Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Blaðsíða 2

2
höfuð. Mannlýsingar allar, hverjum helzt er sagan tekr að lýsa,
eru svo vel sagðar, að maðr hlýtr að undrast yfir, hversu þar er
vel að orði komizt. Engin saga segir eins vel frá lögum og mála-
sóknum, eins og Njáls saga, og hún sýnir einmitt fram á það,
hversu það var bæði misjafnt, að menn kunnu lögin, og höfðu
krafta til að beita þeim eða fœra sér þau í nyt; eg tala hér um
sé þetta rétt skilið og rannsakað til hlítar. Engin af vorum merk-
ari sögum er þjóðkunnari enn Njáls saga; það má svo að orði
kveða, að hún sé á hvers manns vörum hér á landi; það er líklegt
að hún hafi verið bæði sögð og lesin alment, frá því sagan mynd-
aðist og fram til þessa dags; að Njáls saga hefir verið mjög oft
upp rituð, sýna þær mörgu handritaleifar, sem af henni eru enn
til. Eg hygg þetta ekki vera of sagt um þessa sögu. Hinn frægi
sagnaritari prófessor P. A. Munch hefir sagt einhversstaðar í ritum
sínum, að Njáls saga sé það snildarverk, sem standi jafnfœtis hin-
um mestu meistaraverkum Grikkja og Rómverja, eða hverrar þjóð-
ar sem vera skal, enn þann stað get eg ekki nú fundið; enn Munch
talar um Njáls s. í „Det norke Folks Historie 3. Del“, bls. 1034, og
lofar hana þar mjög.
Enn þetta álit merkra manna í öðrutn löndum á fornsögum
vorum hefir hin síðustu árin af öðrum snúizt upp í kappsamlega
viðleitni að rengja sannleik þeirra margra, og hefir Njáls s. sér-
staklega verið tekin til þess.
Eg ímynda mér, að almenningi hér á landi muni þykja nógu
fróðlegt, að sjá dálítið sýnishorn af þeim lofsamlegu tilraunum, og
tek þá til þess bók, sem út hefir komið fyrir skömmu í Berlín um
Njálu eftir tvo unga frœðimenn, K. Lehmann og H. Schnorr von Car-
olsfeld, mest um málasóknirnar í Njáls s., og svo þar að auki um
sitthvað annað, t. d. örnefni og staðalýsingar; úr þeim köflunum
tek eg þetta, sem ég tilgreini hér. Bókin er heilmikið rit, tölu-
vert á 3. hundrað bls. í allstóru broti, og heitir „Die Njálssage
insbesondere in ihren juristischen Bestandtheilen. Berlin 1883“.
Enn það verður ekki ætlazt til, að menn. sem aldrei hafa svo
mikið sem stigið fœti sínum á ísland, og ekki einu sinni komið svo
nálægt því, að ekki hafi verið reginhafið í milli, geti frœtt oss um,
hvernig hér til hagar? þ»ar til þarf alt öðruvísi rannsóknir.
Sá, sem ætlar að rannsaka sögur vorar, þarf að koma á sögu-
staðina sjálfa, og sjá með sínum eigin augum, og verja til þess
miklum tíma og athygli, skrifa alt upp á staðnum og gera þar
þær athugasemdir, sem honum þykir þurfa; hann þarf og að skýra
frá því, hvað hann hefir sjálfr séð og hvað hann kann að þurfa að
hafa eftir öðrum, og tilgreina þá menn. Hið nauðsynlegasta er, að
rannsaka með grefti þar er helzt þykir þurfa; pað er pegjandi
vottr og tekr af öll tvímæli. Maðr þarf og að hafa góða þekkingu