Óðinn - 01.01.1921, Page 76

76
ÓÐINN
Sira Jónas Guðmundsson
og kona hans
frú Elinborg Kristjánsdóttir.
Jeg hef fyrir löngu ætlað mjer að biðja »Óð-
inn« fyrir nokkur orð um ofanskrifuð höfðings-
hjón, en það befur dregist hingað til af ýmsum
ástæðum, er eigi verða hjer tilgreindar, en nú á
þessu sumri eru rjett 100 ár síðan sjera Jónas
fæddist og 80 ár frá fæðingu frú Elinborgar. Þykir
mjer nú vel við eiga að láta nú loks verða af
þessari fyrirætlun minni, og biðja »Óðinn« fyrir
örfá orð um þau. Að vísu skal það játað að mig
brestur kunnugleika sem skyldi til þess að lýsa
sem vert væri lífsstarfi þeirra og æfiatriðum, og
Jónas Guðmundsson. Elinborg Kristjánsdóttir.
veldur þar aðallega miseldri og það að jeg kynt-
ist þeim eigi neitt verulega persónulega fyr en
síðustu lífs-ár þeirra, en þó ætti jeg að vera þeim
svo kunnugur að jeg gæti gefið nokkurnveginn
rjetla og glögga mynd af helslu dráttunum í lífs-
sögu þessara merkishjóna.
Síra Jónas Guðmundsson var fæddur að Pver-
árdal í Húnaþingi 1. dag ágústmánaðar 1820.
Foreldrar hans voru Guðmundur hóndi Einarsson
Jónssonar frá Skeggstöðum í Svartárdal og Mar-
grjet Jónasdóttir frá Gili í sömu sveit. Bjuggu
þeir feðgar í Þverárdal og áttu jörðina. Er ætt
þessi fjölmenn og góðkunn í Húnaþingi og Skaga-
flrði. Guðmundur var prúðmenni mikið og sæmd-
armaður í hvívetna, smiður og ágætur söngmaður.
Margrjet var og framkvæmdarmikil gæða- og
gáfukona. Heyrði jeg marga eldri Skagíirðinga og
Húnvetninga, er mundu þau hjón, minnast þeirra
með innilegri velvild og virðingu, er jeg var í
Skagafirði. Systkini síra Jónasar voru: Ingibjörg,
hannyrðakona mikil og að öðru leyti hin mikil-
hæfasta kona. Hún dó ógifl og barnlaus í Reykja-
vík 1899. Einar bóndi í Þverárdal, kvæntur frænd-
konu sinni Björgu Jónasdóttur frá Gili. Einar varð
ekki gamall, og dó í Hítardal hjá síra Jónasi.
Dætur Einars og Bjargar eru Guðrún gift Hall-
dóri Gíslasyni snikkara í Reykjavík og Ingibjörg
kona Kristjáns Loptssonar umsjónarmanns Iaug-
anna í Reykjavík. Hálfbróðir síra Jónasar, sam-
feðra, er Einar Guðmundsson snikkari og bóndi
á Síðu í Refasveit í Húnavatnssýslu. Síra Jónas
ólst upp hjá foreldrum sínum í Þverárdal, og
bar snemma á óvenjumiklum gáfum og andtegum
þroska hjá drengnum, og ungur var hann er
hann orkti vísur og vers, er svo eru vel kveðin að
inörgum góðskálda vorra væri engin vansæmd að.
Þegar hann var á 8. ári orkti hann t. d. þessa vísu:
Sýnist mjer að logið lof
lítinn auka frama;
last og hrós, sem um er of,
álít jeg pað sama,
og út af samtali sem móðir hans og sóknarprest-
urinn eitt sinn áttu saman orkti síra Jónas, er
hann var á 12. ári þetta vers:
Ef sálin er böli bæld en ef jeg á í sæld
bilar oft hugurinn, oft gleymast boðorðin.
afvega trúin tæld Braut lífsins mönnum mæld
telur á vankvæðin, mikið er vandfarin.
Móðir hans mun hafa verið þess mjög fýsandi að
síra Jónas var látinn ganga skólaveginn, enda
varð það úr, enda þó foreldrar hans væri ekki
auðug; þau að vísu áttu jörðina og sæmilegt bú
og voru vel sjálfbjarga, en rík voru þau ekki,
enda mjög gestrisin og gjöful við alla þurfandi.
Var síra Jónasi komið til kenslu til síra Sveins
Níelssonar, er þá var prestur í Blöndudalshólum
og fjölda pilta kendi undir skóla. Ekki veit jeg
hvað lengi síra Jónas var hjá honum, en síra
Sveinn bjó hann undir Bessastaðaskóla. Um nám
hans er mjer ekki annað kunnugt en það, að
honum gekk námið ágætlega vel, og varð hann
mæta vel að sjer í öllum þeim fræðigreinum er
þar voru kendar; einkum var gert orð á þvi hvað
vel hann hefði orðið að sjer í latíuu og latnesk-
um fræðum. Vorið 1843 útskrifaðist hann úr skóla
með óvenjulega góðum vitnisburði. Var það þá
hugsun hans að sigla þegar til Hafnarháskóla til
meiri lærdómsframa, en fje skorti til þeirrar farar,
því foreldrar hans voru eigi svo efnum búin að
þau gætu kostað háskólaveru hans. Hann frestaði
því utanferð að sinni, og gerðist heimiliskennari
2 næstu vetur á eftir hjá Birni sýslumanni Blöndal