Eimreiðin - 01.09.1898, Side 49

209
skólastýl væri að gjöra. Það fer einatt vel á því, að orðin falli í
stuðla, svo að setningin fái líkan blæ og orðshættir og spakmæli,
og opt þykir ekki illa tilfengið, er óbrotinn józkur bóndamaður
gægist þurbrosandi gegnum orðavalið og setningahljóminn, að eins
klæddur sparifötum þjóðmálsrjettritunarinnar; stundum getur líka
verið gott að fá nafnorðinu smellnar sannkenningar, enda þótt
þær, ef málfræðislega er á litið, eigi ekki sem bezt við; að minnsta
kosti verður engin meiningarleysa úr því hjá J. P. Jakobsen, er
hann talar t. d. um »et lyttende Háb« (o: hlustandi von), »et
rábende Krav« (hrópandi kröfur); og ekki skaltu víla fyrir þjer að
breyta að dæmi hans og brúka annað eins orðatiltæki og þetta:
»Han længtes kun hende, han drömte kun hende«1 (o: Hann
þráði hana eina, hann dreymdi hana eina) þvert ofan i málfræðina
og alla taltízku. En þó mun hyggilegast fyrir þig að breyta því
að eins að ráðum þessum, að þú hafir eins næman smekk fyrir
fögru máli og J. P. Jakobsen.
Pað má furðu gegna, hve sönn og lifandi lýsingin getur orðið,
ef sögumaðurinn segir frá hispurslaust og blátt áfram án líkinga
og loptkasta og hefur lag á að láta einkennilegustu atvikin í sög-
unni lýsa sjer í viðeigandi orðum, öll þessi smáatvik, sem við
þekkjum svo mæta vel, en skáldin ein kunna að safna og raða
þannig niður, að þau varpi ljósi hvert á annað og hrífi lesendurna
með sjer, svo að þeir lifa sig inn i frásögnina. Þannig er — til
þess að eins að nefna eitt dæmi af mörgum — lýsingin á óveðrinu
i upphafi smásögunnar »Mogens«. En margt er svo fingert —
einkum í sálarlífi manna — að ekki verður sagt frá því blátt áfram,
en er hins vegar þannig varið, að hnittin samlíking getur gefið,
svo glögga mynd af því, að vjer fáum gómfest jafnvel hið allra
reikulasta. Og eins og Jakobsen er manna skarpskygnastur á allt
það, er hreyfir sjer i sálum manna, þannig er hann og óviðjafnan-
legur snillingur í að velja athugunum sínum rjettan búning.
Hann hefur samið tvær langar skáldsögur, »Marie Grubbe« og
»Niels Lyhne«. Hina fýrnefndu mætti kalla »söguróman«, þótt
hún eigi harla lítið skylt við það, sem menn almennt nefna því
nafni; þar úir ekki og grúir af riddurum og ævintýrahetjum,
»hæverskum frúm« og »mærum meyjum«, heldur verða þar fyrir
1 »At længes en« rangmæli fyrir »at Iænges efter en«. En hjer hefur höf-
undinum þótt fara betur að fá tvær jafnhliða áhrifssagnir. Pýð.
14