Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 62

66
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
alen, þad sem á mille kann ad bera, er óriett. Þesse verdur, ad visu
miklu of stutt“. Stefán Karlsson magister hefir gert mér þann greiða,
áð mæla bilið á milli strikanna og reyndist það vera 13,6 sm og sam-
kvæmt því verður þessi „íslendska alen“ aðeins 54,4 sm.22 Báðar
þessar heimildir koma nokkurn veginn heim við kvarðann frá Skóg-
um, sem var að lengd 54,2 sm, en styðja ekki þá skoðun, að notuð
hafi verið alin hér á landi, sem verið hafi meðaltal álnanna í þessum
flokki, eða 55,2 sm, en ýta undir þann grun, að lengd hins kvarðans,
Þjms. 2970, sem er 55,9 sm, stýðjist ekki við eldri fyrirmyndir. Mér
er nær að halda, að hér á landi hafi einhverntíma verið notuð alin,
önnur en Hamborgaralin, sem hafi verið að lengd um 54 sm, og að
alin sú, sem mörkuð er á kvarðann Þjms. 2970 og er að lengd 55,9
sm sé einfaldlega markleysa og styðjist ekki við 54 sm alinina, sem
ég vil nefna Jónsalin.
Magnús Már nefnir tvö dæmi um álnir með svipaðri lengd. Hann
segir: „Svipað kemur og fram í ritgerð Jóns biskups um Alin og
mælikvarða í ÍB 45, 4to, þar sem hann segir, að Hamborgaralin sé y2
þumlungi lengri en íslenzk alin, en hún ætti þá að vera 55,637 sm,
eða aðeins styttri en það“. (Hamborgaralin 14 þuml. : 57,064
-r- 1,427 = 55,637.)23 Textinn um alin og mælikvarða er heldur
óljós og raunar er ég ekki alveg viss um að þetta séu orð Jóns biskups
sjálfs, því að hér er verið að skrá inntak úr bréfum hans og virðast
hugleiðingar annars manns koma inn á milli. Þar segir:..að finna
mismun á ýmsra þjóða alna lengd annað hvort frá Hamborgar, eða
minni lands alin, sem er einum hálfum þumlungi frekari.“ Þetta
skil ég svo, að ef „minni lands alin“ merkir íslenzkri alin, þá sé hún
y2 þumlungi lengri en Hamborgaralin. Ennfremur segir Magnús Már
framar í sömu málsgrein, eftir að hafa tekið upp eftir Jóni biskupi,
áð íslenzk alin sé einum þumlungi styttri en Hamborgaralin: „Þetta
er merkur vitnisburður, því hann gerir hina venjulegu innlendu alin
á fyrri hluta 18. aldar um 55,2 sm eða mjög líka hinni norsku stikku,
sem Steinnes telur 55,3 sm.“ Hér mun gengið út frá að Hamborgar-
alin hafi verið 57,064 sm og einn þumlungur 2,853 sm, en þá kemur
í ljós, að þetta er ritvilla fyrir 54,2 sm og hverfur þá allt samband
við hina norsku stikku Steinness.
Loks er vert að minnast þess, að Jón Árnason talar um norska
alin24 og Jón Ólafsson um Lögbókaralin,25 sem séu % hlutar af Sjá-
landsalin eða 53,81 sm og hafa það eftir Páli Vídalín, en þetta er á
undarlegum misskilningi byggt. Páll segir í ritgerðinni Alin að lengd