Eimreiðin - 01.09.1898, Page 23

i83
inni gat annað eins skáld og 0hlenschlager? Hvar annan eins
listamann og Thorvaldsen, annan eins fagurfræðing og Heiberg,
eða annan eins heimspeking og Sören Kierkegaard? Það var svo
sem ósvikinn mergur í dönsku þjóðinni í heild sinni, allt frá
æðstu stjettum ríkisins niður í rjetta og sljetta bændur, og hjá
þeim, »niðjum hinna frjálsbornu óðalsbænda«, var hann jafnvel
ósviknastur; »þeir höfðu sjálfir ritað sjer aðalsbrjef við Fridritz
(d: Fredericia) og Isted«,.— var að minnsta kosti viðkvæðið í há-
tíðasöngvunum. En þegar þeir vildu sjálfir taka til máls á þing-
um og kunnu því ekki, að þessir »menntuðu« þjóðfrelsissinnar
sæju fyrir þörfum sínum, voru þeim einatt valin háðsleg heiti og
miður sæmandi orð.
Nú var svo komið, að elztu og öflugustu fylgismenn róm-
önzku stefnunnar voru annaðhvort dauðir eða komnir á grafar-
bakkann. Sumir hinna ómerkari voru að vísu ekki svo fjarska
aldraðir enn, og þó langt af æskuskeiði; við og við mátti heyra
þá raula upp aptur gömlu lögin frá æskuárunum, en þau voru
nú orðin helzt til hljómdauf og farin að fjöri. Nýju skáldin, er
komu fram á sjónarsviðið um þessar mundir, voru sem grann-
vaxið, óþroskað ungviði í samanburði við hin eldri; þeir gátu að
vísu ort margt dáindis snoturt, sumt aðdáanlega fallegt, svo sem
smekknæm og innileg, gáskafull eða alvörugefin tilfinninga-
kvæði, (Kaalund, Molbech og Christian Richardt), hnittnar
gamanvísur, gleðileiki og smásögur, (Erik Bögh) og skemmti-
legar skáldsögur (Carit Etlar og H. F. Ewald). En enginn
þeirra bar höfuð yfir þjóðina. — Það var heldur ekki laust við, að
ýmsar öfgar væri farnar að ryðja sjer til rúms í bókmenntunum;
ritkenning Heibergs, þetta sífellda samræmis- og fegurðarstagl, var
orðin að óhagganlegri trúarkreddu, sem hafði óþarfa snurfus og
tærilæti í eptirdragi. Menn kröfðust t. d. af skáldunum, að þeir
ljetu hið tímanlega sýna eilífðina eins og í spegli; ættjarðarást og
þjóðernisrækt var ekki orðið annað er glamur og ofstæki. I trúar-
efnum byggðu menn á »trúfræði« og »siðafræði«. Martensens
biskups (Sören Kierkegaard þótti helzt til harður í kröfum); og
gætu menn í einhverjum atriðum ekki samræmt trúna við þekk-
ingu sína, þá tóku þeir undir með Rasmus Nielsen og sögðu, að þar
væri um tvær mótsetningar að gjöra, sem ættu báðar jafnmikinn
rjett á sjer. Það úði og grúði af hugmyndum og skoðunum, sem
voru eins og nokkurskonar friðhelgir erfðagripir og engum tjáði