Eimreiðin - 01.09.1898, Page 25

18 5
fegurstu draumar og hin djúpsta þrá megna ekki að auka einum
einasta þumlung við vöxt mannsandans.«
Þegar tveim árum eptir að ófriðnum var lokið, sjáum vjer,
hversu verulegleikahvötin ryður sjer til rúms. Vilhelm Bergsöe
ritar skáldsögu sina »Frá Piazza del Popolo«; það er stóreflis-
verk urn einkarskemmtilegt efni, er gjörist sumpart á Italíu, sum-
part í Kaupmannahöfn; stýllinn er óvanalega kjarnmikill og fjör-
ugur, og sagan lýsir jafnan lífinu eins og það er í raun og veru.
Bók þessi vakti talsverða eptirtekt og hreyfingu hjá borgarastjett-
inni. Auk þess hefur Berg-
söe ort mörg ágæt kvæði
og ritað fjöldann allan aí
sögum, sem allar eru ljóst
og lipurt samdar.
Eptir 1870 andar nýjum,
hressandi loptblæ yfir landið.
Þá kemur jafnaðarstefnan
(Socialisme) fram og ræðst á
móti hnefarjettinum, er hing-
að til hafði setið við stýrið.
Þá ryðst Georg Brandes
fram og heldur hvetjandi
og harðorða, meinyrta og
magnþrungna fyrirlestra við
háskólann. Hann ávarpar
æskulýðinn og kveður nú
mál komið að láta af hræsni
og yfirdrepsskap og sinna sannleikanum. Hugsun og athyggja
skipa nú æðsta sætið, og allt, sem ekki stenzt árásir þeirra, hlýtur
að lúta í lægra haldi. Allar þessar gömlu erfðakenningar, er
byggðar voru eingöngu á áliti feðranna, voru nú teknar fyrir og
krufðar til mergjar, enda var nú margt af því, er áður var talinn
fullskír málmur, vegið og ljettvægt fundið. Brandes sýndi fram á,
hve langt við værum orðnir á eptir tímanum, hversu rómanzka
stefnan hefði að eins átt rjett á sjer vegna þess, að hún andæfði
snuddaraskynsemi átjándu aldarinnar, og hversu úrelt hún væri
orðin í öðrum menntalöndum Evrópu. Hann benti á þær nýju
brautir, er bókmenntir þeirra landa hefðu valið sjer, og lagði eink-
um áherzlu á þá hlutsæisstefnu, er tók til meðferðar hugmyndir
Georg Brandes.