Eimreiðin - 01.09.1898, Blaðsíða 79

239
málið —, kynni sjer þessa ritgerð hans rækilega og láti sjer leiðbeiningar hennar
að kenningu verða.
HALLDÓR JÓNSSON: UM LÁNSSTOFNUN (sjerpr. ur Andvara XXII).
Eins og kunnugt er skoraði síðasta alþingi á stjórnina, að leggja fyrir næsta al-
þingi frumvarp til laga um lánsstofnun eða lánsfjelag fyrir jarðeignir og húseignir
í landinu, er geti veitt veðlán um sem lengst árabil og með sem vægustum
vaxtakjörum. Höf. álítur þessa ályktun á fullum rökum byggða, með því fjár-
magn landsbankans sje svo takmarkað, að hann hvorki geti fullnægt lánsþörfinni
nje veitt lánin með svo haganlegum kjörum, sem þörf sje á (t. d. til margra
áratuga). Álítur hann, að hentugast mundi og kostnaðarminnst að setja slíka
lánsstofnun í samband við landsbankann, þannig að stofnuð sje sjerstök lánsdeild
í bankanum og henni veitt heimild til að gefa út vaxtabrjef og selja þau. Ann-
ars eru í ritgerðinni margar góðar upplýsingar bæði um frumvarp stjórnarinnar
1881 >um stofnun lánsfjelags fyrir eigendur fasteigna á íslandú og margt fleira,
er að þessu máli lýtur, og munu margir kunna höf. þökk fyrir þær, því málið
er mjög athugavert og þyrfti að ræðast frá sem flestum hliðum.
BOGITH. MELSTEÐ: ÖNNUR UPPGJÖF ÍSLENDINGA EÐA HVAÐ?
Khöfn 1898. Ritlingur þessi er í 12 köflum og 72 bls. að stærð. Efni hans á
að vera, að sýna fram á, að stjórnarbótartilboð það, er fram kom á síðasta þingi
af hálfu stjórnarinnar, hafi verið ótækt, og hinar hörðustu árásir á þá, er sinna
vildu þessu tilboði, og þær stundum kryddaðar með miður hæfilegum getsökum.
Gengur höf. jafnvel svo langt i öfgum sínum og ofstæki, að hann telur það hið
mesta happ fyrir landið, að ráðgjafi þess sje danskur maður og ókunnugur mál-
um þess, og álítur hins vegar, að hin mesta hætta gæti verið af því búin, ef
hann yrði íslendingur og mætti á alþingi. Að vilja ganga að þeirri breyting
líkir höf. við uppgjöf íslendinga á 13. öld, er þeir gengu á hönd Noregskonungi.
Leggur hann því til að láta það stjórnarfyrirkomulag, sem nú er, halda sjer, en
gera þá eina breytingu, að auka vinnukrapt á skrifstofu landshöfðingja, svo hann
fái minna að gera og geti því betur sinnt löggjafarstaifinu, sem hann hingað til
hafi vanrækt. Ber allur ritlingurinn vott um hinn herfilegasta miskilning bæði á
hinu núveranda stjórnarfyrirkomulagi (afstöðu hinna tveggja liða: landshöfðingja
og ráðgjafa, hvors til annars) og öllum þeim grundvallarreglum, sem þingbundin
stjóm byggist á. Hann vill efla sem mest skrifstofuvatdib, en hirðir minna um
þingvaldiö. Þetta er líka eðlilegt ffá hans sjónarmiði, þar sem hann setur allt
sitt traust til innlendrar embættismannastjórnar, en hefur svo mikla ótrú á al-
þingi, að hann álítur, að ef sjerstakur íslenzkur ráðgjafi mætti á þinginu, þá
mundi hann hafa allt ráð þingsins í hendi sjer, því vonin um umbun frá hans
hálfu mundi mega sín svo mikils hjá þingmönnum, að flestir yrðu til að tylla
þann flokkinn.
HAFSTEINN PJETURSSON: TJALDBÚÐIN (The Winnipeg Tabernacle).
Winnipeg 1898. I ritlingi þessum, sem er 52 bls. á stærð, er fyrst stutt yfirht
yfir sögu kirkjumála íslendinga í Ameríku allt frá byrjun og því næst skýrt ffá
myndun Tjaldbúðarsafnaðar í Winnipeg og tildrögunum til þess að hann mynd-
aðist. Þá er skýrt frá bygging Tjaldbúðarinnar (og fylgir mynd af þeirri kirkju,
sem er krossbygging með fjórum stöfnum) og afstöðu safnaðarins til kirkjufje-
lagsins, lögum hans og verkahring.