Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1968, Side 64

68
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
álnir (= 188 sm), en það var fjarri lagi á þeim tímum, en þetta
kemur hins vegar á sinn hátt heim við dæmi það, sem hann tekur
af katlamálsskjólunni, sem nánar verður rætt hér á eftir.
Björn M. Ólsen tók þetta mál til nýrrar yfirvegunar og birti um
það merka grein í Árbók hins ísl. fornleifafélags 1910, Um hina fornu
íslenzlcu alin. Er hér víða höfð hliðsjón af henni, svo sem fyrr er
sagt. Hann kemst að þeirri niðurstöðu, að hin forna alin hafi verið
ekki styttri en 48,909 sm, en það er eins og Páll Vídalín reiknar og
Hamborgaralin þá talin 57,064 sm, og ekki lengri en 49,143 sm, sem
honum þykir trúlegra, þar eð hann telur meðalhæð hafa verið 172
sm líkt og Norðmanna nútímans. Einnig telur Björn, að þessari alin
hafi verið skipt í 24 þumlunga.
f Skírni 1958 tekur Magnús Már Lárusson íslenzk mælikerfi til
nýrrar yfirvegunar í greininni íslenzkar mælieiningar og er því ekki
að leyna, að í þessari grein er víða höfð hliðsjón af henni, þó ni'ður-
stöður séu sums staðar aðrar. Magnús telur hinar fornu íslenzku
álnir hafa verið tvær, hin styttri hafi verið 47,7 sm, en hin lengri
55,6 sm (= stika?). Álnum vill hann skipta í 20 þumlunga.
Hér á eftir verður lengd hinnar fornu íslenzku álnar tekin til
nýrrar yfirvegunar.
í Grágás, Járnsíðu og Jónsbók sést að meðalmaður hefir verið tal-
inn 3y2 alin að hæð éða 7 fet, svo sem þeir Páll Vídalín og B. M.
Ólsen hafa bent á.29 Skulu helztu rök þeirra rifjuð upp hér.
í Grágás segir: „eN lög garðr er .v. feta þiockr við iorð niðri eN .iii.
ofan taca í öxl manne af þrepa. þeim er gildar alnar oc faðma hevir“.30
f Járnsíðu er þetta orðað svo: „En þat er loggarðr er er fim fóta
þykkr við iorð en .iij. ovan, axl har af þrepi meðalmanne."31
í Jónsbók hljóðar þetta ákvæði þannig: „En þat er löggarðr er .V.
feta þykkr er við jörð niðri, en þriggja ofan; hann skal taka í öxl
þeim manni af þrepi er hann er hálfrar fjórðu álnar hár“.32
Það er ljóst af þessu, að sá maður, sem var 3y2 forn íslenzk alin á
hæð var talinn meðalmaður. Nú vitum við með sæmilegri vissu, hve
hár meðalmaður var á þeim tímum, eða mjög nærri 172,2 sm sam-
kvæmt mælingum Jóns Steffensens.33 Ef deilt er í þessa tölu, 172,2
sm með 3,5 fæst forn íslenzk alin sama sem 49,2 sm. Ég hygg, að
maður, sem hefði verið 5 sm hærri eða lægri en 172,2 sm hefði ekki
verið kallaður meðalmaður, heldur hár maður eða lágur. Út frá
þessari lauslegu athugun fæst forn íslenzlc alin — U9,2 sm ± 1,7 sm.
Þetta virðist mér vera skásti grundvöllur fyrir útreikningi hinnar
fornu íslenzku álnar.