Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1993, Side 24

28
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
16. Jón Jónsson, Skúli Magnússon landfógeti 1711-1911 (Reykjavík, 1911), bls. 61-62; Sjkúli]
Mjagnússon] (1785), bls. 158; Bjaldvin] Ejinarsson] (1831), bls. 98; og Þorkell Jóhannes-
son (1943 a), bls. 469.
17. Sjkúli] M[agnússon] (1785), bls. 158.
18. Bogi Benediktsson, I (1881-1884), bls. 124. Jón Jakobsson (1951), bls. 48, neðanmáls. Þor-
kell Jóhannesson (1966), bls. 96. Sbr. ÍÆ, III (1950), bls. 59-60. í Jón Jónsson, „íslenzkar
iðnaðartilraunir," Eimreiðin, I (Kaupmannahöfn, 1895), bls. 20, segir svo: „Á árunum
1741-46, er biskupslaust var á Hólum, hafði Skúli umsjón með stólnum. Gjörði hann
þar ýmsar umbætur og ljet meðal annars reisa nýjan vef, sniðinn eptir útlendum vef, er
Jón sýslum. Benediktsson á Rauðaskriðu hafði undir hendi. Höfðu menn til þess tíma
eigi haft önnur tæki til ullarvinnu en snældu og kljávef, og var það Skúli sem mest og
bezt gekkst fyrir því að teknir voru upp skotrokkar og vefir eptir hinu nýja sniði." í Jón
Jónsson, „Skúli landfógeti Magnússon og ísland um hans daga," Safn til sögu íslands og
íslenzkra bókmenta að fornu og nýju, III (Kaupmannahöfn, 1902), bls. 22, segir um sama
efni: „Hann [Skúli] hafði vakandi auga á öllum umbótum, og er hann varð þess vís, að
tekinn var upp nýr vefur með nýju lagi í Skálholti í stað gamla kljávefsins, varð hann
sér óðar úti um vef til Hólastóls með hinu nýja lagi og lét vinna mikið í honum. Það var
fyrst ári eptir að hann hann lét setja upp annan samkynja að heimili sínu á Ökrum."
Samkvæmt framangreindu sagði Jón Jónsson 1895 að Jón Benediktsson á Rauðaskriðu
hafi haft útlendan vef (þ. e. vefstól) sem Skúli hafi látið reisa vef eftir; 1902 nefndi hann
ekki Jón á Rauðaskriðu í þessu sambandi. En eins og áður er fram komið, sjá supra, 11.
tilvitnun, er Skúli sjálfur heimildarmaður um að hann hafi fengið sinn fyrsta vefstól frá
Þórði Þórðarsyni á Háfi 1743.
19. Hafði Magnús lögmaður, síðar amtmaður, látið reisa bæinn, mesta ríkisgarð á öllu ís-
landi, sjá Kristján Eldjárn, Hundrað ár í Þjóðminjasafiti (Reykjavík, 1962), 6. kafli. Frá
1761-1766 bjuggu þar hjá honum Sigríður einkadóttir hans og eiginmaður hennar, Ólaf-
ur Stephensen, síðar stiftamtmaður (g. 1761). Eru nafndrættir þeirra hjóna, O S S og S
M D, efst á myndinni fyrir miðju, og líklegast er myndin frá því eftir að Ólafur eignað-
ist jörðina eftir lát tengdaföður síns en fyrir 1769 þegar bæjarhús öll nema kirkjan og
tvær skemmur brunnu til grunna, sjá Sigurður Guðmundsson, Skýrsla um Forngripasafn
ístands í Reykjavík, II. 1867-1870 (Kaupmannahöfn, 1874), bls. 62-66; og Jón Helgason,
Öldin átjánda. Minnisverð tíðindi 1761-1800 (Reykjavík, 1961), bls. 40 og 52.
20. S[kúli] M[agnússon] (1785), bls. 159; hann getur ekki um þjóðerni Ritter. í skýrslu
Magnúsar Gíslasonar frá 1751 um vefjarsmiðjuna á Leirá, prentaðri sem fylgiskjal í Jón
Jónsson, Skúli Magnússon landfógeti (Reykjavík, 1911), bls. 334-344, er Ritter vefari víða
nefndur, á einum stað, bls. 341, sem „Mester Ritter;" þar kemur ekki fram að heldur
hverrar þjóðar hann var. Magnús Ketilsson, Stiftamtmenn og amtmenn á íslandi 1750 til
1800 (Reykjavík, 1948), bls. 62, segir að Ritter vefari hafi verið þýskur; sömuleiðis Jón
Jakobsson (1951), bls. 47, sem raunar skrifar nafn hans Ryther og segir hann þýskan
dúkvefara. í „Æfisögubrot Sveins Þórðarsonar," Blanda. Fróðleikur gamall og nýr, II.
Sögurit, XVII (Reykjavík, 1921-1923), bls. 297; og [Þórarinn Sveinsson], „Um Magnús
amtmann Gíslason, Ólaf stiptamtmann o. fl.," ísienzkir sagnaþættir, I. Sérprentun úr Þjóð-
ólfi 1898-1901 (Reykjavík, 1901), bls. 6, er Ritter enn nefndur og sagður þýskur; sbr. Inga
Lárusdóttir (1943), bls. 171. Þorkell Jóhannesson (1943 a), bls. 471, telur að Ritter hafi
verið danskur vefmeistari; hann getur ekki heimildar og má vera að um prentviilu eða
pennaglöp hafi verið að ræða.
21. Jón Jónsson (1911), bls. 343, í skýrslu Magnúsar lögmanns Gíslasonar 1751, Lbs. 20 fol.,
bls. 102. [Þórarinn Sveinsson] (1901), bls. 6. „Æfisögubrot Sveins Þórðarsonar," (1921-
1923), bls. 297. Sjá einnig infra, í kaflanum „Vefarar og vefkonur."
22. Jón Jónsson (1911), bls. 97-98. S[kúli] M[agnússon] (1785), bls. 158. B[aldvin] E[inars-
son] (1831), bls. 98. Þorkell Jóhannesson (1943 a), bls. 471 og 477.