Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Page 34

34
skrifat, fyrst Ari prestr hinn fróði J>orgilsson, og Kolskeggr vitri“
o. s. frv. um þá, er síðar rituðu Landn. og juku við. J>annig stendr
nú á þeirri sögu, og líkt hygg ég muni vera með fleiri af forn-
sögum vorum. Eyrbyggja vitnar og til Ara, bls. 8, um kvonfang
£>órólfs mostrarskeggs, og Laxd., bls. 8, um líflát forsteins rauðs,
og bls. 330—332 um aldr Snorra goða og andlát hans, miðað við
fall Olafs konungs helga. Nú kemr þá það, sem stendr í ritgjörð-
inni um stafrofið, Snorra Edda Khöfn 1852 II. bls. 12: „Nú eptir
þeirra dæmum, allz vér erum einnar tungu, þó at greinzt hafi mjök
önnur tveggja eða nokkvat báðar, til þess at hægra verði at rita
ok lesa, sem nú tíðist ok á þessu landi bæði lög ok áttmsi, eða
þýðingar helgar, eða svá þau hin spakligu fræði, er Ari £>orgilsson
hefir á bækr sett af skynsamligu viti, þá hefir ek ok ritað oss ís-
lendingum stafrof“, o. s. frv. J>etta ætla menn ritað um 1140.
Hér sýnist því höf. hvorki hafa haft í huga eða höndum rit Sæ-
mundar fróða, og gæti það margvíslega verið, sem ég skal ekki
tala um að sinni, nema svo sé, eins og sumir hafa ætlað, að Sæ-
mundr hafi ritað á latínu og höf. hafi ekki tekið tillit þess, þar sem
hann var að til búa stafrof , til þess að hœgra yrði að rita og lesa
íslenzk frœði. það væri nú reyndar ekki ólíklegt, að Sæmundr
hafi ritað á latínu, til þess benda jafnvel orð Snorra Sturlu-
sonar: „Ari prestr hinn fróði f>orgilsson Gellissonar ritaði fyrstr
manna hér á landi at norrœnu máli fræði bæði forna ok nýja“.
í>ar sem segir að Ari hafi ritað fyrstr manna hér á landi at nor-
rænu máli, þá er sem eitthvað ha.fi verið áðr ritað hér á öðru
máli; þeir Oddr munkr og Gunnlaugr munkr rituðu báðir á latínu
sína söguna hvor af Ólafi konungi Tryggvasyni, og var það þó
miklu síðar á öldin'ni; eru til tvær útleggingar af sögu Odds, enn
hin töpuð. Gissur Hallsson ritaði og bók á latínu um Rómferð
sína eða ferðir í suðrlöndum, sem hét: „Flos Peregrinationis“, sem
og er töpuð (Sturlunga VII., 15. k., bls. 206). Getr þannig verið
um fleiri bæði fyrr og síðar.
Sá, sem ritaði Noregs sögu næst á eftir Ara, var Eiríkr Odds-
son; hann reit bók, sem hét „Hryggjarstykki“, um Harald gillaog
syni hans, Magnús blinda og Sigurð slembi og alt um dauða
þeirra. f>egar nú þessir frœðimenn rituðu meira eða minna úr
Noregs sögu, þá er líklegt, að þeir hefðu ekki lagt minni stund á
að rita sögur síns eigin lands að því þeim var unt, og enda að
þeir hefði gert það fyrst, enn ekki að það hefði verið geymt fram
á síðari hluta 13. aldar að rita um merka viðburði, sem gerðusthér
á landi í fornöld. Eg gæti nú hugsað mér, að fleira af
fornsögum vorum væri „spunnið af toga“ þeirra Sæmundar og
Ara, enn beinlínis verðr nú með rökum sannað; báðir hafa þeir
hlotið lofsorð mikið fyrir fróðleik sinn, og fengið auknefnið „fróði“,