Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Blaðsíða 27

27
réttunnar, sem líklega hefir verið farin að breytast, og það áðr enn
landið komst undir konung. Dómsvaldið vóru menn þá og hættir
að nota nema í einstöku smámálum ; þó menn væru gerðir sekir,
hafði það stundum litla þýðingu, þvi menn fóru sem ósekir eins
eftir sem áðr. Menn beittu sverðseggjum og brennum, ef ekki
varð komið einhverjum sættum á, enn sumir urðu að falla og deyja
„sínum herra“ ; við þetta alt hefir hlotið að koma tilfinningarleysi
fyrir lögunum. f>annig gekk það á Sturlungaöldinni, eins og áðr
er minzt á* 1. fegar höfðingjar á síðari tímum tóku hver undir sig
mörg goðorð, þá var grundvellinum haggað undir þeirri fornu dóm-
nefnu, enn goðarnir skyldu einnig nefna menn í lögréttuna. |>að
er ekki ólíklegt, að friðartíminn hér á landi hafi staðið í sambandi
við virðinguna fyrir lögunum. Enn eg skal ekki hér fara lengra
út í það mál.
Eins og eg hefi minzt á hér að framan, vantaði ekki sjónar- og
heyrnarvotta á alþingi, bæði við liðsbónirnar, brennumálin og bar-
dagann á alþingi ; sama er segja um Njálsbrennu, sem stendr í
nánu sambandi við alt þetta, og það sem þar að lýtr; þar eru við-
staddir ioo manns fyrir utan Kára, og alt það lið, sem komst úr
brennunni. Að mönnum hafi verið þessi tíðindi eða atburðir minn-
isstœðir alla sína ævi, og að þeir hafi sagt frá þeim með rökum
svo nákvæmlega, sem þeir kunnu, og einkanlega þegar þeir komu
á alþingisstaðinn, þarf ekki að taka fram frekara, enn þegar er
gert, því það liggr í hlutarins eðli; hitt er og eins vitanlegt, að
mönnum hefir verið forvitni mikil að heyra sagt frá þessum tíðind-
um á sjálfum staðnum, og jafnvel leitazt eftir að heyra þetta með
eigin eyrum og læra af gömlum mönnum, meðan þeir enn lifðu, er
sjálfir vóru hér vottar að2. Onnur eins lagadeila, og önnur eins
ungu í þess konar efnum, því menn höfðu það þá ýmislega, þó hún sé
áreiðanleg saga í öðru.
1) Sjá Dr. juris V. Finsen »Forerindring« framan við Skálholtsbók, bls.
33—34.
2) Eg vil nú tiltaka uni bardagann á alþingi; menn sem vóru hér við-
staddir, hafa bæði gert og getað sýnt og sagt öðrum hvar hver viðburðr
skeði, t. d. hér flýðu þeir Flosi vestr yfir ána; hingað komust þeir upp
í skarðið milli Virkisbúðar og Hlaðbuðar; hér stóð fylking Snorra goða ;
hér á hrauninu féll Ljótr sonr Halls á Síðu ; hér féll Eyjólfr Bölverks-
son, hér lá hann dauðr o. s. frv. Nú er það eftirtektavert, að einmitt
við þessa viðburði, sem hér urðu, segir söguritarinn rétt í hjartans ein-
lægni: »enn þó hjer sje sagt frá nokkurum atburðum, þá eru hinir
þó miklu fleiri, er menn hafa engar frásagnir af«. Hvernig stendr nú á
að ritari sögunnar segir þetta ? Ef þetta er síðari tíma tilbúningr eða í
það minsta þau smærri atriðin, þá var það honum sjálfum bezt kunnugt;
hefði svo verið, þurfti hann alls ekki að vera að afsaka, að margt væri,
sem engar frásagnir væri um;hann þurfti þá ekki að taka þetta svo ná-
kvæmlega, því þá hafði hann frjálsar hendr að yrkja og rita sem hann
4*