Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Page 5

5
mentun og’ þekkingu á Njáls s. í heild sinni, kunni að sýnast, að
hinir háttvirtu höf. hafi tekið heldr „djúpt í árinni“, og þær sann-
anir, er þeir byggja á, heldr léttvœgar; þessu verðr og heldr ekki
neitað; enn á hinn bóginn verð eg að álíta, að slíkir dómar og
orðatiltœki, samkvæmt því, sem þetta er úr garði gert, sé ekki svo
þýðingarmikið fyrir söguna. Eg ætla mér því ekki að gera þetta
álit höfundanna hér að sérstöku umtalsefni, enn vona að menn geti
séð af eftirfylgjandi ritgjörð, eða þeirri reynslu, sem eg hefi fengið
af Njáls s. um staðarlegar lýsingar, í sambandi við viðburðina, að
þessu máli er alt öðruvisi farið, og að Njáls s. er á rökum bygð,
enn ekki eins og höfundarnir álíta.
Hvað lögum og málasóknum i Njáls s. við kemr, og saman-
burð á þeim við Grágás, þá er það að nokkru leyti annað efni, og
þarf sérstakrar rannsóknar við; höf. hafa talað mikið um þetta mál,
enn slept þó því sem einna þýðingarmest var, og það er að rann-
saka nákvæmlega öll þau handrit, sem til eru af Njáls s., og taka
það úr þeim, sem réttast kann að vera og bezt á við, enn þeir
hafa borið Njáls s. i þessu efni einstrengingslega saman við Grá-
gás, og að mörgu leyti án þeirrar rannsóknar, sem máli þessu
hefði getað orðið til upplýsingar, þótt eg hins vegar játi, að ýmsar
athugasemdir þeirra séu skarplegar. Ef rúmið leyfir, skal eg síðar
í ritgjörð þessari taka annað sýnishorn eftir þá háttvirtu höfunda.
það er heldr ekki ætlun min, að fara langt og nákvæmlega
út í lögin í Njáls s., því hvorki þykist eg svo mjög til þess fær,
hefi og ekki í höndum öll handrit sögunnar, er til þess þyrftu;
enda er það ekki aðaltilgangr minnar rannsóknar. Enn áðr enn
eg byrja á öðru efni, vil eg þó minnast lítið eitt á þetta mál yfir
höfuð. og þá draga saman í eina heild höfuðefnið í málinu út af
vígi Höskuldar Hvítanessgoða og málasóknunum út af Njáls brennu,
til þess að fá stutt yfirlit yfir það; enn þeir, sem vilja kynna sér
það nákvæmar eða orð fyrir orð, eiga kost á því í sögunni
sjálfri.
Á því tímabili, sem Njáls s. nær yfir, eru flestir af þeim mestu
lagamönnum uppi, er nokkurn tíma hafa verið á íslandi í fornöld,
að fráteknum þórði gelli; þeir eru allir við riðnir málefni sögunnar:
Mörðr gígja, Njáll, Skafti lögsögumaðr J>óroddsson, þórhallr Ásgríms-
son, Eyólfr Bölverksson1. þá höfðu menn mjög mikinn áhuga á lög-
1) Hinir háttvirtu höf. segja, að Eyólfr Bölverksson sé »uppskrökv-
uð persóna«, enn reyna þó ekki til að sanna það með einu orði.
það er sjálfsagt, að Eyjólfr er ekki nefndr í Landnámu, enn Bölverkr
faðir hans er þar nefndr, af því taldar eru til hans merkar ættir frá
öðrum börnum hans; enn Eyjólfr féll ungr og átti ekkert barn, að því
er séð verðr, og því er hann ekki nefndr; ekki eru heldr allir menn, sem