Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Blaðsíða 25

ÁGÚST ÓLAFUR GEORGSSON
SUNNUDAGUR í LANDI,
SÆTSÚPA TIL SJÓS
FÆÐI OG MATARVENJUR Á ÍSLENSKUM FISKISKÚTUM
í grein þcssari vcrður fjallað um fæði á íslcnskum fiskiskútum,
einkum á tímabilinu 1900-1935. Leitast er við að gefa sem fyllsta mynd af
matarvenjum skipverja og ýmsum reglum þar að lútandi. Greint er frá
vandamálum í sambandi við varðveislu vistaforðans, niðurröðun máltíða,
afstöðu til matarins og þýðingu hans á skipsíjöl. Rætt er um áfengis- og
tóbaksnotkun og rcynt að útskýra hlutvcrk þessara vímugjafa. Þá er
gerð tilraun til að varpa ljósi á samskipti og félagsgcrð, að svo miklu
lcyti sem slíkt gctur speglast í máltíðum og matarvcnjum. í þessu
sambandi er t.d. grafist fyrir um hlutvcrk kokksins. Greinin byggir að
miklum hluta á viðtölum og svörum heimildarmanna við spurninga-
skrám Þjóðháttadeildar Þjóðminjasafns íslands um handfæraveiðar á
skútum.
í. Inngangur
Öldum saman var sjávarútvcgur Islcndinga að mestu í sama horfinu.
Róið var til fiskjar á árabátum og venjulcga komið að samdægurs.
Fyrst og frcmst var notast við handfæri, cn seinna einnig lóðir og nct.
Til samanburðar má ncfna að útlendingar stunduðu árangursríkar þil-
skipavciðar við landið frá því um 1400. Tilraunir til dansk-íslenskrar
þilskipaútgcrðar voru gerðar á síðari hluta 18. aldar, cn þær mishcppn-
uðust. Þá átti m.a. að kenna landsmönnum nýjar fiskveiðiaðferðir, en
tilgangurinn getur einnig hafa verið að auka gróðann af dönsku versl-
uninni.2 Margar ástæður lágu að baki hinna mishcppnuðu útgcrðartil-
rauna, þ.á m. vanþckking á veiðum og skipstjórn. Ennfrcmur má nefna
skort á innlcndri skipasmíði, viðhaldi og viðgcrðum.
84
1. Um þróun íslenskra Qskveiða sjá t.d. Magnús S. Magnússon 1985: 41) o.áfr., .
o.áfr.; Sigfús Jónsson 1981: 81-103; Magnús Jónsson 1957: 296-394; Einar Laxncss
1977: 46-47, 131-134; Lúðvík Kristjánsson 1943: 65-111.
2. Gísli Gunnarsson 1983: 178; Gils Guðmundsson 1977 I: 50.