Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Blaðsíða 18

i8
I. bls. 82, um það, að nefna menn úr fimtardóminum, þá er þetta
hvorutveggja alveg samkvæmt að aðalefninu til; einungis er hér
eitt atriði, sem ekki er í Grágás, nefnil. að sœkjandi skuli nefna
sér votta og bjóða verjanda að nefna þá aðra sex menn úr dómin-
um. þ>etta sýnist þó eðlilegt og mun hafa verið í hinum fornu
lögum, eins og t. d. að bjóða við votta að hlýða til eiðspjalls, Kb.
I. bls. 54 og 79, og að bjóða til að ryðja kvið, bls. 61. Enn hafi þetta
þannig verið, þá hefir þetta ekki komizt inn í þau skrifuðu Grágás-
arlög, að minnsta kosti sem vér nú höfum. Þegar Njáls sögu og
Grágás skilr á, verðr það nákvæmlega að yfirvegast eftir kringum-
stœðum, og þá taka það sem réttara og eðlilegra virðist vera;
önnur er rituð lög, enn hin munnlegar málasóknir. Enn það er
auðvitað, að Njáls s. hefir verið undirorpin miklu meiri breytingum
enn Grágás, vegna þess að hún er svo margrituð upp, og sumir
afritararnir á síðari tímum ekki skilið lögin fullkomlega; kunna
þau því eitthvað að hafa blandazt sumstaðar.
Ef menn nú athuga í heild sinni það, sem hér að framan er
sagt, þá mun það verða ljóst, að bæði frásögnin og öll framsetn-
ing ber það með sér, að hér eru sýndar þær lifandi munnlegu
málasóknir og lífið á alþingi, eins og það gekk til í þessum mál-
um, það er að segja sem næst því, sem frásögnin lá fyrir sögurit-
aranum; frá þessu öllu er sagt með fjöri og snild, sem miklu meira
líkist því, að hinn upprunalegi söguritari hafi farið eftir frásögn,
er komin var frá sjónar- og heyrnarvottum, heldr enn að þetta
væri síðari tíma tilbúningr, eða fyrst sett saman á síðari hluta 13.
aldar. Málasóknirnar og það, sem þar að lýtr á þinginu, og bar-
daginn á alþingi, er sá merkasti kafli i sögunni, og í annan stað
Njáls brenna og það, sem þar til heyrir. þ>að er sjáanlegt, að ritari
sögunnar hefir leitazt við að segja frá þessu öllu sem greinilegast.
Engin af vorum fornsögum lýsir eins vel og rétt alþingisstaðnum
sem Njáls s.; um þetta hefi ég nokkuð talað í Árbók fornleifafél.
1880—1881 í „Rannsókn á hinum forna alþingisstað íslendinga“.
jpað má nærri segja, að alþingisstaðrinn sé nokkurs konar miðpunktr
í Njálu; þetta er og eðlilegt, því þar verða þau stórtiðindi, sem
ekki koma fyrir í öðrum vorum sögum; um lögin er mjög talað
vegna þess, að Njáls. s. er viðburðaríkari enn nokkur af fornsög-
um vorum, sem gerzt hafa hér á landi (ég fráskil náttúrlega Sturl-
ungu), og með því að á hennar dögum var almenn virðing fyrir
lögum og landsrétti, eins og ég hefi áðr sagt, þá var lögunum
beitt eftir flest víg og sakir, ef ekki komust sættir á, enn hversu
er þetta ekki ólíkt þvi, sem við gekkst á 13. öldinni eða Sturlunga
tíma, eins og nokkuð er minzt á hér að framan?
þ>að mun óhætt að fullyrða, að þau tíðindi og viðburðir, sem
hér gerðust á alþingi, hafi verið þeim mönnum, sem bæði heyrðu