Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Page 17

ALTARISBRlK frá stað
21
hefur stuðlað að því að binda myndirnar saman og gera úr þeim
eina samgróna heild.
Þessi skilgreining á efnisatriði bríkarinnar er örugg. En vorkunn-
armál er þótt menn héldu að guð faðir væri Ólafur helgi, þegar hann
var einn síns liðs. Þar sem myndin hefur ekkert einkennistákn, gat
hún í rauninni verið hvaða helgur konungur sem er. Ef þessi mynd
frá Búðardal hefði öxi í hægri hendi, væri hún Ólafur helgi. Þegar
Bogi Sigurðsson eignaðist myndina, hefur það eflaust fylgt henni,
að hún væri af þessum dýrlingi. Og ef til vill hefur það alltaf fylgt
henni, síðan Brynjólfur biskup skrifaði það í vísitazíubókina 1647.
Hann er ef til vill upphafsmaður villunnar. Hann kann að hafa dregið
þessa ályktun athugalítið út frá því einu, að Staðarkirkja var helguð
Ólafi konungi, kirkja Sancti Olai regis et martyris, og reyndar hon-
um einum. Þó ber að leggja áherzlu á, að þetta er ekki annað en get-
gáta um upphaf villunnar. Hún þarf ekki áð vera rétt, enda skiptir
þetta ekki miklu máli.
María krýnd af syni sínum sem drottning himnanna er hið síðasta
í stórum flokki atriða úr lífi Maríu eða sögu, sem iðulega eru sýnd
á helgimyndum. Þetta er einn af gleðiviðburðum Maríu, sem svo voru
nefndir. Talið var, að spáð væri fyrir um krýninguna í Fyrri bók
konunganna, 2. kap. 19. v., þegar Batseba gekk fyrir Salómó son sinn
eftir krýningu hans: ,,Þá gekk Batseba á fund Salómós konungs til
þess að tala máli Adónía við hann, og' konungur stóð upp á móti henni,
laut henni og settist síðan í hásæti sitt og lét setja fram stól handa
konungsmóður, og settist hún til hægri handar konungi".
Krýning Maríu var mjög vinsælt myndefni á mi'ðöldum og því meir
sem lengra leið, og til er mikill fjöldi mynda, er sýna þetta efnis-
atriði. Tilhögun á þessum myndum er yfirleitt ekki mjög föst í skorð-
um. Stundum er ýmist annaðhvort faðirinn eða sonurinn með Maríu,
en þó oft báðir, sinn til hvorrar handar. Oftast mun það vera sonur-
inn, sem setur kórónuna á móður sína, en stundum faðirinn. og stund-
um halda þeir kórónunni á milli sín á höfði hennar eða yfir því, í þann
veginn að setja hana á höfuð Maríu. Stundum blessar faðirinn með
hægri hendi um leið og sonurinn setur kórónuna á móður sína. Stund-
um halda englar á kórónunni. Iíeilagur andi er oftast yfir höfði Maríu
á krýningarmyndum. Einkunnir hafa persónurnar yfirleitt ekki,
nema hvað faðirinn hefur kórónu og ríkisepli, sem reyndar er heims-
hnötturinn, sundurskiptur í þrjá liluta með böndum, fyrst um þvert
og táknar þá neðri helmingur Asíu, síðan í tvennt efri helmingnum,
og tákna þá hlutarnir tveir Evrópu og Afríku. Stundum svífa per-