Gangleri - 01.01.1870, Blaðsíða 27

27
íleira smávegis, sem allt kostar nokkuð. Allir leituða
því að þessu svo ncfnda „perpetuum mobile“, en eng-
inn fann, og að lokunum sönnuðu eðlisfræðingarnir með
rökum og reikningum, að þess konar vjel ekki gæti átt
sjer stað, sízt ef vjelin ekki hefði við aðra f.rapta nátt-
úrunnar að styðjast, enn hreifingaraflið (mekanisk Kraft)
citt. Menn voru þá ekki komnir svo langt, að inenn
gætu ságt, að hið sama yrði ofan á, þótt allir náttúru-
kraptarnir væru notaðir. En til þess að skýra þetta
nokkuð fyrir oss, skulum vjer stuttlega virða fyrir oss,
hvað afl er, og hversu sambandinu milli krapta nátt-
úrunnar er varið.
Menn mæla afl með því að íiltaka, hversu háttþað
geti lypt svo og svo miklum þunga, eða: þungi marg-
faldaður með lyptingarhæð er = afl. f’annig þarf jafn
mikið afl til að lypta 1 íjórðungi uin 2 fet, eins og til
að lypta 2 ljórðungum um 1 fet. Menn hafa iniðað
þungan við pund, en hæðina við fet, og því aflið við
„pundfet“ svo nefnd; til þess t. a. m. að lypta 100
pundum um 10 fet þarf 1000 „pund/eta“ aíl, það er að
skilja 1000 sinnuin mcira afl, enn til þess að lypta 1
pundi um 1 fet.
Þetta þarf liver sá að athuga sem búa vill til vjel-
ar. Sumstaðar nota menn t. a. m. vatns magn til að
reka járn, að sínu leyti eins og vjer notum það til að
mala korn. Vatnið er í þessum járnsmiðjutn látið snúa
hjóli, en á hjólinu eru klakkar, sem, þegar hjólið snýst,
grípa hamarinn, og lypta honum upp snöggvast, en sleppa
síðan af honum; og fellur hann þá með öllum þunga
sínum niður á járnið, sem smíða á. Setjum nú að ham-
arinn sje 100 pund að þyngd, og lyptist í hvert skipti