Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1961, Side 53

SUMTAG OG SUMTAGSSNÆLDA
57
staðar. 1 betliferðum mínum um Skaftafellssýslu á vegum byggða-
safnsins í Skógum sá ég hvergi sumtagssnældu og ætlaði, að hana
væri hvergi að fá, raunar að nokkru með réttu, ef að líkum lætur.
Þar kom þó, að mér opnuðust dyr að þessum afkima íslenzkrar þjóð-
háttasögu.
Síðla hausts árið 1960 bar mig að garði Sigurþórs Úlfarssonar
á Háamúla í Fljótshlíð. Þar hitti ég aldraðan málvin minn, Einar
Runólfsson trésmið frá Efri-Mörk á Síðu. Bar þá á góma sitthvað
varðandi gömul vinnubrögð, og upp úr kafinu kom minning um sum-
tagsvinnu frá árinu 1886, þar sem spunnið var með snældunni gömlu.
Ekki rek ég frekar samræðu okkar Einars, en hún leysti forvitni
mína úr læðingi. Von bráðar ritaði ég Eyjólfi Eyjólfssyni hrepp-
stjóra á Hnausum í Meðallandi og bað hann ásjár í þessu efni. Ég
rataði þar rétta leið. Eyjólfur svaraði bréfi mínu 22. nóvember 1960
og sendi mér um leið sumtagssnældu,, sem hann hafði smíðað eftir
minni. Snældan er áþekk snældum í snúningstækjum, sem sjómenn
notuðu við færaspuna, að öðru en því, að hali hennar er nokkru
lengri og tréhnokki í enda hans. Eyólfur segir þetta um snælduna og
spunann:
„Öðru máli er að gegna um sumtagssnældu, sem frekar mætti
kall sveif. Ungur hjálpaði ég föður mínum til að spinna sumtag,
sneri á með snældunni, en hann lyppaði fyrir. Ég man vel eftir gerð
snældunnar, enda var hún lengi til á æskuheimili mínu 1 Botnum.
Að spuna sumtagsins unnu tveir menn. Annar lyppaði fyrir, og var
það vandameira, en hinn spann með snældunni; sneri á þráðinn jafn-
óðum og lyppað var fyrir. Sá, sem sneri, var standandi og færði sig
frá hinum, eftir því sem þráðurinn lengdist.
Faðir minn var víst venjulega með sumtagið í húsdyrum og mun
hafa brugðið sínum enda þráðarins um eitthvert hak til að taka
móti þunga þráðarins og átaki spunamannsins, meðan hann lyppaði
fyrir dálítinn spotta, en slakaði síðan á svo að á yrði snúið.
Og þannig var haldið áfram, þar til þráðurinn þótti orðinn nógu
langur, en þá var hann undinn upp á snælduna. Að því búnu var
spunanum haldið áfram á nýjan leik með sama hætti, þar til snældu-
hnykillinn þótti orðinn nógu stór eða þungur.
Spunamaðurinn stóð og hélt uppi snældunni með vinstri hendi
(nr. 1 á snældunni) og sneri með hægri hendi með skafti snældunn-
ar (nr. 2), er snerist um leið í greip vinstri handar. Þráðurinn var
festur í hinn enda snældunnar (nr. 3) og hnykillinn svo undinn upp