan öll viðleitni, öll orka, alt vakandi og
frjálst hugvit trésins snúist. A olnboganum ferlegum og
ofvöxnum mátti sjá hverja af annari áhyggjur trésins, sem
kunni að læra af áminningnm regns og storma. Ar eftir
ár þyngdist laufhvelíingin og hirti ekki um annað en að
breiða úr sér í ljósinu og hitanum, en hulin meinsemd
nagaði innan arminn raunamædda, sem bar hana uppi.
En af einhverri eðlishvöt höfðu þá tvær sterkar ræturr
tveir loðnir strengir, vaxið út úr stofninum meir en tveim
fetum ofan við olnbogann og fest hann við klettavegginn.
Var það neyðin sem knúði þær fram, eða voru þær ef
til vill framsýnar og biðu frá upphafi eftir hættustundinnir
til að koma þá með tvöfalda hjálp? Eða var það ekki
annað en heppileg tilviljun?«.
Loks má nefna það að fleiri og fleiri af þeim lögmál-
um sem lífeðlisfræði og sálfræði mannanna fjallar um,
virðast einnig eiga við um plönturnar. Francé telur upp
í einni bók sinni (Pflanzenpsychologie als Arbeitshypothese
der Pflanzenphysiologie — Stuttgart 1909) 21 atriði þar
sem svipað virðist ákomið með mönnum og plöntum. Eng-
inn veit hve margt kann þar að finnast líkt með skyldum
áður en líkur, því þessar rannsóknir eru enn í bernsku.
Hvað eigum við þá að hugsa um það, hvort plönturn-
hafi sál eða ekki? Eg hefi reynt að sýna að ýmislegt
virðist benda í þá átt, að þær séu gæddar einhverju sál-
arlífi, og að þess vegna fleiri og fleiri hallist að þeirri
skoðun upp á síðkastið. Auðvitað geta þeir ekki s a n n-
a ð það að plönturnar hafi sál, og það verður líklega aldrei
gert. Þeir sem því vilja hallast á þá sveif að neita því,
þeir verða aldrei hraktir, ekki fremur en ef þeir halda
að þeir einir séu gæddir sál. í þessu efni er því hverjum
frjálst að trúa því sem honum fellur bezt. Trúnni eiga