Óðinn - 01.01.1921, Page 67

ÓÐINN
67
til bindingar. Yrði svo nokkur tími afgangs að
haustinu var óðar byrjað á jarðabótum.
Búmaður var Hannes ágætur eftir gömlum hætti
og var þó aldrei verulega sýnt um skepnuhirð-
ingu. Hann hafði aldrei lært þá list, að verða hey-
laus ef harðnaði í ári og átli ætíð miklar fyrning-
ar, jafnvel í verstu árunum eftir 1880. Mestar tnunu
þær hafa orðið um 1000 hestar eða nokkru meiri
en allur áisheyskapur á jörðinni. Það mun og
aldrei hafa komið fyrir, að hann ætti ekki meira
eða minna inni í kaupstað. Ungu mönnunum
kann að þykja þetta gamaldags búskapur og lítt
gróðavænlegur, en eigi að siður efnaðist hann vel,
eftir því sem gerist hjá bændum, og þóþti ætið
með gildustu bændum í sínu bjeraði. Ef einhver
kynni að ætla, að jörðin hafi verið sjerslaklega
góð eða hann byrjað með góðum efnum, þá er
því að svara þannig, að jörðin var afskekt og
snöggslæg dalajörð og hann byrjaði búskap með
tvær hendur tómar það heita mætti, en varð hins
vegar samstundis að byggja baðstofu og síðan
hvert hús á fætur öðru. Búskaparreglur hans voru
einfaldar: að vinna sem mest, spara flestan óþarfa
og sniða sjer stakk eftir vexti. í búskapnum var
kona hans, Halldóra Pálsdóttir frá Hvassahrauni,
honum til mikillar aðstoðar. Var hún bæði ágæt
búkona og húsmóðir, samhent honum í öllum
slörfum.
Þó Hannes heitinn bjeldi yfirleitt trygð við
gamla siði var hann framfaramaður í ýmsum
greinum. f jarðrækt og hverskonar jarðabótum
var hann með fremstu mönnum í sínu hjeraði,
og flestum einbeittari í því að láta unga fólkið
afla sjer sem bestrar mentunar, og hafði hann þó
sjálfur lítillar mentunar notið. Eitt sinn er hann
var spurður um, hvort betra væri nýja fræðslu-
fyrirkoinulagið eða gamla heimiliskenslan, svaraði
hann: »Nýja fyrirkomulagið er spursmálslaust
miklu betra. Pað var skömm að því hvað börn-
um var lítið kent í gamla daga«. Pá var spurt
hvoit skólafræðslan yrði ekki helst til dýr fyrir
marga fátæklinga. wFátæku börnin! Pað er sjálf-
sagt að gefa þeim skólaveru; annað getur ekki
komið til tals«, svaraði Hannes.
Pað eru engar smáræðis breytingar, sem orðið
hafa á lifnaðarháttum alþýðu á siðasta mannsaldri.
Á Eiðstöðum var vinnutíminn langur allan árs-
ins hring, vinnukappið ef til vill of mikið. Að
sumrinu varð að nota hverja slund og stundum
sunnudagana líka og það borið fyrir, að arðsami
tíminn væri svo stuttur, að ekkert augnablik mætti
missast. Vor og haust var engu betra, því þá
kölluðu jarðabætur og húsabyggingar að, ferðalög
o. fl., auk allrar vinnunnar við skepurnar. En
veturinn var einnig með sama hætti. Pá sátu allar
konur við daglangt, þeyttu rokkana og töldu
hespurnar, því hverri þótti sæmd sín við liggja
að skila fullu dagsverki. Óðar en piltar komu inn
frá útiverkum þótti sjálfsagt að þeir kemdu ull,
spinnu hrosshár, fljettuðu reipi, brigðu gjarðir
eða hvað það nú alt var sem vinna þurfti. Munu
það hafa verið 200—300 álnir vaðmáls, sem ár-
lega var unnið. Samtímis voru smíðatólin á fluga
ferð hjá húsbóndanum. Innan um allan þennan
rokkasöng og vinnuys sló vefstóllinn taktinn, en
yfir alt tók þó rödd mannsins, sem sögurnar las
eða rímurnar kvað fyrir heimilisfólkið. Pótti
Hannesi það lítil framför er hver tók að lesa
fyrir sig »þetta bansett skáldsagnarusl«, og taldi
hann það ólíkt vinnudrýgra, að einn læsi fyrir
alla. Dagurinn endaði svo með sálmasöng og hús-
lestri nema á sumrin. Þá var að eins lesið á
sunnudögum. — Pannig var daglega lífið á Eið-
stöðum.
Það var fastara í rásinni lífið fyr hjá alþýðu
vorri og timinn nýttist betur. Meðan jörð var þýð
störfuðu allar hendur að búskap og jarðrækt, en
þegar vetur kom, breyttist heimilið skyndilega og
varð að lítilli verksmiðju, sem smíðaði flestar
nauðsynjar, alt frá fötunum, sem menn gengu í
til hnakksins, sem menn riðu á. Um iðjuleysi var
ekki að tala. Þætti karlmanni ofaukið að vetrin-
um, var það sjálfsagt að hann gengi suður til
sjóróðra.
Hannes var sonur Guðmundar bónda Arnljóts-
sonar á Guðlögsstöðum í Blöndudal. Hann fædd-
ist 7. maí 1841, kvongaðist 15. júní 1864, reisti
bú á Eiðstöðum 1871 og dó 26. mars þ. á. Af
börnum þeirra bjóna náðu þessi fullorðinsaldri:
Jón bóndi á Brún, faðir frú Guðrúnar Petersen
og þeirra systra, Guðmundur læknir, kennari við
háskólann, Páll bóndi á Guðlögsstöðum og Anna,
sem giftist Jóni bónda Sigurðssyni frá Eldjárns-
stöðum. Af þeim systkinum lifa nú að eins þeir
bræðurnir Guðmundur og Páll.