Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Side 31

31
reynt hafa sem hann var“, o. s. frv. Sbr. og bls. 265. Eyjólfr Sæ-
mundsson andaðist 1158 (ísl. ann.); hann getr því verið fœddr um
1080, hafi hann komizt undir áttrœtt; hann var því að mörgu, ef
ekki öllu leyti hér vel til fallinn1. Enn hvernig sem þetta kann
að vera, þá held eg það sé miklu sennilegra, að einhver af
Oddverjum eða þá Haukdœlum, sem um þann tíma vóru uppi, hafi
að minstakosti ritað einhverja „máttarviði“til Njálu eða það helzta,
heldr enn hún sé fyrst rituð á seinni eða síðasta hluta 13. aldar ;
það er ekki skiljanlegt, eins og eg hefi nokkuð áðr minzt á, hvern-
ig maðr á þeim tíma hefði getað haft þekkingu á hinum fornu
lagagreinum, og sem munu vera miklu fleiri í Njálu enn eg gæti
talið, og þá yfir höfuð alla þá lagakunnáttu og miklu ævingu í
málasóknum, eins og lýsir sér í Njálu, og einkanlega þar enginn
slíkr maðr er nefndr í Sturlungu á síðari hluta 13. aldar. fað er
og enn : Njála talar aldrei um rituð lög, heldr hvað torvelt það
var að muna lögin út í allar æsar. Nú er það kunnugt, að búið
var að margrita upp lögin á síðasta hluta 13. aldar, og það sumt fyrir
margt löngu. Fyrir utan það, sem við kemr fornum klœða- og
vopnabúnaði, og þess konar, sem áðr er á vikið, þá eru mannbœtr
í Njálu ætíð taldar í hundruðum silfrs, samkvæmt öðrum fornum
sögum vorum, enn ekki eftir landaurahundruðum, sem er alt ann-
að, eins og kunnugt er, enn í Sturlungu eru mannbœtr og þess
konar jafnan taldar í landaurahundruðum, því á 13. öldinni var það
qrðinn siðr, að telja á landsvísu, og það af eðlilegum orsökum.
Enn að fara hér út í öll þessi atriði, yrði að þessu sinni of
langt mál, sem áðr er sagt. Hin fornu höfuðeinkenni í Njáls s. eru
því svo mörg og þýðingarmikil, að þau bera þess ljósan vott, að
sagan í heild sinni ekki er neinn síðari tíma tilbúningr, heldr ein
af vorum merkustu og fegrstu fornsögum, þegar á alt er litið.2
1) Dr. Jón þorkelsson hefir sagt mér einn stað í Njálu, sem gæti
bent á, að hún væri rituð af latínulærðum manni, bl. 232 : »þá mant
þú vilja synja þess með skynsemd«,ratio=l) skynsemd, 2) ástœða. liatio
merkir nefnilega bæði skynsemd og ástœðu. Yera má að fleira mætti
finna af þess konar í sögunni.
2) Oðru máli er að gegna með það, eins og eg hefi nokkuð vikið á
hér að framan, að eitthvað kann að vera orðið aflagað í sögunni, eða þá
aukið inn í hana sfðar; þess konar rekr maðr sig á yfir höfuð hingað og
þangað í fornsögum vorum. Sumir þeir, er rituðu upp sögurnar síðar,
leyfðu sér að bœta inn í eða auka ýmsu við, eftir því sem þeim sýndist.
þetta á sér stað í Njálu; þegar það er framhald af ættartölum, sem bœtt
er við, spillir það ekkert hinni fornu sögu, þar eru t. d. nefndir Odd-
verjar, Sturlungar, Hvammsverjar, Fljótamenn, Ketill biskup (hann er
nú reyndar ekki frá þeim seinni tíma) og Kolbeinn ungi. Tveimr vís-
um, sem munu vera eftir síðari höfunda, er og bœtt inn í söguna, ef ekki
fieirum. það, sem eitthvað sýnist vera afiagað, er einkanlega um lög-
réttuskipanina, þar sem talað er um hana í sambandi við fimtardóminn,