Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1887, Síða 39

39
Ein mörk ('/<, pund danskt) af skíru gulli kostar 620 kr.; 9 merkr
af skíru gulli eru því 5580 kr. f>etta verð breytist eigi, því gullið
er myntfótrinn.
þ>að er ekki ómögulegt fyrir þann, er nokkuð þekkir til gull-
smiðis, að fara nokkuð nærri um, hvað bæði smíðalaun og gullsrýrn-
un í smíðunum (afgang) muni hafa verið á þessum grip, því það
er siðr erlendis og mun hafa verið, að smiðrinn verðr að standa
skil á vigtinni, eða því sem til er lagt, og verðr það þá að koma
fram í smíðakaupinu; þetta getr því orðið mikið á miklu af þeim
dýrmæta málmi. þ>essi kaleikr hefir því verið einhver hinn mesti
dýrgripr.
Ég skal og geta þess, að þar nyrðra heyrði ég þá sögu, að
þegar Danir (eða Christófor Trondson og Axel Juul) tóku gull-
kaleikinn og aðra dýrgripi kirkjunnar, hafi þeir og ætlað að hafa
með sér altarisbríkina miklu, sem Jón biskup Arason keypti til
kirkjunnar, sjá Espól. Árb. III. D. bls. 131; þeir tóku hana úr
kirkjunni, og komust með hana þar eitthvað út fyrir, enn urðu
að skilja hana þar eftir, því hún var svo „þung í vögunum“, og
er mælt, að hún hafi eitthvað skemzt við þetta, en þetta varð þó
henni til frelsis; þannig er nú sagt frá, og má vera, að Hólamenn
hafi rekið minni til als þessa. Altaristafla þessi er bæði mikil og
skrautleg, og stendr hún nú á steinaltarinu í kirkjunni; í henni eru
47 úthöggnar myndir fyrir utan hesta og annara dýra myndir; hún
er mjög svo logagylt, og er í gotneskum stýl; má hún heita lista-
verk. Búningum á myndunum og yfir höfuð öflu ásigkomulagi
töflunnar hefi ég lýst á dagbók minni 1886. Tafla þessi hefir
mikla kulturhistoriska þýðingu, og er sjálfsagt frá fyrra hiuta 16.
aldar, ef ekki eldri, því þegar lengra leið, fór hinn nýrri stíll
(Renaissancen) að ryðja sér til rúms í útlöndum; taflan þarf ekki
að hafa verið nýsmíðuð þegar Jón biskup fékk hana, þó hún hafi
verið ónotuð.
II.
Gullkaleikrinn í Skálholti.
Klœngr biskup J>orsteinsson í Skálholti, 1152—1176, var stór-
menni og rausnarmaðr mikill; hann lét gera kirkju í Skálholti, er
að öllu var vönduð fram yfir hvert hús annað, er var á ís-
landi, bæði að viðum og smið. Enn er kirkjan var vígð og því
var lokið, bauð biskup öllum þeim mönnum, er þar vóru og sér
þótti það betr gegna, til dagverðar, og höfðu þar eigi færri dag-
verð enn 700 (840 tírœð); tilföng urðu nokkuð með óhœgindum
áðr létti, enn þó er sagt, að veizla var afl-virðuleg, og vóru allir